تغییرات و مشکلات سه ماهه سوم بارداری از علائم تا درمان

سه ماهه سوم بارداری از هفته 29 تا هفته 40

شما در سه ماهه آخر بارداری هستید. بعضی از ناراحتی های که درسه ماهه دوم داشتید، ادامه خواهد داشت. علاوه براین بعضی از خانم های باردار مشکلاتی در تنفس پیدا می کنند و متوجه خواهید شد که دفع ادرار بیشتری خواهید داشت، زیرا با رشد جنین فشار بیشتری به اندام های داخلی شما وارد می شود. ناراحت نباشید، بچه شما سالم است و این مشکلات با زایمان برطرف خواهد شد. 

مشکلات و تغییرات جدیدی که در سه ماهه سوم بارداری احساس خواهید کرد، شامل: 

• بدن درد
• تغییرات در سینه ها
• یبوست مزاج
• سرگیجه
• خستگی مفرط و مشکلات در خواب
• سوزش سردل و سوء هاضمه
• همورویید یا بواسیر
• خارش
• گرفتگی عضلات پا
• گرفتگی بینی
• بی حسی کف دست ها
• ترک های پوستی و دیگر تغییرات پوستی
• تورم
• واریس
• تکرر و نشت ادرار

و سایر تغییرات عبارتنداز: تنگی نفس، بیرون زدگی ناف، پایین افتادن شکم یا آمدن جنین بطرف پایین لگن و انقباضات رحمی که ممکن است گرفتگی های تمرینی رحم و یا علایم زایمان باشند.زمانیکه به روز زایمان نزدیک می شوید، دهانه رحم نرم تر و نازک تر می شود. این حالت طبیعی و عادی است زیرا به خروج جنین از شکم مادر در زمان زایمان کمک می کند. پزشک آمادگی بدنتان را برای نزدیک شدن به روز زایمان با این علایم تشخیص می دهد.

بدن درد

در اثنای بارداری ممکن است احساس بدن درد داشته باشید. درحالیکه رحم خانم ها در زمان بارداری بزرگ می شود، احتمالاً در کمر، شکم، ران ها و انتهای کشاله ران احساس درد می کنند. بسیاری از خانم ها بعلت فشار سر جنین و افزایش وزن او و شل شدن مفاصل، دچار کمردرد و همچنین درد در ناحیه لگن خاصره می شوند. بعضی از خانم های باردار از درد پشت که تا زانوها و انتهای کف یکی از پاها ادامه دارد، شکایت می کنند، که درد سیاتیک نامیده می شود. اگرچه، این زمانی اتفاق می افتد، که بزرگی رحم به عصب سیاتیک فشار آورد. 

برای درمان بدن درد در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  دراز بکشید  
• استراحت کنید  
• ناحیه درد را گرم نگهدارید

درصورت ادامه یافتن درد به دکترتان مراجعه کنید.

تغییرات در سینه ها

در زمان بارداری ممکن است تغییراتی در سینه ها داشته باشید.اندازه سینه ها در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی که در بدن مادر ایجاد می شود، افزایش یافته و خود را برای تغذیه نوزاد با شیر مادر آماده می کنند.  احتمالاً این خانم ها در سینه خود احساس بزرگی، پربودن و حساس شدن دارند. در سه ماهه سوم بعضی از خانم های باردار متوجه شروع ترشحاتی از سینه خود می شوند. ممکن است ترشحاتی مانند شیر داشته باشد که آنرا کلستروم می نامند این ترشحات اولین شیری است که سینه های مادر برای نوزاد خود آماده می کند. این مایع غلیظ، زرد رنگ و شامل آنتی بادی هایی است، که از نوزاد در مقابل عفونت ها مراقبت می کند. 

برای درمان تغییرات در سینه ها در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• از سینه بندهای مخصوص این دوران که از سینه ها مراقبت می کنند، استفاده کنید.   
• از پد های مخصوص برای جذب این مایعات در سینه بند خود استفاده کنید.

یبوست مزاج

در زمان بارداری ممکن است دچار یبوست مزاج شوید. بسیاری از بانوان باردار از یبوست مزاج شکایت می کنند. علایم این ناراحتی عبارتند از: مدفوع خشک و سخت ، کمتر از سه بار در هفته برای دفع مدفوع به توالت رفتن و این عمل با درد زیادی همراه است.  بالا رفتن سطح هورمونی در زمان بارداری موجب طولانی شدن زمان جذب مواد غذایی و همچنین شل شدن عضلات روده ای باعث یبوست مزاج در بانوان باردار می شود. بعلاوه اینها بزرگ شدن رحم و فشار آن بر روده ها موجب یبوست می گردد. 

برای درمان یبوست مزاج در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• در روز 8 تا 10 لیوان آب بنوشید.   
• از خوردن قهوه خودداری کنید.  
• ازغذاهایی با فیبر زیاد مثل میوه های تازه و خشک، سبزیجات خام و نان سبوس دار برای تغذیه استفاده کنید.     
• سعی کنید فعالیت های سبک داشته باشید.

سرگیجه 

در زمان بارداری ممکن است دچار سرگیجه شوید. بسیاری از بانوان باردار از سرگیجه و سبکی سر در دوران حاملگی خود شکایت دارند. از حال رفتن در این زمان بسیار نادر بوده ولی ممکن است حتی در بانوان باردار سالم نیز پیش بیاید. برای این ناراحتی ها دلایل بسیاری وجود دارد. بزرگ شدن رگ های خونی در اوایل بارداری و فشار رحم بزرگ شده بر رگ های خونی و افزایش احتیاج بدن به مواد غذایی می تواند باعث سبکی سر و سرگیجه در خانم های باردار باشد. 

برای درمان سرگیجه در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  به آرامی از حالت نشسته بایستید.   
• از ایستادن طولانی مدت خودداری کنید.  
• از وعده های غذایی خود صرفنظر نکنید.   
• به طرف چپ خود دراز بکشید.   
• لباس گشاد به تن کنید. 
•  اگر احساس از حال رفتن و خونریزی رحمی یا درد شکمی دارید دکترتان را مطلع سازید.

خستگی مفرط و مشکلات در خواب

در زمان بارداری ممکن است دچار خستگی مفرط و مشکلات در خواب شوید. در زمان بارداری با وجود خواب کافی ممکن است احساس خستگی کنید. بسیاری از بانوان باردار در سه ماهه اول بارداری متوجه خستگی شدید می شوند. ناراحت نباشید، این راهی است که جنین درونتان به شما بگوید که شما نیاز بیشتری به استراحت دارید. در سه ماهه دوم خستگی معمولا به احساس نشاط و انرژی تبدیل می شود. اما در سه ماهه سوم خستگی مفرط دوباره آشکار می شود. همانطور که بر وزن شما افزوده می شود ، خوابیدن ممکن است مشکل شود. حرکات جنین در رحم، زیاد شدن دفع ادرار و بالا رفتن سوخت و ساز بدنی ممکن است باعث مشکلات در خوابیدن شود. همچنین گرفتگی عضلات پا نیز می تواند برمشکلات خواب اضافه شود. 

برای درمان خستگی مفرط و مشکلات در خواب در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  به سمت چپ خود بخوابید.  
• از بالشی برای پشتیبانی از بدنتان استفاده کنید (مثلاً برای کمر یا بین زانوها درموقع خوابیدن یا زیر شکم )   
• از عادات خوب خوابیدن استفاده کنید، برای مثال هر شب در زمان معین بخوابید و بیدار شوید و فقط از بستر خود برای خوابیدن استفاده کنید.   
• کمی زودتر به بستر بروید. 
• اگر خواب شبانه کافی ندارید، چرت زدن را فراموش نکنید.   
• مایعات مورد نیاز بدنتان را تا حد امکان در روز بنوشید تا بتوانید در ساعات قبل از خواب شب، کمتر مایعات بنوشید. 

سوزش سردل و سوء هاضمه 

در زمان بارداری ممکن است دچار سوزش سردل و سوء هاضمه شوید. تغییرات هورمونی و فشار رحم بزرگ شده به دیگر اعضاء داخلی می تواند، موجب سوزش سردل و سوء هاضمه شود. هورمون های زمان بارداری عضلات دستگاه گوارش را در عملکردشان کندتر می کند. بنابراین غذا در دستگاه گوارش آهسته تر حرکت کرده و عمل هضم غذا به کندی انجام می گیرد. به همین دلیل بسیاری از خانم های باردار احساس می کنند که گاز زیادی در شکمشان جمع شده است.  هورمون های دوران بارداری نیز موجب می شوند که دریچه ای که مری را از معده جدا می کند به آرامی عمل کند و این موجب برگشت غذا و اسید معده به مری می شود. این برگشت غذا همراه با اسید معده موجب احساس سوزش سردل می شود. همزمان با بزرگ شدن جنین، رحم به معده فشار آورده و سوزش سردل چیزی معمول در ماه های آخر بارداری می باشد. 

برای درمان سوزش سردل و سوء هاضمه در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• بجای خوردن سه وعده بزرگ در روز از چند وعده با حجم کوچکتر استفاده کنید و غذا را به آرامی میل کنید.   
• مایعات را بعد از غذا و نه در میان آن بنوشید.  
• غذاهای چرب و سرخ کرده را نخورید.   
• از خوردن مرکبات و آب میوه آنها و همچنین غذاهای با ادویه زیاد خودداری کنید.   
• چند ساعت قبل از خواب از خوردن و نوشیدن امتناع کنید.   بعد از خوردن غذا دراز نکشید. 
• مراقب باشید داروهای ضد اسید معده می توانند به بارداری و جنین آسیب برسانند.

اگر با انجام پیشنهادات بالا علائم ناراحتی برطرف نشد دکترتان را مطلع کنید.

همورویید یا بواسیر

به بزرگ و متورم شدن رگ های مقعد همورویید می گویند. همورویید می تواند موجب خارش، درد و خونریزی گردد. در حدود 50 درصد از خانم های باردار دچار این عارضه می شوند.  همورويید مشکل معمولی در زمان بارداری است، که می تواند دلایل زیادی داشته باشد. در زمان بارداری حجم خون در بدن زیاد می شود، که می تواند موجب بزرگ شدن رگ ها شود. بزرگ شدن رحم نیز فشار زیادی به رگ های مقعد وارد می کند. بعلاوه یبوست و خشکی مزاج نیز می تواند همورويید را شدیدتر کند. معمولاً این عارضه بعد از زایمان برطرف می شود. 

برای درمان همورویید یا بواسیر در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• هرچه بیشتر مایعات بنوشید.   
• غذاهای با فیبر زیاد مثل نان سبوس دار، سبزی های خام و پخته و میوه جات بخورید.  
• در موقع اجابت مزاج به خود فشار وارد نکنید.  
• برای آرام کردن درد هموروئید از دکترتان دارویی دریافت کنید. 

خارش 

در زمان بارداری ممکن است خارش داشته باشید. در حدود 20 درصد از خانم های باردار در زمان حاملگی احساس خارش می کنند. معمولاً خانم های باردار در شکمشان احساس خارش می کنند. اما قرمز شدن، خارش کف دست ها و پاها همچنین مشکل معمولی در بین خانم های باردار است. هورمون های بارداری و کشیدگی پوست احتمالاً علت اصلی این عارضه است. معمولاً احساس خارش بعد از زایمان از بین می رود. 

برای درمان خارش در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  استفاده از صابون بچه و کرم های مرطوب کننده.   
• از دوش و حمام خیلی گرم خودداری کنید.   
• از پوشیدن لباس هایی که موجب خارش بدن می شود، صرفنظر کنید. 

 اگر علائم بعد از یک هفته مراقبت از خودتان بهتر نشد به دکترتان مراجعه کنید.

گرفتگی عضلات پا

در زمان بارداری ممکن است دچارگرفتگی عضلات پا شوید. در زمان های مختلف در طی دوران بارداری ممکن است، گرفتگی عضلات در نقاط مختلف پای خود احساس کنید. معمولا زمان این مشکلات در شب هنگام است. علت این گرفتگی در عضلات پا تغییر عملکرد بدن شما در مورد فرآیند جذب کلسیم موجود در بدن می باشد. 

برای درمان گرفتگی عضلات پا در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  به آرامی عضلات خود را بکشید.   
• تمرینات ساده ای را انجام دهید.   
• برای گرفتگی های ناگهانی، پای خود را بطرف جلو خم کنید.   
• از دکتر خود در مورد مکمل های کلیسم سوال کنید.

گرفتگی بینی 

در زمان بارداری ممکن است دچار مشکلاتی با بینی شوید. خون دماغ و پربودن بینی در زمان بارداری معمول است. این به علت زیاد شدن حجم خون در بدن و فعالیت های هورمونی در بافت های بینی شما است. 

برای درمان گرفتگی بینی در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  بینی خود را به آرامی بشوئید.   
• مایعات بنوشید و از بخور سرد استفاده کنید.   
• برای متوقف کردن خونریزی بینی، بینی خود با شصت و انگشت نشانه خود برای چند دقیقه فشار دهید. 

درصورت چندین بار خون ریزی بینی و متوقف نشدن آن بعد از چند دقیقه دکترخود را مطلع سازید .

بی حسی کف دست ها 

در زمان بارداری ممکن است دچار بی حسی یا حس خارش و سوزش کف دست ها شوید. احساس تورم، سوزش و خارش و بی حسی در انگشتان و دستان به نام carpal tunnel syndrome نامیده می شود ، که در زمان بارداری ممکن است اتفاق بیفتاد. این علائم بعلت تورم بافت ها در مچ دست ها است و بعد از زایمان از بین می رود. 

برای درمان بی حسی کف دست ها در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

•  در حین کار چند بار به دست هایتان استراحت دهید.   
• از دکترتان درباره آتل دست برای مستقیم نگهداشتن مچ دستتان بپرسید. 

ترک های پوستی و دیگر تغییرات پوستی

ممکن است در زمان بارداری دچارعلایم کشیدگی و تغییرات پوستی شوید. ترک های پوستی، خطوط قرمز و صورتی یا قهوه ای بر روی پوست است. اغلب آنها بر روی کشاله های ران، نشیمنگاه، شکم و سینه ها ظاهر می شوند. این نشان ها به علت کشیدگی پوست ایجاد می شود و معمولا در سه ماهه دوم بارداری ظاهر می شوند. بعضی از خانم های باردار متوجه تغییرات پوستی دیگری نیز می شوند. برای بسیاری از بانوان، نوک سینه ها به رنگ قهوه ای یا تیره تر می شوند. در بسیاری از خانم ها خط قهوه ای رنگی در زیر ناف به پائین ظاهر می شود . لکه های تیره رنگی معمولا روی گونه ها، پیشانی، بینی یا لب بالایی نیز در بارداری معمولی است. این لک ها معمولا بطور قرینه ظاهر می شوند. این لکه ها melasma یا chloasma نامیده می شود و در میان بانوان با پوست تیره بیشتر معمول است. 

برای درمان ترک های پوستی و مشکلات دیگر در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• خونسرد باشید، ترک های پوستی و دیگر تغییرات پوستی معمولاً بعد از زایمان از بین می روند. 

تورم 

ممکن است در زمان بارداری دچارتورم شوید. بسیاری از بانوان باردار دچار تورم کمی در صورت، دست ها یا مچ پاها در زمان های مختلفی از بارداری می شود. همانطور که زمان زایمان نزدیک می شود، تورم بیشتر قابل رویت می شود. 

برای درمان تورم در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• روزی 8 تا 10 لیوان مایعات بنوشید.   
• قهوه ننوشید و غذاهای شور نخورید.   
• استراحت کنید و پاهای خود را بالا نگهدارید.   
• از دکترتان برای وسایل ( جوراب ) پشتیبانی کننده سوال کنید. 

اگر دست ها و پاهایتان به سرعت ورم کرده یا بسرعت دچار اضافه وزن شدید دکترتان را مطلع سازید.

 واریس 

در زمان بارداری شما ممکن است دچار رگ های واریسی شوید. در زمان بارداری حجم خون شما بسیار زیاد می شود. این حجم زیاد خون در بدن می تواند موجب بزرگ شدن رگ های خونی شود، بعلاوه فشار وارده بر این رگ های بزرگ شده در پشت رحم باعث کاهش سرعت برگشت خون به قلب می شود. به همین دلیل واریس در پاها و مقعد (همورویید) مشکل رایج دوره بارداری است. 

واریس به شکل رگ های متورم در سطح پوست دیده می شوند. آنها می توانند به شکل پیچیده درهم یا بیرون زده و به رنگ بنفش تیره یا آبی بنظر برسند. در بیشتر مواقع آنها در پشت و طرف داخل ماهیچه ساق پا ظاهر می شوند. 

برای درمان واریس در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• از پوشیدن جوراب های ساق بلند تنگ خودداری کنید.   
• در زمان نشستن پاهای خود را بالا نگهدارید. 
• از جوراب های واریس استفاده کنید.
• به اندازه کافی آب بنوشید.
• مصرف نمک را کاهش دهید. 

تکرر و نشت ادرار

در زمان بارداری ممکن است دچارزیاد شدن ادرار و نشت کردن آن شوید. مشکلات کنترل مثانه در زمان بارداری معمول است. با بزرگ شدن جنین، فشار زیادی به مثانه، رحم و لگن خاصره وارد می شود. این فشار وارده می تواند موجب نیاز به دفع ادرار بیش از حد باشد و همینطور باعث نشت ادرار از مثانه در زمان عطسه، سرفه یا خندیدن می شود. 

برای درمان تکرر و نشت ادرار در سه ماهه سوم بارداری کارهای زیر را انجام دهید:

• برای دفع ادرار چند بار به توالت بروید.   
• مایعات بیشتری بنوشید تا بدنتان دچار کم آبی نشود.   
• برای قوی شدن ماهیچه های لگن خاصره خود تمرینات کگل یا کف لگن با نام kegel exercises را انجام دهید .

تمرین کگل (kegel exercise)

بخاطر داشته باشید قبل از انجام هرگونه برنامه، برای تمرینات نرمشی در زمان بارداری با دکترتان مشورت کنید. پزشک شما ممکن است، براساس تاریخچه پزشکی شما دستورالعمل خاصی را برای شما پیشنهاد کند. تمرین کگل به قوی شدن ماهیچه هایی کمک می کند که ازعضلات مثانه، رحم و روده های شما پشتیبانی می کنند. با قوی شدن این عضلات در زمان بارداری، می توانید توانایی آرامش بخشیدن و کنترل این ماهیچه ها را برای آمادگی در زایمان و تولد نوزاد امکان پذیر کنید. این تمرین همچنین برای دوران پس از زایمان شدیدا توصیه شده است، زیرا با انجام آن می توانید به بازگشت بافت های آسیب دیده به حالت سلامت قبل از بارداری کمک کرده و همچنین کنترل بیشتری در دفع ادرار خود داشته باشید. 

برای انجام این تمرین، تصور کنید که سعی در نگه داشتن جریان ادرار خود دارید یا مانع خروج گاز از بدنتان می شوید. با انجام این کار شما ماهیچه های ناحیه انتهای لگن خاصره خود را منقبض می کنید و به این ترتیب شما تمرین کگل را انجام می دهید. در حالیکه شما تمرین کگل را انجام می دهید سعی کنید که عضلات پا، باسن و شکم خود را تکان ندهید. بنابراین می توانید این تمرین را در همه جا انجام دهید.  در هر بار انقباض عضله انتهای لگن خاصره به آرامی از یک تا پنج بشمارید و سپس استراحت کنید، این کار را برای ده مرتبه تکرار کنید و به این ترتیب شما یک ست از تمرین کگل را انجام داده اید. انجام این تمرین 5 بار در روز پیشنهاد شده است.