علت وابستگی کودک به والدین چیست و از چه زمانی شروع می شود؟
وقتی فرزند نوپای شما بین والدینش یکی را به عنوان محبوب خود برمی‌گزیند، اوضاع بسیار دشوار می‌شود. اما صبر داشته باشید... این فقط بخشی از روند طبیعی رشد آنان است.
درست است که هر بچه ای نسبت به دیگری متفاوت است، ولی اکثر بچه ها در مقاطعی، یک والد را به دیگری ترجیح می‌دهند و آن شخص اغلب پدر است. و البته احساس حساسیت نسبت به این موضوع نیز طبیعی است.
"بابا آب بیاره، نه مامان!" برای بسیاری از والدین آشناست و شاید ناراحت نشدن از آن بسیار دشوار باشد. اما باید بدانید که این امری نسبتاً طبیعی است. به گفته روان شناس آموزشی، کارول جمیسون، تمایل کودک به یکی از والدین یک سوء استفاده‌ی ماهرانه از طرف او نیست، اما به نوعی تمرین برای انتخاب یکی از والدین برای وابستگی بیشتر خواهد بود. بنابراین عادی است که وقتی نوبت به حمام، تغذیه، کفش پوشیدن یا بازی می‌رسد، از آنان بشنویم که پدر خود را می‌خواهند. و احتمالاً چند هفته بعد مادر دوباره محبوب می‌شود.
علت وابستگی کودکان نوپا به هر یک از والدین
به گفته روان‌شناس کلینیکی، دکتر تارین کلی، رشد احساسی و اجتماعی کودک با کیفیت وابستگی او به مراقبش تاثیر می‌پذیرد. در ابتدا بچه به مادرش وابسته است، زیرا معمولاً او اولین مراقب است. اما عموماً وابستگی به پدر مکمل رابطه فرزند و مادرش است. همان طور که خردسال وارد مرحله نوپایی می‌شود، او متوجه شخصی غیر از مادرش و مراقبی دیگر مثل پدرش می‌شود و سپس بیشتر به این موضوع علاقه نشان می‌دهد.
روان‌شناس کلینیکی، دکتر روبین جاکوبز، توضیح می‌دهد: این مرحله به رشد سالم احساس استقلال خردسالان نوپا مرتبط است و بر آن پافشاری می‌کند. این مرحله از رشد به اضطراب جدایی ربط دارد (بخشی از نظریه رشد ژان پیاژه است). این رفتار به رشد قشر جلوی مغز نیز ارتباط دارد که به بچه اجازه می‌دهد ارتباطات بیشتری برقرار کند، این مرحله بخشی از رشد احساسی و اجتماعی اوست.
دکتر تارین کلی تایید می‌کند که مراحل متفاوت وابستگی وجود دارد که هر از آنها به رشد شناختی و جسمی کودکان مرتبط می‌شوند. مثلاً کودک نوپایی که رشد اعتمادبه‌نفس و استقلال داشته است، گنجایش شناختی و جسمی برای درک این موضوع را دارد که گرچه اکنون مادر نزد من نیست، ولی می‌دانم او بعداً بازمی‌گردد و دوباره اینجا خواهد بود. اندازه رشد شناختی و جسمی کودک نوپا به آنها اجازه می‌دهد به اندازه کافی احساس ایمنی کنند و به کشف روابط دیگر خود بپردازند.
وابستگی کودکان نوپا به والدین از چه زمانی شروع می شود؟
این مرحله می‌تواند از شش تا هشت ماهگی آغاز شود و تا حدود دو سالگی ادامه یابد. به گفته دکتر روبین جاکوبز، احتمال بروز اضطراب جدایی از ده تا هجده ماهگی معمول است. اما پژوهش‌های جدید می‌گویند که نظریه ژان پیاژه، رشد ذهن کودک نوپا را دست کم گرفته است. زیرا مراحل محبوب شدن یک والد نسبت به دیگری در سراسر سال‌های نوپایی و پیش‌دبستانی می‌آید و می‌رود. و ضرورتاً برای تمام مدتی نوپایی فرزندتان ادامه نمی‌یابد.
این بخش کاملاً طبیعی از رشد و بزرگ شدن اوست و بر اساس نیازهای احساسی و رشدی بچه در آن مقطع، ترجیح دادن یک والد نسبت به دیگری در مراحل دیگر خردسالی نیز رخ می‌دهد.
این اتفاق نشانگر خوبی است که فرزندتان به استقلال دست یافته، حس فردیت او شکل گرفته و برای برقراری دیگر روابط نیز آماده است. به گفته دکتر تارین کلی، پدر در این اوضاع نقش مهمی دارد، زیرا او به بچه کمک می‌کند تا راهی برای جداشدن از مادرش پیدا کند و به این احساس استقلال دست پیدا کند. با انتخاب پدر به عنوان فرد محبوب، فرزندتان رشد خودمختاری و کنترل خود را می‌آزماید. اگر والدین بتوانند احساسات خود را در این دوران مدیریت کنند به رشد و تکامل شخصیت فرزندشان کمک می‌کنند. از نظر سنتی نقش مادر بیشتر به جنبه‌های پرورشی و عملی مرتبط می‌شود، در حالی که پدران ابعاد بازی را به دنیای فرزندانشان اضافه می‌کنند. پدران به گونه‌ای متفاوت با بچه درگیر می‌شوند و عنصر شادی را که مورد علاقه خردسالان است را به جریان می‌اندازند.
این موضوع به آن معنا نیست که پذیرش این مسئله که یکی به دیگری ترجیح داده شود به سادگی ممکن نیست. اگر به شدت احساس جداماندگی می‌کنید، به یاد داشته باشید که این نشانه‌ای از رشد سالم و پیوند قوی بین پدر و فرزند است و برای ارتباطی سالم و مشارکت در نقش های والدین ضروری است.
7 راهکار کاهش وابستگی کودک به والدین
- به عنوان والدی جدامانده با عصبانیت، احساس گناه یا کناره‌گیری واکنش نشان ندهید. با ناامیدی یا آزردگی صحبت نکنید. به فرزند نوپای خود تاکید کنند که هم او و هم پدر را دوست دارید و سعی می‌کنید که با هر یک از آنان زمانی مخصوصی داشته باشید.
- زوج‌ها باید درباره‌ی احساسات خود با یکدیگر حرف بزنند تا از آن مطلع شوند.
- به عنوان والد محبوب فرزندتان را تشویق کنید تا با والد دیگر درگیر شود، اما از اجبار دوری کنید. وظایف لذت‌بخش را با همسرتان شریک شوید و سهم خود را به عهده بگیرید.
- کارها را به عنوان خانواده انجام دهید، روش‌های جدید تعامل یا بازی‌هایی گروهی ترتیب دهید.
- سعی کنید فرزند نوپای خود را با آرامش همراهی کنید.
- وظایف خاصی را به یک والد یا فرد دیگری بسپارید و به آرامی وظایف روزانه‌ی خود را پیگیری کنید.
- مراقب نقش خود به عنوان والد باشید و سعی کنید اجباری در کارها نباشد.
گاهی اوضاع جدی‌تر است و احتمالاً زمان آن رسیده است که در پی کمک متخصصان باشید، اگر:
- فرزندتان فقط با یکی از والدین رابطه می‌گیرد و هر زمان که والد محبوبش در اطراف نیست، بسیار مضطرب و متشنج می‌شود.
- والد جدامانده از عدم پذیرش از سوی بچه کلافه و ناتوان شده است.
- عوامل محیطی مثل بروز مشکل در زندگی زناشویی یا طلاق بر رشد کودکان تاثیر گذار است.
