بارداری و بیماری تیروئید

کار اصلی تیروئید چیست؟

تیروئید غده ﭘﺮواﻧﻪ‌ای ﺷﮑﻞ کوچکی به وزن حدودی 20 گرم است که در ناحیه "قاعده گردن" (در ﺟﻠﻮي ﮔﺮدن) قرار گرفته است.می‌توان گفت که تیروئید تقریباً رهبر اکستر بدن است. و مانند هر غده دیگری، تیروئید هم هورمون‌هایی ترشح می‌‌کند که به T4 و T3 معروفند. این هورمون‌ها بر متابولیسم، دمای بدن، ضربان قلب، هضم غذا و حتی اعصاب، کیفیت پوست و مو، خلقیات، میل جنسی و نظم قاعدگی تاثیر می‌گذارند. هورمون‌های غده تیروئید به واسطه یُدی که در مواد غذایی مصرفی ما وجود دارد، تولید می‌شود. میزان هورمونی که در تیروئید ساخته می‌شود به نیاز بدن بستگی دارد و دستور ساخت آن را غده هیپوفیز با آزاد کردن TSH صادر می‌شود.

نقش تیروئید در دوران بارداری چیست؟

در دوران بارداری کارکرد غده تیروئید دچار تغییراتی می‌شود. جنین برای رشد، خصوصاً رشد اسکلتی و مغزی به میزان بیشتری از هورمون غده تیروئید نیاز دارد. برای تولید بیشتر هورمون‌های تیروئیدی بدن به ید بیشتری نیاز دارد. البته در این دوران کمبود ید طبیعی است چون مقداری از ید دریافتی از طریق جفت به جنین می‌رسد و بخش دیگری توسط کلیه‌ها دفع می‌شود. در برخی از بانوان، کمبود ید باعث افزایش غیرطبیعی هورمون‌های تیروئیدی و بیماری گواتر می‌شود. هورمون‌های تیروئیدی نقش مهمی در رشد جنین بازی می‌کنند. این هورمون‌ها به‌خصوص بر مغز استخوان، سیستم عصبی مرکزی، قلب، اسکلت و قد و وزن آتی کودک تاثیر می‌گذارند.

آیا جنین نوزاد غده تیروئید دارد؟

بله، جنین در هفته 12-10 بارداری غده تیروئید دارد. البته در سه ماهه‌ اول بارداری غده تیروئید جنین قادر به تولید هورمون نیست و جنین از هورمون‌های مادر استفاده می‌کند. اما از ماه چهارم به بعد تولید هورمون‌های غده تیروئید جنین آغاز می‌شود.

اختلالات غده تیروئید چه تاثیری بر بارداری می‌گذارد؟

2 درصد بانوان در دورن بارداری دچار پرکاری تیروئید می‌شوند و در بیشتر موارد این مشکل بین ماه سوم تا پنجم بارداری برطرف می‌شود. تهوع شدید، کاهش وزن قابل توجه، خستگی زیاد و ضربان قلب غیرمعمول و شدید از جمله علائم پرکاری تیروئید در بارداری است. در صورتی که پرکاری تیروئید برطرف نشود می‌تواند باعث کاهش رشد جنین یا زایمان زودرس یا مسمومیت مادر شود.

احتمال اینکه خانمی در دوران باردرای دچار کم کاری تیروئید شود حدود 2 درصد است. از جمله علائم کم کاری تیروئید در بارداری خشکی پوست، افزایش وزن شدید و کاهش ضربان قلب است. کم کاری تیروئید برای مادر باردار و جنین خطرناک است و می‌تواند باعث نقص‌های جسمی و به ‌خصوص عقب‌ ماندگی‌های ذهنی شود.

آیا پیشگیری از اختلالات غده تیروئید در دوران بارداری امکان پذیر است؟

پیشگیری از بروز اختلالات غده تیروئید امکان پذیر است. مادر باید مواد غذایی حاوی ید را به اندازه دریافت کند و از مصرف مواد غذایی دافع ید از جمله کلم، ترب و خردل خودداری کند. ترک سیگار نیز واجب است، زیرا سیگار خود افزایش‌دهنده هورمون‌های تیروئیدی است. در صورتی که متوجه علائم اختلالات غده تیروئید شدید لازم است، این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید و پس از تشخیص پزشک، درمان‌ها فوراً آغاز شوند.

عوارض پرکاری تیروئید در بارداری

وقتی خانمی به بیماری تیروئید مبتلاست و می‌خواهد باردار شود باید درباره آثار و عوارض بیماری و درمان‌های احتمالی که باید روی جنین صورت پذیرد اطلاعات کسب کند.

بانوانی که تحت IVF هستند، اگر دچار اختلالات غده تیروئید هستند به‌خصوص اگر مبتلا به پرکاری تیروئید باشند، باید اقدام خود را متوقف کنند. زیرا بارداری زمانی امکان‌پذیر است که میزان هورمون‌های غده تیروئید ثابت باشد. در صورت پرکار بودن غده تیروئید به طور کل باردار شدن ممنوع است. زیرا درمان‌ آن شامل متوقف کردن تولید هورمون‌های غده تیروئید است و نبود این هورمون‌ها روی جنین اثر منفی می‌گذارد و می‌تواند باعث بروز نقص‌های جدی در آن شود. حتی گاهی ممکن است غده تیروئید جنین وارد فاز استراحت شود و در نتیجه کودک به کم کاری مادرزادی تیروئید مبتلا می‌شود.

در پرکاری خفیف تیروئید از آنجا که درمان‌ها طولانی مدت نیست، اجازه بارداری داده می‌شود. از آنجاییکه در دوران بارداری بدن مادر به میزان بالاتری از هورمون‌های نیاز دارد، بنابراین پُر کاری خفیف تیروئید مسئله چندان مهمی نیست و نیاز به درمان ندارد. وقتی جنین از این هورمون استفاده کند، میزان هورمون‌ها به حد طبیعی می‌رسد و می‌توان درمان‌ها را متوقف کرد اما توصیه کلی بر این است که با وجود این بیماری و در طول درمان و حتی به محض پایان درمان در شرایطی که احتمال عود بیماری وجود دارد، از بارداری پرهیز شود. بهتر است بین اتمام درمان و باردار شدن حداقل 8 تا 10 ماه فاصله باشد تا از بهبود اطمینان حاصل شود. اما اگر در شرایطی خانمی ناخواسته باردار شد، باید شکل درمان‌ها عوض شود و نوعی دیگری از درمان مثلاً (PTU) انتخاب شود که به جنین آسیب کمتری برساند.

عوارض کم کاری تیروئید در بارداری

خانمی که کم ‌کاری تیروئید دارد می‌تواند باردار شود، اما باید تحت نظر پزشک باشد تا دوز هورمون‌های تیروئیدی، TSH، T3 و T4 در حد متعادل نگه داشته شوند. حتی بهتر است میزان هورمون‌های تیروئیدی از زمانی که خانم اقدام به بارداری را آغاز می‌کند کمی بالاتر از حد نرمال باشد تا شانس باردار شدن افزایش یابد. در صورتی که خانمی دچار کم ‌کاری تیروئید باشد و بدون درمان اقدام به بارداری کند، شانس باردار شدنش بسیار پایین است و حتی اگر باردار شود احتمال سقط جنین بسیار بالاست.

لازم است از ماه اول بارداری خانم مبتلا به کم کاری تیروئید ماهانه آزمایش TSH، T3 و T4 انجام دهد، زیرا بدن در دوران بارداری (هم برای مادر هم جنین) به میزان بیشتری از هورمون‌های تیرویدی نیاز دارد و کاهش و فقدان این هورمون‌ها نه تنها سبب خستگی شدید مادر می‌شود، بلکه بر رشد جنین هم اثر منفی خواهد گذاشت. درمان‌های مربوط به کم کاری تیروئید اثر منفی بر جنین نمی‌گذارد و لازم است در تمام طول بارداری ادامه یابد و مرتباً آزمایش خون انجام شود.

بعد از زایمان میزان هورمون‌های تیروئیدی به حد طبیعی خود باز می‌گردند. از این پس می‌توان میزان مصرف لووتیروکسین را کاهش داد و دوز دارویی قبل از بارداری را مصرف کرد. اما اگر خانمی شیر می‌‌دهد میزان هورمونی که مصرف می‌شود به اندازه دوران بارداری است و باید به مصرف لووتیروکسین ادامه داد.