هیپوگلیسمی یا افت قند خون نوزاد چه درمانی دارد؟

هیپوگلیسمی در نوزادان

کاهش قند خون یا به عبارتی افت قند خون نوزاد را هیپوگلیسمی (Hypoglycemia) در نوزادان می­ نامند. میزان قند خون بدن نوزاد به وسیلۀ هورمون هایی که مهمترین آنها انسولین (Insulin) است، تنظیم می­ شود. انسولین به بدن کمک می­ کند تا قند (گلوکز) خون را ذخیره کرده و به هنگام نیاز، آن را آزاد کند. اگر بدن درست عمل کند، هورمون­ ها می­ توانند قند خون خود را در سطح متعادل نگه دارند. اما اگر تعادل بر هم بخورد، احتمال وقوع هیپوگلیسمی وجود دارد.

پایین بودن سطح قند خون در نوزاد و عدم درمان به موقع مضراتی برای سلامت نوزاد به همراه دارد و به ویژه می­ تواند موجب بروز آسیب­ های مغزی در نوزاد شود. به همین دلیل تیم پزشکی شرایط نوزاد را به دقت مورد بررسی قرار می­ دهد. اگر نوزاد نارس نباشد و مشکل دیگری نداشته باشد احتمال بروز قند خون پایین و هیپوگلیسمی در او بعید به نظر می­رسد.

دلایل هیپوگلیسمی در نوزادان

افت قند خون نوزاد در چند ساعت اول پس از تولد کاملا طبیعی است. مقدار گلوکز مورد نیاز نوزاد از شیر مادر تامین می­ شود. با اولین تغذیه شیر، میزان قند خون نوزاد بالا می­رود اما با نزدیک شدن به نوبت بعدی، سطح قند نوزاد دوباره افت می­ کند. تنظیم قند خون در سطح مناسب عمل متعادل­ سازی بسیار حساسی است. البته این افزایش و کاهش طبیعی قند خون در اکثر نوزادان سالم هیچ مشکلی ایجاد نمی­ کند.

برای شیردهی کودک مقید به زمان خاصی نباشید، اگر هر زمان که نوزاد گرسنه می شود به او شیر بدهید، مقدار شیر و قند مورد نیاز بدن او تامین می شود و قند خون او همواره در وضعیت متعادل باقی می­ ماند.

اما نوسانات قند خون در برخی کودکان از جمله نوزادان مبتلا به دیابت که به هنگام تولد انسولین در آنان بیش از حد تولید و باعث کاهش سطح قند خون می شود، خطر دارد.

چه نوزادانی در معرض خطر هیپوگلیسمی قرار دارند؟

• نوزادان نارس یا بسیار کوچک
• نوزادان دارای مشکلات تنفسی به هنگام تولد
• نوزادان با دمای بدن بسیار پائین یا هیپوترمی (hypothermia)
• نوزادان دارای عفونت

قند خون پایین در نوزادان با تغییرات سریع همراه است لذا چنانچه نوزاد در معرض خطر افت قند قرار دارد بهتر است پزشک متخصص به طور دائم برای بررسی وضعیت سلامت نوزاد در دسترس باشد. پس از تولد، کارشناسان مربوط در بیمارستان وضعیت تغذیه نوزاد را به دقت کنترل می­ کنند و چنانچه از بابت افت قند خون نگرانی وجود داشته باشد، سطح گلوکز نوزاد با آزمایش خون، در بخش نوزادان، مورد بررسی قرار خواهد گرفت. در برخی بیمارستان­ ها، این آزمایش­ به صورت روال عادی برای تمامی نوزادانی که احتمال افت قند در آنها بالاست، انجام می­ شود.

علائم هیپوگلیسمی در نوزادان 

• خواب آلودگی 
• سستی و بی حالی
• تحریک پذیری
• عصبی بودن
• بیقراری
• تشنج

 هیپوگلیسمی در نوزاد را چگونه تشخیص می دهند؟

اغلب با مشاهده وضعیت ظاهری نوزاد نمی ­توان به پایین بودن سطح قند خون او پی برد. اما در برخی موارد اگر قند خون پایین باشد، علائم ظریفی مانند عصبی بودن و تحریک ­پذیری، خواب­ آلودگی و سستی نوزاد بروز می­ کند. وقتی مادر برای بار اول نوزاد را می بیند نمی­ تواند به درستی علائم طبیعی را از غیرطبیعی تشخیص دهد، بنابراین باید بدون اتلاف وقت، به پزشک متخصص اطفال یا کارشناسان مربوطه مراجعه کند، نوزاد عصبی و خواب­ آلوده حتی ممکن است بیماری غیر از هیپوگلیسمی داشته باشد. در صورت افت شدید قند خون در نوزادان، نوزاد شروع به بی­قراری کرده و احتمال تشنج وجود دارد، این شرایط را جدی بگیرید و هرچه سریعتر آمبولانس خبر کنید.

تنها راه مطمئن برای تعیین سطح قند خون نوزاد آزمایش خون است. ماما به اندازه یک سرسوزن از پای نوزاد نمونه خون می­گیرد. این عمل خیلی سریع انجام شده و هیچ ناراحتی و آسیبی متوجه نوزاد نخواهد بود. نمونه خون نوزاد برای تعیین سطح قند خون در بخش نوزادان یا در آزمایشگاه بیمارستان مورد آزمایش قرار خواهد گرفت.

هر بیمارستان برای انجام آزمایش سیاست­ های خود را اجرا می­ کند. پزشکان در خصوص سطح ایمن گلوکز خون در نوزاد تازه متولدشده با یکدیگر توافق نظر ندارند. آزمایشات زیاد و غیرلازم فقط باعث نگرانی پدر و مادر شده و شیردهی را با مشکل مواجه می­ سازد. لذا بر عهده کارشناسان بیمارستان است تا شرایط را سنجیده و اگر قرار است خون نوزاد از نظر میزان گلوکز بررسی نشود، تمامی مراقبت های لازم حتما به عمل آید.

درمان قند خون پایین در نوزادان

در صورتی که نگرانی خاصی بابت میزان قند خون نوزاد وجود دارد، در همان ابتدای امر مادر باید به نوزاد شیر بدهد. تغذیه با شیر مادر در صورت امکان، از بهترین­ راه­ های مقابله با افت قند نوزاد است. تا جایی که امکان دارد نوزاد را نزدیک به خود، ترجیحاً در تماس پوست با پوست با خود نگه دارید، به این ترتیب علاوه بر اینکه به شیرخوردن ترغیب می­ شود، بدنش گرم شده و به این ترتیب خطر ابتلا به هیپوگلیسمی کاهش می­ یابد. در نوزادان نارس معمولا توصیه می شود از روش مراقبت کانگورویی استفاده شود. 

اگر نوزاد در گرفتن پستان مشکل دارد، ناامید نشوید و همچنان او را با شیر مادر تغذیه کنید. پرستار می­ تواند در دوشیدن شیر به شما کمک کند، سپس شیر دوشیده شده را با استفاده از شیشه شیر به نوزاد بخورانید. اگر کودک همچنان از شیرخوردن امتناع می­ کند، پرستار می­ تواند لوله تغذيه نرم و انعطاف پذيری را به آرامي از راه بيني به معده او  وارد كند. اگرچه این مسئله برای مادر بسیار ناراحت­ کننده است، اما دست­ کم به این ترتیب کودک غذای مورد نیاز خود را دریافت خواهد کرد.

تغذیه با شیر دوشیده شدۀ مادر بسیار کار مناسبی است ولی اگر نمی­ توانید شیر زیادی بدوشید، خود را سرزنش نکنید. در بیمارستان جایگزین مناسبی برای شیر مادر مثل شیرخشک به نوزاد می­دهند تا سطح قند خون نوزاد را بالا برده و تنظیم کنند. اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه کند اما سطح قند خون همچنان پایین باشد، باید در خصوص استفاده از شیرخشک  تصمیم ­گیری شود. پرستار در این ­باره با شما صحبت خواهد کرد. بهتر است بدانید بیمارستان هیچ اقدامی بدون مشورت با شما انجام نخواهد داد.

برای دوشیدن شیر از اطرافیان کمک بگیرید و مقداری از آن را ذخیره کنید. همچنین بهتر است زود به زود نوزاد را برای شیرخوردن، در آغوش بگیرید. اگر میزان قند خون بعد از شیردهی با شیر مادر همچنان کم باشد، باید به پزشک متخصص اطفال، مراجعه و در صورت لزوم محلول شکر یا گلوکز به نوزاد خورانده شود.

هرگاه میزان قند خون نوزاد به تثبیت رسید، می­ تواند مجددا به تغذیه ادامه داده و قطره قند خون به تدریج کنار گذارده شود.

اما اگر نوزاد به هیچ یک از درمان ­های فوق جواب ندهد و یا هیپوگلیسمی ادامه پیدا کند، پزشک باید آزمایش های لازم را انجام دهد تا ریشه این بیماری مشخص شود.

شیردهی با شیر مادر در نوزادان مبتلا به هیپوگلیسمی

افت قند خون در نوزاد ربطی به شیر مادر ندارد و به معنای عیب یا ایرادی در شیر مادر نیست. اگر نوزاد را با شیشه شیر تغذیه می کنید، بهتر است جریان شیر را با دوشیدن متوالی حفظ کنید. او می­ تواند دوباره از شیر مادر تغذیه کند. تا جایی که امکان دارد نوزاد خود را در تماس پوست با پوست با بدن خودتان قرار دهید. بطوری که هیچکدام لباس بالاتنه نداشته باشید تا او بتواند گرمای بدن مادر را بطور مستقیم دریافت کند. در بسیاری موارد علی رغم تمامی شرایط، شما به راحتی می­توانید با کمی کمک و راهنمایی دوباره نوزاد را به شیر مادر عادت دهید. هیچ دلیلی وجود ندارد تا شیر مادر را از نوزاد خود دریغ کنید. 

بخاطر داشته باشید شیر مادر می تواند بسیاری از بیماری نوزاد را درمان کند.