هورمون استروژن ESTROGEN
در هر دوره از سیکل های ماهانه، هورمون استروژن سبب رشد فولیکول های تخمدان، رشد و تکامل بافت اندومتر رحم و ایجاد یک بستر مناسب برای لانه گزینی جنین می شود. در واقع این هورمون سبب بلوغ و آزاد سازی تخمک شده و پس از انجام باروری این هورمون پروژسترون است که باروری را حفظ کرده و تا انتها پیش خواهد برد.
هورمون استروژن ESTROGEN چیست؟
استروژن یکی از هورمون های جنسی است که پیشرفت و تکامل بدن به ویژه دستگاه تولید مثلی بانوان و ایجاد صفات ثانویه در هنگام بلوغ را پیش می برد. از این صفات می توان به رشد پستان ها، رویش مو در ناحیه ی زیر بغل و عانه و شروع سیکل های قاعدگی اشاره کرد.
منشأ اصلی تولید این هورمون در بدن تخمدان ها هستند، و میزان ترشح آن توسط هورمون های FSH و LH هیپوفیز تنظیم می شود.
این هورمون سبب ایجاد تفاوت های فیزیکی بین اندام بانوان و آقایان می شود که از جمله ی آنها می توان به پهن تر بودن لگن و پایداری بیشتر موها در سر بانوان اشاره کرد.
انواع هورمون استروژن در بدن:
استرون Estrone) E1): استرون یک فرم بسیار ضعیف هورمون استروژن است که فقط در بانوان یائسه دیده می شود. مقدار کمی از آن در برخی از بافت ها مانند عضلات وجود دارد. بدن انسان می تواند استرون را به استرادیول و بلعکس تبدیل کند.
استرادیول Estrsdiol) E2): استرادیول قوی ترین فرم هورمون استروژن است و توسط تخمدان ها تولید می شود.
استریول Estriol) E3): استریول ضعیف ترین فرم هورمون استروژن است و از متابولیسم استرادیول در بافت ها تولید می شوند. در دوران بارداری مقادیر قابل ملاحظه ای از استریول در بدن تولید می شود. لازم به ذکر است که مقادیر بسیار کمی از آن در بدن آقایان نیز وجود دارد.
عملکرد استروژن در بدن
استروژن برای تکامل و عملکرد صحیح دستگاه تولید مثلی بانوان ضروری است. و بر هر بخش از آن اثرات بخصوصی دارد.
تخمدان: استروژن سبب بلوغ تخمک های تخمدان و تخمک گذاری می شود.
واژن: هورمون استروژن سبب رشد واژن و رسیدن به سایز مناسب در دوران بزرگسالی شده و سبب ضخامت پوشش داخلی آن می شود. اسیدیته ی محیط واژن را افزایش داده و مانع از بروز عفونت می شود. از طریق افزایش ترشح غدد بارتولن لغزندگی محیط واژن را افزایش می دهد.
لوله های فالوپ و یا لوله های رحمی: هورمون استروژن مسئول بلند شدن مژک های پوشش داخلی لوله های رحمی، عملکرد این مژک ها هدایت تخمک به سمت رحم است.
رحم: استروژن سبب تکثیر سلول های اندومتر (پوشش داخلی رحم) در فاز تکثیری و آماده سازی آن برای لانه گزینی تخمک لقاح یافته، تکثیر عروق لایه ی اسفنجی رحم و افزایش جریان خون در این لایه می شود. این هورمون سبب انقباضات ضعیف در هنگام قاعدگی و خروج خون و بافت های جدا شده می شود.
دهانه ی رحم: استروژن سبب رقیق شدن موکوس دهانه ی رحم شده تا اسپرم ها به راحتی بتوانند از آن عبور کنند و خود را به تخمک برسانند.
غدد پستانی: استروژن ارتباط منحصر به فردی با سایر هورمون ها در پستان دارد. در هنگام بلوغ سبب تجمع چربی در اطراف نیپل (نوک پستان) درنتیجه رشد سینه ها، پررنگ شدن هاله ی پستان و توقف تولید شیر در پایان دوران شیردهی می شود. هورمون استروژن مسئول ایجاد تفاوت های فیزیکی بین اندام بانوان و آقایان است. برای مثال:
- این هورمون سبب می شود که استخوان های بانوان نسبت به آقایان کوتاه تر و سبک تر، لگن پهن تر و فاصله ی بین شانه ها کمتر باشد.
- سبب تجمع چربی در نواحی لگن و ران شده و انحناهای بدن را بیشتر می کند.
- سبب پایداری موها در بانوان و الگوی رشد زنانه آنها می شود.
- در هنگام بلوغ تارهای صوتی را ظریف نگه داشته و صدای ظریف بانوان را موجب می شود.
- فعالیت غدد چربی را در پوست سرکوب کرده و بروز آکنه را کاهش می دهد. بعلاوه سبب نرمی و شفافیت پوست می شود.
- بر تکامل بخشی از مغز که مربوط به تنظیم دمای بدن و روندهای جنسی است، موثر می باشد.
- مانع از بروز پوکی استخوان می شود.
- تولید کلسترول در کبد را تنظیم کرده و به این ترتیب بر سلامت قلب و عروق تأثیر می گذارد.
غذاهای حاوی استروژن
برخی از مواد خوراکی حاوی فیتواستروژن هستند که بر سطوح هورمون استروژن در بدن تأثیر می گذارند. فیتواستروژن ها ترکیبات و یا متابولیت های گیاهی هستند که در مهره داران با اتصال به گیرنده های استروژن، پاسخ زیستی ایجاد کرده و عملکرد استروژن را تقلید و تعدیل می کنند. برخی از این غذاها شامل:
- خانواده ی کلم ها
- سویا
- انواع توت
- دانه ها و غلات
- آجیل
- و ...
سطوح استروژن در بین بانوان مختلف و در یک فرد، در زمان های مختلف متفاوت است. این تفاوت در زمان های مختلف عملکرد بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.
پس از یائسگی میزان خون رسانی به تخمدان ها بسیار کاهش یافته، درنتیجه تولید استروژن که منبع اصلی آن تخمدان است بسیار کاهش می یابد و علائم یائسگی از قبیل، قطع قاعدگی، چروک شدن پوست، گرگرفتگی و ... بروز خواهد کرد.
از بین رفتن تعادل هورمون استروژن در بدن موجب بروز مشکلاتی خواهد شد؛
- نارسایی تخمدان.
- اختلال در عملکرد غده هیپوفیز.
- مشکلات ناباروری
- سندروم تخمدان پلی کیستیک
- دیابت
- تومورهای تخمدان و غده ی آدرنال
- و ...
