1397/02/10 18:55
?نخستین تجربه ها
یکی از ســاده ترین راه هایی که می توانید با آن توانایی توجه و تمرکز نوزادتان را تقویت کنید، آشــنا کردن او با اعضای گوناگون بدنش اســت. نوزادان با دو دســت و دو پایی که هیچ دانشــی درباره ی چگونگی کارکــرد آن ها ندارند، به دنیا می آیند و بی آن که نســبت به حرکت دست ها و پاهایشان شناختی داشته باشند، پیوسته آن ها را حرکت می دهند. کم کم که تجربه شان از حرکت دادن آن ها بیش تر می شود، یاد می گیرند که چگونه می توانند از دست ها و پاهایشان استفاده کنند. یکی از مهم ترین چالش هایی که نوزادان با آن روبه رو می شوند، یادگیــری حرکــت دادن اندام های مختلف بدن شــان به صــورت هدفمند و جداگانه است. فرض کنید شــما ســه اندام اضافــه ای دارید که همه به ســادگی از آن ها استفاده می کنند، اما شــما هیچ تجربه ای برای حرکت دادن و استفاده کردن از آن ها ندارید. تجســم این موضوع به شــما کمک می کند تا موقعیت نوزاد را بهتر درک کنید. شما می توانید به نوزادتان کمک کنید تا تجربه ی لازم برای حرکت دادن و اســتفاده کردن از اندام های گوناگون بدنش را به دست آورد. در این زمینه، فعالیت ها و بازی های حرکتی ســاده ای برای تقویت ماهیچه های دســت ها و پاها هســت که می توانید با به کارگیری آن هــا تجربه های حرکتی نوزادتان را هر چه بیش تر کنید.
روش کار
هنگامی که نوزاد به پشــت دراز کشیده، دســت هایتان را روی بازوهای او قرار دهیــد و هم زمان با مالیــدن آن ها، درباره اش با نــوزاد صحبت کنید. نوزادان از لمس کردن و حرکت های موزون دســت ها و پاهایشــان لــذت می برند. اگر هــم یکی از ماهیچه هایشــان دچــار گرفتگی شــود، می توانید آرنــج یا زانوی نــوزاد را آرام و صاف نگه دارید تا گرفتگی آن بهبود یابد. بکوشــید با مالیدن ماهیچه های بدن نوزاد و آهسته حرکت دادن آن ها موجب تقویت شان شوید. می توانید با خواندن شــعرهای ساده ی کودکانه درباره ی دست ها و پاهای نوزاد، چگونگی حرکت دادن آن ها را برایش شرح دهید. برای نمونه: «دستات کو؟»، همین جا، بالا ـ پایین، بالا ـ پایین، چپ ـ راست، چپ ـ راست. «پاهات کو؟»، همین جا، بالا ـ پایین، بالا ـ پایین، چپ ـ راست، چپ ـ راست.
?منبع: کتاب روش‌های تقویت توجه و تمرکز در کودکان
?نوزاد آواهای تمام زبان‌های دنیا را تشخیص میدهد
کودکانی که در یک محیط چندزبانه زندگی می‌کنند، به راحتی می‌توانند همه‌ی آن زبان‌ها را بیاموزند. کافی است گاهی به یک زبان و گاهی به زبان دیگر با آنها صحبت شود. بدین ترتیب هر دو را درک می‌کنند. البته، مسلما باید به یک نسبت از هر دو زبان استفاده کرد و مدت زمانی که به هر کدام اختصاص داده می‌شود، باید یکسان باشد. کودک دو زبانه، در صورتی دو زبانه خواهد ماند که از هر دو زبان استفاده کند.
منبع: کتاب کودک هشیار بپروریم
?چگونه می‌توان به میزان درک نوزاد پی برد؟
نوزاد نمی‌تواند خواسته‌هایش و یا آنچه درک می‌کند را بیان کند. با این حال، از آنجا که زبان انسان به کلام خلاصه نمی‌شود، می‌توان به دنیای او نفوذ کرد و رموز آن را شناخت. برای تحقیق و مطالعه در مورد درک نوزاد از زبان مادری، او را در معرض آن زبان قرار می‌دهند. آنگاه که نوزاد خسته می‌شود و دیگر توجهی از خود نشان نمی‌دهد، زبان را تغییر می‌دهند و به جای آن، یک زبان خارجی به سمع او می‌رسانند. نوزاد دوباره به آنچه می‌شنود توجه نشان میدهد و بنابراین نتیجه می‌گیرند که او تفاوت بین دو زبان را تشخیص میدهد. (اگر در ماهیت صدای محرک تغییری داده نشود؛ علایم خستگی و بی‌توجهی کودک نه تنها از بین نمی‌رود بلکه بیشتر می‌شود.) طبق همین روش نشان داده شده است که پس از چند روز، نوزاد صدای مادر را از صدای یک زن دیگر تشخیص میدهد و به آن تمایل بیشتری نشان میدهد.
?منبع: کتاب کودک هشیار بپروریم
«نوزاد از دو روزگی در پاسخ به گریه‌های طبیعی به گریه می‌افتد. اما با گریه‌های مصنوعی این اتفاق نمی‌افتد.»
نوزاد به گریه دیگر نوزادان پاسخ میدهد و به گریه می‌افتد و با شنیدن صدای گریه خودش هم گریه‌اش قطع می‌شود، چون تمامی حواسش متوجه پیدا کردن منشأ این صدای آشناي گریه است. اما او با شنیدن صدای گریه عروسک، نه به گریه می‌افتد و نه گریه‌اش قطع می‌شود. گریه تنها راه ارتباطی بین نوزاد با نوزاد و نوزاد با اطرافیان است. ممکن است شما معنی این گریه‌ها را درک نکنید، ولی بین نوزادان این گریه‌ها معنا‌دار هستند. آنها با گریه می‌خواهند به اطرافیان خود بفهمانند که مشکلی پیش آمده است. به همین دلیل نباید نسبت به گریه نوزاد بی‌اعتنا باشید و نباید به او بگویید: «ساکت شو!» یا اینکه به صورت خودکار به او شیر بدهید، بدون اینکه دلیل این گریه را بفهمید و در مورد آن با او صحبت کنید.
برگرفته از کتاب تقویت هوش و حواس کودک
چرا نوزاد از بازی قایم باشک لذت می‌برد؟
نوزاد را در مقابل خودتان بنشانید، با او صحبت کنید و لبخند بزنید و در همین حال صورتتان را با پارچه یا روسری بپوشانید و چند ثانیه صبر کنید. بعد روسری یا پارچه را از روی صورتتان بردارید و بگویید: «دالی!» از سه تا چهار‌ماهگی، نوزاد از اینکه شما محو و ناگهان ظاهر می‌شوید، لذت می‌برد و سرگرم می‌شود. دلیل آن چیست؟ این بازی به‌تدریج به نوزاد می‌فهماند که افراد یا اشیا در عین حال که محو می‌شوند باز هم وجود دارند. برای او این موضوع جالب است. کودک با بزرگ‌تر شدن، این بازی را با والدینش انجام میدهد؛ به این صورت که، صورتش را پشت دست‌هایش قایم می‌کند ولی دیگر این‌جا تصمیم با نوزاد است که چه وقت خود را دوباره نشان بدهد.
از کتاب: تقویت هوش و حواس کودک
چگونه برای کودک یا نوزاد کتاب بخوانیم؟
اولین آموزش‌ها می‌تواند قبل از آنکه کودک قادر به خواندن باشد، آغاز شود. خواندن کتاب از سنین بسیار کم برای کودک، می‌تواند جالب و سرگرم کننده بوده و شروع علاقه‌ای به ادبیات باشد که یک عمر ادامه خواهد دشت. برای شروع این مراحل را دنبال کنید:
１. زمانی را انتخاب کنید که کودک آرام و هوشیار است؛ معمولا پس از خواب و با شکم پر!
２. مکانی را انتخاب کنید که نورمناسبی برای خواندن داشته باشد، ساکت و آرام باشد، و احتمال وجود هرعامل مزاحمی درآنجا کم باشد.
３. کتابی را انتخاب کنید که کوتاه باشد. بهترین انتخاب‌ها شامل کتاب‌های مخصوص کودکان از جنس مقوای سخت، ضد آب، یا حتی پارچه‌ای هستند.
４. نوزاد را روی زانوی خود و در حالتی که رویش به کتاب است بنشانید. اما اگر کودک شانه شما را ترجیح میدهد، هنگامی که برایش کتاب می‌خوانید، او را در آن حالت نگه دارید.
５. کتاب را با سرعت کم و بدون عجله بخوانید. به جزییات عکس‌ها اشاره کنید و حتی اگر کودک هنوز نمی‌تواند صحبت کند، ازاو درباره عکس‌ها سوال کنید.
６. تا جائی که خطر نداشته باشد به کودک اجازه دهید کتاب را لمس کند، و یا آن را بِجَوَد (در صورتیکه کتاب از جنس پارچه، یا ضد آب باشد)، یا به هر نحوی با کتاب تماس فیزیکی برقرار کند.
７. هنگامی که کودک شروع به سر و صدا در آوردن یا تکان خوردن کرد، سعی کنید صدایتان را کمی زیر کنید و به صورت خنده‌داری تغییر دهید؛ در غیر این صورت کتاب دیگری را امتحان کنید.
８. هنگامی که کودک کاملا بی‌حوصله شد، از خواندن کتاب دست بکشید.
راهنمائی:
- شما مجبور نیستید برای کودک خود تنها «کتاب کودکان» بخوانید، بلکه می‌توانید با او درباره مطالب یک کاتالوگ، مجله، یا هر نوع مطلب چاپ شده‌ای که دوست دارید، صحبت کنید.
- شما حتی مجبور نیستید مطالب کتاب را کلمه به کلمه بخوانید، بلکه می‌توانید فقط راجع به عکس‌ها صحبت کنید. مهم‌ترین نکته این است که شما و کودکتان، در کنار یکدیگر، همراه با نوعی ادبیات، وقت خوشی داشته باشید.
- از فرزندان دیگرتان بخواهید آنها هم برای کودک کتاب بخوانند. با این کار بیش از یک نفر از اعضای خانواده را به این فعالیت مشغول کرده‌اید.
- قبل از خواب برای کودک کتاب بخوانید. این روش بسیار خوبی برای آغاز یک عادت آموزشی سالم است.
- نمی‌دانید چه کتابی برای کودکتان بخوانید؟ از کتابدار نزدیک‌ترین کتابخانه، یا فروشنده کتابفروشی بپرسید، و یا کتاب مورد علاقه دوران بچگی خودتان را انتخاب کنید.
- این کار را دائما تکرار کنید: به عکسی اشاره کنید و بپرسید «می‌دونی این چیه؟». سپس خودتان به این سوال پاسخ دهید.
- سعی نکنید بیش از حدِ حوصله و توجه کودک، برایش کتاب بخوانید. کتاب خواندن کوتاه اما مفید، از کتاب خواندن طولانی بهتر است.
- کتاب‌های *رنگارنگ* را انتخاب کنید.
تقویت مهارت‌های اصلی تحرک: 3 تا 6 ماهگی
اسباب بازی را در دسترس نوزادتان آویزان کنید. به طوری که او بتواند دست دراز کند و به آن ضربه بزند. این کار به گسترش هماهنگی بین دست و چشمش کمک می‌کند.
جغجغه‌ای را جلویش بگیرید ک صدایش توجه نوزاد را به خود جلب کرده و او را ترغیب کند که جغجغه را دست بگیرد. در نتیجه او را تشویق می‌کند که دستانش را تکان دهد. این کار باعث تقویت ماهیچه‌ها و گسترش هماهنگی دست و چشم نوزاد می‌شود.
اسباب‌بازی‌های گوناگونی را از جنس، اشکال و اندازه‌های گوناگون در اختیار نوزادتان قرار دهید تا حواس قسمت کف دست او تحریک شود و تمرین کند تا راه‌های گوناگونی برای در دست گرفتن اشیاء پیدا کند. به او اجازه دهید تا با دهانش که بهترین ابزار کاوشی است که در اختیار دارد، به کاوش بپردازد و ماهیچه‌هایش را تمرین دهد تا به طور کلی بهتر دهانش را کنترل کند.
منبع: سایت دانشگاه بریتیش کلمبیا
زبان و ارتباط: 0 تا 1 ماهگی
سعی کنید با گریه نوزادتان، به‌عنوان یک اظهار وجود شفاهی برخورد کنید، نه امری ناخوشایند! این کار تنش را در شما کاهش داده، آرامش را به نوزاد منتقل می‌کند.
سعی کنید انواع گریه‌های نوزادتان را تشخیص دهید و منظور او را درک کنید. سعی کنید مشکلی را که دارد به شما اطلاع میدهد، حل کنید. این کار اعتماد به نفس او را در قابلیت مطرح کردن خودش، گسترش میدهد و او را به بهبود بخشی از مهارت‌های گفتاری‌اش، تشویق می‌کند.
با وجود این که نوزادتان نمی‌فهمد شما چه می گویید، با او حرف بزنید. در حالی که از او مراقبت می‌کنید برایش توضیح دهید مشغول چه کاری هستید، برای او آواز بخوانید و موسیقی پخش کنید. تمام این‌ها کمکی است به پرورش محیطی که نوزاد را به برقراری ارتباط و گسترش مهارت‌های بیشتر تشویق می‌کند.
تا جایی که امکان دارد با او به زبان بچگانه و خلاصه ای که همراه با حرکات مختلف است، صحبت کنید. این روش طبیعی ای برای ارتباط برقرار کردن با نوزادان است. لحن‌های خاص، اسامی مستعار و آهنگِ حرف زدن، همه و همه، روش‌های مختلف شما برای تمرکز روی نوزاد است که ممکن است شما اصلاً متوجه آنها نباشید!
هنگامی که با نوزاد خود حرف می‌زنید رو به او باشید و به او اجازه دهید حالت‌های صورت و حرکات شما را دنبال کند. ثابت شده که حتی در این مراحل ابتدایی، نوزادان دارای قابلیت تقلید حرکات ساده مشخصی، مانند بیرون آوردن زبانشان هستند.
منبع: سایت دانشگاه بریتیش کلمبیا
کودکان دوست دارند صحبت کنند
در طی اولین سال زندگی، کودکان زیاد حرف نمی‌زنند. بلکه بیشتر گوش می‌دهند و در واقع در این مرحله اساس زبان در او پایه‌ریزی می‌شود. با آنها راجع به همه چیز صحبت کنید. وقتی کودک شما از خودش صدا در می‌آورد، یا با شما حرف می‌زند، با صحبت کردن و جواب دادن به او کمکش کنید.
منبع: سایت دانشگاه بریتیش کلمبیا
"هوش عاطفی، 0 تا 1 ماهگی"
برای به وجود آوردن پیوندی میان خود و نوزادتان، انرژی و زمان صرف کنید. او را در آغوش بگیرید، لبخند بزنید و مستقیم در چشمان او نگاه کنید. نسبت به معنای عکس‌العمل‌های او حساس باشید و سعی کنید علائم و نشانه‌های او را درک کنید و با توجه به آنها عکس‌العمل درست نشان دهید.
به شم طبیعی خودتان اعتماد کنید. هنگامی که صحبت از نگهداری از نوزادتان است، به حرف دلتان گوش دهید زیرا شما تنها کسی هستید که بیشترین زمان را با او می‌گذرانید و می‌توانید نیازهای او را و طبع بی‌همتای او را برآورد کنید.
نسبت به گریه‌های کودک فوری و ثابت عکس‌العمل نشان دهید. سعی کنید با در آغوش گرفتن، و به آرامی حرف زدن یا ماساژ دادن، او را آرام کنید. تلاش‌های شما برای آرام کردنش در او حس امنیت و اعتماد را به جا می‌گذارد.
البته به خاطر داشته باشید که شما نباید نسبت به هر دقیقه بیداری او حساس و دقیق باشید. تنها بودنش در زمانی آرام و ساکت نیز برای رشدش لازم است.
سعی کنید خودتان را با خلق و خوی نوزاد و احساسات خاص او سازگار کنید. به عنوان مثال، یک نورسیده که خیلی نسبت به لمس شدن حساس است، می‌تواند برای روزها یا هفته‌های اول روی بالش باقی بماند.
بعضی از نوزادان را باید برای ساعت‌های زیادی در روز در آغوش گرفت. این نوزادان بیش از هر چیز به تماس با انسان های دیگر نیاز دارند. پاسخ به نیازهای خاص نوزادان، اصلاً به معنی لوس کردن او نیست. این پایه و اساس اصلی رشد عاطفی اوست.
منبع: سایت دانشگاه بریتیش کلمبیا
«هوش عاطفی، 1 تا 3 ماهگی»
نوزاد را زیاد لمس کنید و ماساژ دهید. این کار او را نسبت به خودش، آگاه‌تر می‌سازد. بعضی از نوزادان را باید برای ساعت‌های زیادی در روز در آغوش گرفت. این نوزادان بیش از هر چیز به تماس با انسانهای دیگر نیاز دارند. پاسخ به نیازهای خاص نوزادتان، اصلاً به معنی لوس کردن او نیست. این پایه و اساس اصلی رشد عاطفی اوست. سعی کنید به محض اینکه می‌توانید پاسخگوی این نیازهای او باشید، در آغوش گرفتن نوزاد در حد امکان، او را به انتقال نیاز‌ها و احساساتش تشویق می‌کند.
در زندگی روزمره، بار‌ها اتفاق خواهد افتاد که شما نیاز نوزاد را درک نخواهید کرد، و او با خشم گریه خواهد کرد. اگر چنین اتفاقی افتاد، نگران نباشید. نوزاد درک می‌کند که شما دارید سعی می‌کنید؛ و تصویر اهمیت دادن شما، دارای ارزشی فطری و طبیعی است. به یاد داشته باشید: نوزاد برای رشد عادی و سالم، به پدر و مادر «عالی و کامل» نیاز ندارد. نوزاد به پدر و مادری نیاز دارد که به اندازه «کافی» خوب باشد؛ پدر یا مادری که آنقدر سعی می‌کند تا موفق شود.
شکست‌های کوچک در راه دارای ارزش فوق العاده‌ای هستند. در عین حال که نوزاد صبر می‌کند تا شما متوجه آنچه که می‌خواهد شوید، او یاد می‌گیرد که خشم و یا صبرش را زیاد کند. همچنین او این درس بزرگ را می‌آموزد که شما و او یک نفر نیستید. بلکه موجودیت‌های مستقل هستید. این موضوع به او کمک می‌کند وقتی که زمانش فرا برسد، راحت‌تر از نظر عاطفی از شما جدا شود.
برای پرورش خود آگاهی در او، نوزاد را جلوی یک آینه ایمن قرار دهید. این کار باعث می‌شود که هرگاه بخواهد چهره یک انسان رو به رویش باشد تا به او خیره شود، و حالات پیچیده صورت را نیز یاد بگیرد. نوزاد حتی ممکن است سعی کند تا با تولید صدا از خود، به نوعی با تصویر خودش در آینه ارتباط برقرار کند.
خیلی مهم است که در زمانهای مختلف به نیازهایی که در حال تغییر هستند رسیدگی کنیم. او گاهی اوقات به تعامل و بازی نیاز خواهد داشت؛ در زمانهای دیگر، نیازمند آرامش و راحتی خواهد بود. و حتی نیاز خواهد داشت که در سکوت، تنهایش بگذارید. به نیازهای در حال تغییر نوزاد احترام بگذارید، و او را مجبور به انجام کاری نکنید که در آن لحظه مایل به انجام آن نیست.
منبع: سایت دانشگاه بریتیش کلمبیا
"هوش عاطفی، 3 تا 6 ماهگی"
هنگامی که نوزاد آماده نیست و شما او را مجبور به برقراری ارتباط می‌کنید، سرش را بر می‌گرداند. به این نشانه‌ها دقت کنید و عکس‌العمل متقابلی را نشان دهید.
خیلی مهم است که تعامل دو طرفه‌ای با نوزاد ایجاد کنید. این کار می‌تواند به صورت مکالمه‌ای از صدا‌ها و حالات و یا حرکات مختلف بدن باشد. پدر و مادر باید آغازگر باشند و این تعامل اولیه را رهبری کنند؛ به همین دلیل، بسیار ضروری است که صبر کنید و در زمان مناسب این کار را انجام دهید. نوزاد باید آرام و آماده باشد. این عمل را نسبت به عکس العمل‌های نوزاد ادامه دهید. به عنوان مثال اگر شما در حال صحبت با نوزاد هستید، منتظر یک عکس العمل باشید. اگر با صدا واکنش نشان داد، شما آنها را تکرار کنید. اگر بازویش را تکان داد، شما هم همان کار را کنید. این تجربه‌ها به نوزاد کمک می‌کند تا از روابط با دیگران لذت ببرد و زمان بیشتری را می‌تواند با دیگران بگذراند.
هنگامی که نوزاد آغاز کننده ارتباط است، عکس‌العمل نشان دهید و اجازه دهید او رهبری این کار را به عهده بگیرد. صداهایی را که تولید می‌کند تکرار کنید و به اسباب‌بازی که با آن در حال بازی است علاقه نشان دهید. این کار به رشد خودآگاهی و اعتمادبه‌نفس او کمک خواهد کرد.
برای تشویق بیشتر وی به آگاهی از بدنش، او را درگیر بازی‌هایی کنید که شامل لمس کردن قسمت‌های مختلف بدن هستند. دستش را بگیرید و روی اعضای مختلف صورتش بگذارید و توضیح دهید هر یک چه هستند. او را مقابل یک آینه قرار دهید و اجازه دهید به تصویر خودش خیره شود.
پاسخ به نیازهای نوزاد اصلاً به معنای لوس کردن او نیست. این پایه و اساس رشد عاطفی اوست. هنگامی که نیازهای او را برآورده می‌کنید، در همان حال، به او یاد می‌دهید که چگونه عواطفش را بیان کند. هنگامی که سعی می‌کنید نوزاد را آرام کنید، به او راه‌هایی را یاد می‌دهید که خودش را آرام کند. وقتی او را تشویق می‌کنید که چیزهای جدید را آزمایش کند، شما در واقع در حال برقراری ارتباط بین اعتماد به نفس خود و توانایی‌های او هستید.
با وجود اینکه نوزاد هنوز کلمات را نمی‌فهمد، شما سعی کنید احساساتی را که ممکن است او در حال تجربه کردن آن باشد با بلند بلند گفتن شرح بدهید «تو الآن عصبانی هستی، چون آن اسباب‌بازی را می‌خواستی، اما نمی‌شه!» یا «الآن از اینکه داری با مامان بازی می‌کنی خیلی خوشحالی!». نوزاد به لحن صدای شما توجه می‌کند و این انعکاسی از سرچشمه احساسات او، در سیر تدریجی آشنایی با خودش است.
منبع: سایت
نوزاد از بدو تولد از حس شنوایی خوبی برخوردار است. صدای مادرش را فوری تشخیص میدهد. صدای ضربان قلب مادرش و حتی موسیقی‌هایی را که مادر در دوران بارداری به آن گوش داده است به خوبی می‌شناسد و با شنیدن این صدا‌ها به آرامش می‌رسد. زمانی که مادر، نوزاد بی‌قرار و گریان خود را به آغوش می‌گیرد و به قلبش می‌فشارد و زمزمه‌های آرام در گوشش نجوا می‌کند، نوزاد با شنیدن این صداهای آشنا آرام می‌گیرد.
منبع: تقویت هوش و حواس کودک
بهترین سن برای شروع آموزش شنا، بین چهار ماهگی تا یك سالگی است. با این حال به هیچ عنوان نباید كودكی كه به این بازی تمایل نشان نمی‌دهد را مجبور به انجام آن كرد. آموزش شنا باید به‌صورت عملی و طبق اصول انجام گیرد؛ اما قبل از هر چیز باید به تمایلات كودك احترام گذاشت.
از کتاب: کودک هشیار بپروریم
«در زندگی نوزاد، هیچ لحظه‌ای مهم‌تر از زمان شیرخوردن وجود ندارد»
لحظه‌های هوشیاری در نخستین روزها بسیار نادرند. از این لحاظ، زمان شیرخوردن از اهمیت بسیاربالایی برخودار است. نوزاد در حالتی شیر می‌خورد كه او را در آغوش گرفته‌اید و با لبخند با او حرف می‌زنید؛ لذتی دوچندان!
و آنگاه كه او پی می‌برد كه جریان حركت شیر نیز دراختیار اوست، این شادی سه برابر می‌شود. درواقع این اولین باری است كه نوزاد نفوذ خود بر دنیا را كشف می‌كند. با این وصف، در این لحظات شیرین، نوزاد از توجه و دقت و تمركز حواس بسیار بالایی برخوردار و كاملاً برای یادگیری آماده است.
از کتاب:کودک هشیار بپروریم
مامانای96
مامانا از تجرببات همدیگه استفاده کنین و همدیگه رو راهنمایی کنین.
40 عضو
