تغییرات هورمونی در دوران بارداری

تغییرات هورمونی در دوران بارداری از چه زمانی آغاز می شود؟

اولین گام این تغییرات هورمونی در دوران بارداری پیش از لقاح جنین روی می‌دهد، آن‌هم زمانی‌‌که هورمون های تحریک کنندۀ غدد جنسی (luteinising hormone) و هورمون محرک فولیکول (follicle stimulating hormone) در غده هیپوفیز مغز آزاد می‌شود. هورمون محرک فولیکول به یکی از فولیکول ها (کیسه‌های کوچک داخل تخمدان‌ها که حاوی تخمک‌هاست) پیامی می دهد که یک تخمک را به حد بلوغ برساند. به این ترتیب، تخمک بالغ شده به سمت پایین و به درون لوله فالوپ روانه می‌شود و در انتظار برخورد با اسپرم برندۀ و خوش‌شانس می‌نشیند.

1- هورمون HCG (اچ سی جی) یا گنادوتروپین انسانی  

پس از ملاقات اسپرم با تخمک بالغ، تخمک بارور شده خود را در رحم جایگزین و شروع به تقسیم کردن خود به جنین و جفت می‌کند. از این پس بخشی که به جفت تبدیل شده است ترشح هورمون HCG را آغاز خواهد کرد. جفت تازه شکل گرفته تولید اکثر هورمون های بارداری را نیز به عهده می‌گیرد.

کار اصلی هورمون HCG تحریک و ترکاندن کیسۀ فولیکولی است تا استروژن و پروژسترون بیشتری رها شود.

وظیفه هورمون HCG در دوران بارداری

هورمون اچ سی جی در ادرار و خون یافت می شود و همان چیزی است که خط دوم آزمایش بارداری ادراری را رنگی می‌کند. میزان هورمون HCG در هر 48 تا 72 ساعت دو برابر می‌شود و در 8 تا 11 هفتگی به اوج خود می‌‌رسد. سپس به سرعت کاهش می‌یابد و میزان آن در ادامه زمان بارداری ثابت می‌ماند. به همین دلیل از میزان هورمون HCG برای تخمین احتمالی زمان بارداری هم استفاده می‌شود، اما سونوگرافی هفتۀ پنجم تا ششم بارداری تاریخ دقیق‌تری از سن بارداری را نشان می‌دهد. البته درمان‌های باروری می‌تواند میزان هورمون HCG بدن را افزایش دهد.

تصور می‌شود که هورمون اچ سی جی باعث بروز احساس ناخوشی در اوایل بارداری است. کاهش هورمون HCG پس از سه ماهه اول بارداری باعث بهبود حالت تهوع در بسیاری از بانوان باردار می‌شود. هورمون اچ سی جی همچنین باعث تکرر ادرار نیز می‌شود، زیرا این هورمون خون بیشتری در کلیه‌ها به جریان می‌اندازد و موجب می‌شود کلیه ضایعات را سریع‌تر از آنچه قبلاً انجام می‌داده، تصفیه کند. این هورمون سیستم ایمنی شما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد (تا این‌که بدنتان جنین در حال رشد را واپس نزند)، یعنی در این دوران آسان‌تر بیمار می‌شوید. و به همین علت برای بانوان باردار واکسن آنفولانزا توصیه می‌شود.

2- هورمون پروژسترون

بارداری به هورمون پروژسترون نیازمند است و این هورمون به روشی بسیار هوشیارانه عمل می‌کند تا برای مستاجر کوچک داخل بدنتان وضعیت آسوده‌تری را فراهم سازد. هورمون پروژسترون همچنین از انقباض های رحمی که می تواند موجب خروج جنین از رحم شود جلوگیری می‌کند.

وظیفه هورمون پروژسترون در دوران بارداری

هورمون پروژسترون لایه های رحمی را ضخیم می‌ کند و جریان مواد مغذی به جنین را افزایش می هد. هورمون پروژسترون دیواره‌های لگن و دریچۀ مخاطی را تقویت می‌کند تا از زندگی درون رحم حفاظت شود. پروژسترون به شل شدن پیوندها و رباط‌ها در آمادگی برای پذیرایی از جنین و زایمان کمک می‌کند.

آرامش بافت‌‌های ارتباطی، علت اکثر پشت درد بانوان باردار است. این هورمون به همراه هورمون استروژن پستان‌ها را برای شیردهی آماده می‌سازد.

هورمون پروژسترون از بچه مراقبت می‌کند، اما گاهی مجاری گوارشی مادر را نیز مختل می‌سازد. ماهیچه‌های تنبل و بدون انقباض باعث یبوست می‌شود. بنابراین سوء‌هاضمه در بارداری معمول است. پروژسترون همچنین مسئول آبریزش بینی است که برخی از بانوان دچار آن می‌شوند. در عفونت‌های کلیوی و تار دیدن نیز مقصر است. همچنین شما را چاق می‌کند (خب، به‌عنوان ذخایری برای بچۀ در حال رشد، پروژسترون مشوق تجمع چربی در مادر است). 

میزان پروژسترون بدنتان به افزایش خود تا پایان دوره بارداری ادامه می‌دهد. سپس میزان آن به سرعت کاهش می‌یابد، رحم می‌تواند انقباض‌های خود را شروع کند و فرزند متولد شود.

3- هورمون استروژن

با آماده‌سازی وضعیت بدن برای حمایت از بارداری، وظیفۀ هورمون استروژن آغاز می‌شود، استروژن مواد مخاطی دهانه رحمی را نازک می‌کند، تا اسپرم بتواند به سادگی وارد لوله های فالوپ شود (پس از باروری، پروژسترون دریچۀ مخاطی را دوباره بازسازی می‌کند و لایه‌های رحمی را نیز به حالت ضخیم و اسفنجی بازمی‌گرداند، تا اینکه تخمک بارور شده شانس بهتری داشته باشد تا خود را جایگزین سازد. هوشیارانه است، این‌طورنیست؟)

وظیفه هورمون استروژن در دوران بارداری

در حقیقت، انواع متفاوتی از استروژن وجود دارد، اما استروژن بارداری به شدت همان کاری را می‌کند که پروژسترون انجام می‌دهد. این هورمون استروژن باعث بزرگ‌ شدن رحم، پستان‌ها، مجاری پستانی و واژن می‌شود و پیوندهای لگنی را آرام می‌سازد. اثر جالب ديگر هورمون استروژن در اين دوران اين است كه براي آسان تر شدن زايمان به مفاصل لگن مادر حالت ارتجاعي مي بخشد. استروژن موجب تسهیل جریان خون رحمی می شود و لایه‌های رحمی را سالم نگه می‌دارد.

چون استروژن جریان انتقال خون به بافت مخاطی را فزونی می‌بخشد، این هورمون باعث گرفتگی بینی نیز می‌شود. این هورمون یا بارداری درخشان و زیبایی به شما اهدا می‌کند یا به نشانۀ بارداری لکه‌ای روی صورتتان به جا می‌گذارد. استروژن به رحم اجازه می‌دهد تا طی زایمان با شدت بیشتری منقبض شود و سرانجام پس از کاهش پروژسترون، به سرعت رحم را برای آغاز انقباض‌ها آماده می‌سازد. استروژن و پروژسترون در تغییرات پیچیده‌شان شریک و به یکدیگر محتاجند. میزان هورمون پروژسترون کمی پس از ماه هفتم بارداری کاهش می‌یابد و در آمادگی برای زایمان، هورمون استروژن به افزایش خود ادامه می‌دهد. گرچه استروژن است که میزان پروژسترون را تنظیم می‌کند.

استروژن همچنین به گونه‌ای مستقیم‌تر از جنین محافظت می‌کند، نسبت به مراقبتی که پروژسترون انجام می‌دهد. استروژن به شش‌ها، کلیه‌ها، کبد و رشد و بلوغ اندام تولید مثلی و تنظیم تراکم استخوان‌های جنین یاری می‌رساند و از جنین ماده در برابر هورمون های نر (آندروژن‌ها) محافظت می‌کند.

مطالعه بیشتر:

1- هورمون های دوران بارداری

2- هورمون HCG چیست و میزان بالا یا پایین آن به چه معناست؟

3- چرا هورمون HCG نشانه ی بارداری است؟

4- هورمون استروژن ESTROGEN