بیلی روبین چیست؟ آزمایش خون بیلی روبین چگونه انجام می شود؟

بیلی روبین چیست؟

بیلی روبین Bilirubin رنگدانه زرد رنگی است که در خون وجود دارد. آزمایش بیلی روبین میزان بیلی روبین بدن را نشان می دهد. گاهی به دلیل افزایش بیلی روبین، انسداد یا التهاب کبد، کبد قادر به پردازش بیلی روبین نیست. اگر مقدار بیلی روبین در بدن بیشتر از اندازه طبیعی باشد، بیماری زردی یا یرقان ایجاد می شود که در آن پوست و سفیدی چشم به زردی می گراید. آزمایش بیلی روبین به تشخیص زردی کمک می کند. بیلی روبین زمانی به وجود می آید که پروتئین هموگلوبین موجود در گلبولهای قرمز کهنه تجزیه شود. تجزیه سلولهای کهنه یک فرآیند طبیعی و سالم است. بیلی روبین همراه خون به کبد می رود و در آنجا پردازش می شود، آنگاه بعد از ترکیب شدن با صفرا به مجاری صفراوی می ریزد و در کیسه صفرا ذخیره می شود. سپس صفرا به روده کوچک ترشح می شود تا به هضم چربی ها کمک کند. در نهایت از طریق مدفوع دفع می گردد.

گلوکورونیک اسید یک اسید مشتق از گلوکز است. اگر بیلی روبین از طریق کبد به گلوکورونیک اسید متصل شود به آن بیلی روبین مستقیم، کونژوگه یا مزدوج می گویند. چنانچه بیلی روبین گلوکورونیک اسید وصل نشود، بیلی روبین غیر مستقیم یا غیر کونژوگه یا نامزدوج نام دارد. کل بیلی روبین موجود در خون بیلی روبین کلی نامیده می شود.

تست جامع بیلی روبین میزان بیلی روبین کلی بدن (مستقیم، غیر مستقیم و کلی) را در خون اندازه گیری می کند. علائم مربوط به افزایش بیلی روبین در کودکان و بزرگسالان یرقان، زردی پوست یا چشم‌ها، خستگی مفرط، خارش پوست، تیره شدن ادرار و کم‌اشتهایی است.

آزمایش بیلی روبین 

اگر بیلی روبین در کبد به اسید گلوکورنیک متصل نشود یا به مقدار کافی از خون خارج نگردد، به معنی آسیب کبدی است. بنابراین تست خون بیلی روبین روش خوبی برای شناسایی آسیب کبد است. یرقان خفیف در نوزادان می‌تواند ناشی از تغییرات طبیعی در متابولیسم بیلی روبین یا اولین نشانه‌ی مشکل بالینی باشد. گاهی بیلی روبین به عنوان بخشی از پنل تست، اندازه گیری می‌شود. اغلب، ارزیابی کبد با استفاده از چند آزمایش شامل موارد زیر صورت می گیرد:

•  آلانین ترانس‌آمیناز
•  آسپارتات آمینوترانسفراز
•  آلکالین فسفاتاز
•  آلبومین
•  مجموع پروتئین

آزمایش خون بیلی روبین چگونه انجام می شود؟

برای انجام این آزمایش، مقدار کمی نمونه خون نیاز است که از طریق رگ گیری به دست می آید؛ به این ترتیب که یک سوزن از راه پوست دست یا ساعد وارد رگ شده و مقدار کمی از خون در لوله‌ی آزمایش جمع آوری می شود.

توصیه هایی برای آزمایش بیلی روبین 

لازم است تا ۴ ساعت قبل از انجام تست بیلی روبین چیزی به جز آب مصرف نکنید. قبل از مراجعه به آزمایشگاه می‌توانید به اندازه معمول آب بنوشید. مصرف بعضی از داروها، قبل از آزمایش بیلی روبین مجاز نیست، در این خصوص حتما با پزشک مشورت کنید. آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند پنیسیلین جی، داروهای آرامش‌بخش نظیر فنوباربیتال، ملین‌هایی چون فوروسمید (لاسیکس) و داروهای آسم همچون تئوفیل ازجمله داروهایی هستند که بر میزان بیلی روبین تاثیر می‌گذارند. البته تعداد داروهای موثر بر سطح بیلی روبین زیاد است، بنابراین توصیه می شود قبل از انجام تست، در مورد قطع مصرف با پزشک مشورت کنید.

خطرات آزمایش بیلی روبین چیست؟

هنگام نمونه گیری خون، لحظه‌ای احساس درد یا نیشگون خفیف خواهید داشت. بعد از خارج شدن سوزن، در ناحیه‌ی مورد نظر درد نبض دار احساس خواهید کرد. متصدی آزمایشگاه از بیمار می خواهد روی این قسمت را فشار دهد و روی آن را چسب زخم می زند. اجازه دهید چسب زخم به مدت حداقل ۱۰ تا ۲۰ دقیقه روی این قسمت باقی بماند. تا پایان روز با دستی که از آن خون گرفته شده است، شیء سنگین بلند نکنید.

نمونه گیری خون خطرات بسیار نادری، مانند موارد زیر، به دنبال دارد:

•  سرگیجه یا غش
•  هماتوم، کبودی ناشی از تجمع خون زیر پوست
•  عفونت که معمولا برای پیشگیری از آن قبل از انجام آزمایش پوست تمیز می شود.
•  خونریزی شدید یا خونریزی به مدت طولانی که می‌تواند نشان‌دهنده‌ی یک اختلال خونی جدی‌تر باشد و باید به اطلاع پزشک برسد.

نتیجه طبیعی آزمایش خون بیلی روبین چیست؟

میزان طبیعی بیلی روبین مستقیم در بزرگسالان ۰ تا ۰.۴ میلی‌گرم در هر دسی ‌لیتر و میزان طبیعی بیلی روبین کلی بین ۰.۳ تا ۱.۰ میلی گرم در دسی لیتر است.اگر بعد تست بیلی روبین، میزان بیلی روبین کلی را از میزان بیلی روبین مستقیم در خون کم کنید، میزان بیلی روبین غیرمستقیم در خون به دست می‌آید. لازم به ذکر است که حد نرمال آزمایشگاه های مختلف با هم تفاوت دارد.

بالا بودن میزان بیلی روبین در نوزادان به دلیل استرس تولد، طبیعی است. میزان طبیعی بیلی روبین غیر مستقیم ظرف ۲۴ ساعت اولیه‌ی تولد باید کمتر از ۵.۲ میلی گرم در دسی لیتر باشد. اما بعضی از نوزادان زردی دارند و میزان بیلی روبین آنها در چند روز اول بعد از تولد به بیشتر از ۵ میلی گرم در دسی لیتر می‌رسد.

علل نتایج غیرطبیعی آزمایش خون بیلی روبین چیست؟

اگر میزان بیلی روبین در خون بالا باشد، پزشک آزمایش های بیشتر یا سونوگرافی تجویز می‌کند. افزایش بیلی روبین در بزرگسالان می‌تواند ناشی از مشکلات کبد، مجرای صفرا یا کیسه صفرا باشد، مانند:

•  بیماری کبد مانند هپاتیت
• سندرم گیلبرت که نوعی بیماری ژنتیکی است
•  سیروز که به جراحت کبد گفته می‌شود
•  تنگی صفرا که در آن بخش‌هایی از مجرای صفرا به حدی باریک می شود که مایع از آن عبور نمی‌کند.
•  سرطان کیسه صفرا یا لوزالمعده
•  سنگ صفرا
•  مسمومیت دارویی

گاهی افزایش بیلی روبین از مشکلات خونی ناشی می شود و ربطی به کبد ندارد. تجزیه گلبول‌های خون سریع تر از حد معمول به دلایل زیر رخ می دهد:

• آنمی همولیتیک: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که تعداد زیادی از گلبول‌های خون در اثر بیماری خودایمنی، نارسایی ژنتیکی، مسمومیت دارویی یا عفونت از بین برود و کبد نتواند میزان بیلی روبین غیر مستقیم در بدن را تبدیل کند.

• واکنش انتقال یا ترانسفیوژن: در این حالت سیستم ایمنی به خونی که به بیمار انتقال داده شده است، حمله می‌کند.

انواع زردی نوزادان

افزایش میزان بیلی روبین، معمولا بیلی روبین غیرمستقیم، و زردی در نوزادان بسیار خطرناک است و در اثر عوامل مختلف رخ می‌دهد.

زردی در نوزادان سه نوع رایج دارد:

1. زردی طبیعی یا فیزیولوژیک: دو تا چهار روز بعد از تولد در اثر تاخیر کوتاه‌مدت در عملکرد کبد رخ می‌دهد و معمولا جدی نیست.

2. زردی ناشی از شیر مادر: طی هفته‌ی اول در اثر کافی نبودن شیر مادر یا خوب تغذیه نشدن نوزاد ایجاد می شود.

3. زردی ناشی از شیر مادر: بعد از دو تا سه هفته در اثر پردازش بعضی مواد در شیر مادر رخ می‌دهد.

تمامی این موارد به راحتی قابل درمان هستند و در صورت درمان خطری ندارد. از جمله دیگر عوامل جدی که باعث افزایش بیلی روبین و زردی در نوزادان می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  شکل غیرعادی گلبول‌های خون مانند کم‌خونی داسی شکل
•  ناهماهنگی گروه خون مادر و نوزاد که منجر به تجزیه شدید گلبول‌های قرمز خون می شود و به آن اریتروبلاستوز جنینی می‌گویند.
•  کمبود بعضی پروتئین‌های مهم به دلیل نقص ژنتیکی
•  کبودی ناشی از مشکل در زایمان
•  بالا بودن میزان گلبول قرمز به دلیل نارس بودن نوزاد
•  عفونت

بعد از انجام آزمایش بیلی روبین خون چه کار باید کرد؟

اگر نتیجه‌ آزمایش بیلی روبین خون نشان دهد که میزان بیلی روبین بیشتر از حد طبیعی است، پزشک آزمایش های بیشتری تجویز می‌کند تا علت زمینه‌ای مشخص شود. به‌محض تشخیص علت، لازم است چند بار دیگر تست بیلی روبین را تکرار کنید تا میزان تاثیر روش درمان مورد بررسی قرار گیرد.

اگر پزشک مشکل را در عملکرد کبد یا کیسه صفرا بداند، عکسبرداری را پیشنهاد می‌کند تا از عدم وجود ناهنجاری ساختاری اطمینان حاصل کند.

مطالعه بیشتر:

زردی نوزاد چیست و چرا بروز می کند؟

علت و روش تشخیص زردی نوزاد یا یرقان نوزاد

علت زردی نوزاد چیست و چرا نوزادان زردی می گیرند؟

زردی نوزاد وسوال های رایج درباره آن ،زردی نوزاد باید چند باشد؟