حاملگی مولار یا بچه خوره
حاملگی پوچ یا مولار که به بچه خوره نیز معروف است به علت نقص و مشکل در بارور شدن تخمک ایجاد می‌شود. تشخیص حاملگی مولار با اندازه‌گیری عدد بتا یا هورمون گونادوتراپین انسانی (HCG) و سونوگرافی صورت می گیرد.
اگر در بارداری مولار تمام کروموزوم‌های تخمک بارور شده متعلق به پدر باشد بارداری مولار کامل نامیده می شود. اگر علاوه بر دو مجموعه کروموزوم متعلق به پدر کروموزوم مادر نیز در تخمک بارور وجود داشته باشد، حاملگی مولار ناقص (مول ناقص) خواهد بود. در نتیجه، جنین به جای 46 کروموزوم، 69 کروموزوم دارد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کروموزوم‌های پدر تکثیر شده، یا دو اسپرم، یک تخمک را بارور کنند.
بارداری مولار ممکن است در ابتدا نشانه‌ای نداشته و مانند یک بارداری طبیعی به نظر برسد، اما اغلب بارداری‌های مولار، علایم خاصی را ایجاد می‌کنند.
علایم بارداری مولار عبارتند از:
- خونریزی واژینال به رنگ قهوه‌ای تیره تا قرمز روشن، در سه ماهه‌ی نخست بارداری
- تهوع و استفراغ شدید
- دفع کیست‌های انگوری شکل از واژن
- به ندرت فشار یا درد لگن
- در صورت مشاهده هر کدام از این علایم، با پزشک خود مشورت کنید. پزشک پس از معاینه مادر نشانه های دیگری را نیز مورد بررسی قرار می دهد، همچون:
- رشد سریع رحم - بزرگ بودن رحم نسبت به سن بارداری
- فشار خون بالا
- پره اکلامپسی - نوعی بیماری که پس از هفته‌ی 20 بارداری، باعث فشار خون بالا و دفع پروتئین در ادرار می‌شود
- کیست تخمدان
- کم خونی
- تیروئید پر کار
علت و انواع حاملگی مولار
بارداری مولار، به علت نقص و مشکل در بارور شدن تخمک ایجاد می‌شود. سلول‌های انسانی در حالت عادی حاوی 23 جفت کروموزوم هستند. در هر جفت، یک کروموزوم متعلق مادر و دیگری متعلق به پدر است. در یک بارداری کاملا مولار، تمام کروموزوم‌های تخمک بارور شده، متعلق به پدر هستند. مدت کوتاهی پس از لقاح، کروموزوم‌های مربوط به مادر از بین رفته یا غیر فعال می‌شوند، و کروموزوم‌های پدر همانندسازی و تکثیر می‌شوند. این تخمک ممکن است بدون هسته بوده یا هسته‌ی آن غیر فعال باشد.
در یک بارداری مولار جزئی یا ناقص، کروموزوم مادر باقی می‌ماند اما دو مجموعه کروموزوم متعلق به پدر وجود دارد. در نتیجه، جنین به جای 46 کروموزوم، 69 کروموزوم دارد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کروموزوم‌های پدر تکثیر شده، یا دو اسپرم، یک تخمک را بارور نمایند.
عوامل موثر در ابتلا به حاملگی مولار
میزان ابتلا به بارداری مولار، یک در هزار است. عوامل مختلفی به بارداری مولار مرتبط هستند. برای مثال:
- سن مادر: احتمال بارداری مولار در مادران بالای 35 سال یا زیر 20 سال بیشتر است.
- سابقه‌ی قبلی: در افرادی که بارداری مولار را تجربه کرده‌اند، احتمال وقوع مجدد آن بیشتر است. به طور متوسط، از هر 100 نفر، یک تا دو نفر، بارداری مولار مجدد را تجربه می‌کنند.
عوارض جانبی و روش درمان حاملگی مولار
پس از بارداری مولار، بافت مولار می تواند همچنان باقی مانده و به رشد خود ادامه دهد. این بیماری، تروفوبلاستیک بارداری (GTD) نام دارد. از هر پنج نفر مبتلا به بارداری مولار، یک نفر این مشکل را تجربه می‌کند که اغلب در بارداری‌های مولار کامل بیشتر رخ می‌دهد.
یکی از نشانه‌های بیماری تروفوبلاستیک پایدار، این است که عدد بتا یا میزان هورمون گونادوتروپین انسانی (HCG) -هورمون بارداری- همچنان پس از اتمام بارداری مولار، به میزان زیاد در خون مادر وجود دارد. گاهی ممکن است یک بافت مول مهاجم به لایه‌های میانی دیواره‌ی رحم نفوذ کرده و باعث خونریزی واژینال گردد. بیماری تروفوبلاستیک پایدار، اغلب با شیمی درمانی، بهبود می‌یابد.
دیگر روش درمان این بیماری، برداشتن رحم به وسیله‌ی عمل جراحی یا هیسترکتومی است. نوع سرطانی این بیماری که بسیار نادر است، کوریوکارسینوما نام دارد که در بدن گسترش پیدا کرده و سایر اعضا را نیز درگیر می‌نماید. این بیماری نیز اغلب با انواع داروهای مختص به سرطان قابل درمان است.
ملاقات با پزشک و مراحل درمان حاملگی مولار
مراحل درمان، احتمالا با مراجعه به پزشک مورد نظر آغاز می‌شود. جهت انجام اقدامات لازم و آمادگی پیش از ملاقات با پزشک، موارد زیر می‌توانند قابل توجه باشند:
اقدامات لازم توسط بیمار
پیش از مراجعه:
- تمام علایم خود را همراه با زمان آغاز و نحوه‌ی تغییر آن‌ها در طول زمان یادداشت نمایید.
- در صورتی که تاریخ شروع آخرین عادت ماهانه‌ی خود را به یاد دارید، آن را یادداشت نمایید.
- اطلاعات شخصی مهمی همچون سایر بیماری‌های تحت درمان خود را یادداشت نمایید.
- نام تمامی داروها و همچنین ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید را فهرست نمایید.
- از یک نفر ( دوست یا اعضای خانواده) خواهش کنید که هنگام مراجعه به پزشک شما را همراهی نماید. حضور یک همراه می‌تواند نکات فراموش شده را به شما یادآوری نموده و همچنین از نظر عاطفی شما را حمایت کند.
- سوالاتی که قصد دارید بپرسید را یادداشت نمایید. آماده‌سازی یک لیست از پرسش‌های مورد نظر، می‌تواند باعث بهینه‌سازی زمان ملاقات با پزشک گردد.
نمونه‌ای از پرسش‌های مرتبط با بارداری مولار عبارتند از:
- علت ایجاد این علایم و مشکلات چیست؟
- چه اقداماتی لازم است انجام دهم؟
- چه روش درمانی را توصیه می‌کنید؟
- آیا محدودیت خاصی در شرایط من وجود دارد؟
- چه علایم و نشانه‌های اورژانسی را باید مورد توجه قرار دهم؟
- آیا شانس بارداری مجدد در من وجود دارد؟
- چه مدت زمانی باید برای بارداری مجدد منتظر بمانم؟
- آیا شرایط فعلی من، خطر ابتلا به سرطان را در آینده افزایش می‌دهد؟
- آیا می‌توانید بروشوری حاوی اطلاعات راجع به این مشکل را در اختیار من قرار بدهید؟ برای کسب اطلاعات بیشتر چه وبسایتی را پیشنهاد می‌کنید؟
علاوه بر پرسیدن سوالات از پیش تهیه شده، در صورت وجود هر گونه ابهام در حین ملاقات با پزشک، پرسش خود را مطرح نمایید.
بررسی های پزشکی بارداری مولار
احتمالا پزشک ترکیبی از معاینه‌ی فیزیکی و انجام آزمایشاتی همچون آزمایش خون و سونوگرافی را پیشنهاد می‌نماید. همچنین ممکن است پرسش‌هایی را مطرح نماید، از جمله:
- تاریخ آخرین قاعدگی؟
- زمان شروع علایم؟
- آیا علایم همیشه وجود دارند یا فقط گاهی؟
- درد دارید؟
- خونریزی فعلی شما در مقایسه با اوج روزهای خونریزی در عادت ماهانه، بیشتر، کمتر یا به همان میزان است؟ آیا کیست انگوری شکلی به طور واژینال دفع کرده‌اید؟
- احساس سبکی سر یا سرگیجه دارید؟
- سابقه‌ی بارداری مولار؟
- در صورت وجود مشکلات یا بیماری‌های حاد و مزمن، آن‌ها را مطرح نمایید.
- آیا در آینده قصد بارداری دارید؟
تشخیص حاملگی مولار با اندازه گیری عدد بتا
سونوگرافی ترانس واژینال
در صورتی که پزشک مشکوک به بارداری مولار باشد، احتمالا برای اندازه‌گیری عدد بتا یا سطح هورمون گونادوتراپین انسانی (HCG) یا هورمون بارداری در خون، انجام یک آزمایش را توصیه می‌کند. سپس خود پزشک اقدام به انجام سونوگرافی خواهد کرد.
در یک سونوگرافی معمولی، امواج فراصوت وارد بافت‌های منطقه‌ی شکمی و لگن می‌شوند. اما در اوایل بارداری، رحم و لوله‌های فالوپ بیشتر نزدیک واژن هستند تا سطح شکم. بنابراین ممکن است سونوگرافی به صورت واژینال انجام شود.
سونوگرافی در بارداری مولار کامل، که در هقته‌های هفتم یا هشتم بارداری قابل تشخیص است، ممکن است نشان دهنده‌ی موارد زیر باشد:
- عدم وجود جنین
- عدم وجود مایع آمنیوتیک
- انباشته شدن رحم از یک جفت کیستیک ضخیم
- کیست تخمدان
- سونوگرافی در بارداری مولار نسبی یا ناقص ممکن است نشان دهنده‌ی موارد زیر باشد:
- رشد محدود جنین
- کم بودن مایع آمنیوتیک
- جفت کیستیک ضخیم
- پس از تشخیص بارداری مولار، ممکن است مادر باردار از نظر موارد زیر نیز مورد بررسی قرار بگیرد:
- پره اکلامپسی
- پرکاری تیروئید
- کم خونی
درمان حاملگی مولار
یک بارداری مولار، نمی‌تواند همانند یک بارداری عادی و طبیعی ادامه پیدا کند. برای جلوگیری از عوارض و مشکلات بعدی، بافت مورد نظر باید برداشته شود. درمان، معمولا شامل یک یا چند مرحله‌ی زیر است:
- دیلاتاسیون و کورتاژ: برای درمان بارداری مولار، پزشک با روشی به نام دیلاتاسیون و کورتاژ (D&C) بافت مول را از رحم خارج می‌کند که اغلب روشی سرپایی است که در بیمارستان انجام می‌شود.
در این روش، بیمار بیهوشی کامل یا موضعی دریافت می‌کند و به پشت دراز می‌کشد. پزشک، جهت معاینه‌ی رحم، یک اسپکولوم را وارد واژن می‌نماید. سپس دهانه‌ی رحم را رقیق و مرطوب نموده و با استفاده از دستگاه مکش یا وکیوم، بافت را خارج می‌کند. این فرایند معمولا حدود 15 تا 30 دقیقه طول می‌کشد.
- برداشتن رحم یا هیسترکتومی: در صورتی که بافت مولار بسیار گسترده بوده و فرد قصد بارداری مجدد در آینده را نداشته باشد، ممکن است پزشک انجام جراحی هیسترکتومی یا برداشتن رحم را پیشنهاد نماید.
- نظارت بر عدد بتا یا سطح HCG: پس از برداشتن بافت مول، پزشک بررسی عدد بتا یا میزان سطح HCG را تا رسیدن به میزان طبیعی ادامه می‌دهد. در صورتی که HCG همچنان در خون وجود داشته باشد، درمان‌های بیشتری باید انجام شود. در صورت بارداری مولار کامل، ممکن است پزشک شش ماه تا یک سال به بررسی سطح HCG ادامه دهد تا زمانی که مطمئن شود هیچ اثری از بافت مولار باقی نمانده است. از آنجایی که بارداری مجدد باعث می‌شود تشخیص میزان HCG مربوط به بافت مولار دشوار گردد، پزشک پیشنهاد می‌کند که تا پایان دوره‌ی کامل درمان برای بارداری مجدد صبر پیشه کنید.
پیشگیری از بروز دوباره حاملگی مولار
در صورت سابقه‌ی بارداری مولار، پیش از اقدام مجدد برای بارداری، با پزشک مشورت نمایید. پزشک ممکن است پیشنهاد دهد که شش ماه تا یکسال برای بارداری مجدد صبر کنید. در طول بارداری‌های بعدی، احتمالا برای نظارت بر روند بارداری و اطمینان از طبیعی بودن شرایط، سونوگرافی‌های اولیه انجام می‌شوند.
پایان یافتن زودهنگام بارداری، شرایط بسیار سختی را برای مادر ایجاد می‌کند. در این شرایط، خود را برای مقابله با چنین اندوهی آماده کنید. در مورد احساسات خود صحبت کنید و خود را از نظر احساسی تخلیه نمایید. از همسر، خانواده و دوستان خود حمایت عاطفی دریافت کنید. در صورتی که نمی‌توانید عواطف و اندوه خود را کنترل نمایید، به مشاور مراجعه کنید.
