علائم و درمان اختلال هورمونی تخمدان پلی کیستیک
اختلال تخمدان پلی کیستیک یکی از علل شایع اختلالات هورمونی در خانم‌ها است که بر قدرت باروری خانم ها اثر می‌گذارد. سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS شامل علائمی مانند تخمک گذاری نامنظم یا نبود تخمک گذاری است که به معنای تخمک گذاری پراکنده یا فقدان هر گونه تخمک گذاری است (یعنی عدم تخمک گذاری ماهیانه). مبتلایان به این عارضه احتمالاً چرخه‌ی عادت ماهانه‌ی طولانی‌تری داشته یا شاید در هر چند ماه فقط یک بار عادت ماهانه شوند.
نشانه‌های دیگری مثل رشد غیرعادی مو، آکنه، افزایش وزن، وزن کم کردن بیش از اندازه از علائم این مشکل می‌باشد. به گفته‌ی دکتر جانا روسو، متخصص زنان و زایمان، در حالی که علت اصلی این عارضه دقیقاً مشخص نیست، ولی ظاهراً حداقل بخشی از علل آن با ژنتیک ارتباط دارد (ظاهراً در خانواده‌ها ارثی است). بنابراین، اگر خانم‌های دیگری در خانواده‌ی شما نشانه‌های تخمدان پلی کیستیک دارند، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر خواهد بود. اگر این عارضه درمان نشود، باعث ابتلا به دیابت نوع دو، فشار خون بالا و چاقی می‌شود. در این مقاله به علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک، روش های درمان موجود برای تخمدان پلی کیستیک، تاثیر این سندرم بر باداری بانوان و نیز به تغذیه و زندگی سالم و نقش آن در تخمدان پلی کیستیک می پردازیم.
علائم و نشانه های سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS چیست؟
معمولاً علائم و نشانه های این عارضه وقتی آشکار می‌شود که عادت ماهانه دختر شروع می‌شود، ولی طی سال‌های باروری خانم ها نیز اتفاق می‌افتد، مثلاً در واکنش به افزایش چشمگیر وزن، معمولاً مبتلایان به این مشکل چرخه عادت ماهانه نامنظمی دارند که گاهی یک ماه آن را نمی‌بینند یا حتی چند ماه پریود نمی‌شوند. رشد غیرمعمول مو یا موی زیاد بدن، صورت و یا بروز آکنه نیز از نشانه های دیگر این مشکل است، زیرا میزان هورمون مردانه (آندروژن‌ها) افزایش یافته است. خانم های مبتلا به تخمدان پلی کیستیک احتمالا برای باروری نیز مشکل خواهند داشت، البته تاثیر آن در افراد مختلف متفاوت است. برای تشخیص سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCOS اغلب سونوگرافی تخمدان توصیه می‌شود، زیرا افرادی که دچار این نشانه‌ها هستند اغلب چند کیست پر از مایع در تخمدان دارند، بنابراین آن را پلی کیستیک (چندکیستی) می‌خوانند. با این حال ندیدن کیست در تخمک نیز احتمال تشخیص آن را رد نمی‌کند (هنوز احتمال آن وجود دارد).
درمان تخمدان پلی کیستیک چگونه است؟
درمان قطعی برای نشانه های تخمدان پلی کیستیک وجود ندارد، اما برخی از روش‌ها آثار بیماری را کاهش می‌دهد و از گسترش مشکلات دراز مدت سلامتی مثل دیابت نوع دو و بیماری قلبی پیشگیری خواهد کرد. مهم‌ترین درمان تخمدان پلی کیستیک تغییر در شیوه‌ی زندگی است، یعنی داشتن رژیم غذایی سالم، کم کردن وزن (اگر شاخص توده بدن (BMI) بیش از 25 است) و ورزش. هدف اصلی تغییر در شیوه‌ی زندگی و رسیدن به وزن مناسب و حفظ آن است. ورزش منظم به کنترل وزن و مدیریت اضطراب و به عادی‌سازی میزان قند خون و انسولین کمک می‌کند که همه‌ی اینها برای مبتلایان به نشانه های تخمدان پلی کیستیک مفید است. اگر سنگین وزن هستید، حتی از دست دادن 5% از وزن نیز مفید است.
عادت ماهانه نامنظم با درمان هورمونی شامل ترکیبات ضد آندروژنی بهبود می‌یابد. مثلاً قرص‌های ضد بارداری به تنظیم چرخه عادت ماهانه کمک می‌کند. باید توجه کرد که این سندروم با خطرات درازمدت برای سلامتی همراه است. برای غربالگری گسترش این عارضه، فرد مبتلا باید هر شش ماه یک مرتبه معاینه شود.
تخمدان پلی کیستیک و بارداری
به علت نبود تخمک گذاری یا چرخه نامنظم عادت ماهانه، نشانه های تخمدان پلی کیستیک اول بر قدرت باروری تاثیر می‌گذارد. اما تمام مبتلایان به این عارضه با مشکلات باروری روبه‌رو نمی‌شوند. البته اگر برای لقاح جنین در تلاش هستید، اولین گام مدیریت شیوه‌ی زندگی و کم کردن وزن است (اگر سنگین وزن یا چاق هستید). اگر ایجاد تغییرات در شیوه‌ی زندگی به بارداری منتهی نشد، احتمالاً پزشک استفاده از داروهای القای تخمک گذاری مثل داروی کلومید را توصیه کند. در موارد شدید، شاید IVF (که در آن تخمک خارج از بدن بارور می‌شود) پیشنهاد شود.
نشانه های تخمدان پلی کیستیک بر مدیریت زایمان نیز اثر می‌گذارد، زیرا طبق مطالعات، بانوان مبتلا به این عارضه، به احتمال بیشتری دچار سقط جنین می‌شوند. احتمال دیابت های بارداری و ابتلا به فشار خون بالای القایی زایمان و پره اکلامپسی نیز زیاد است. همچنین احتمال زایمان زودهنگام وجود دارد. اغلب به علت پیچیدگی‌های مرتبط با این بیماری، بانوان مبتلا به این عارضه سزارین می‌شوند. برای بررسی پیشرفت این پیچیدگی‌ها فرد مبتلا باید به شکل منظم زیر نظر پزشک باشد.
تغذیه و زندگی سالم و نقش آن در تخمدان پلی کیستیک
پرسش: آیا رژیم غذایی شما به مدیریت نشانه های پلی کیستیک تخمدان کمک می‌کند؟
پاسخ نیکی گرانت، متخصص تغذیه: سندرم تخمدان پلی کیستیک با مشکلاتی مثل مقاومت بدن در برابر انسولین، مشکلات سوخت و ساز، انواع دیابت‌ها و بیماری قلب در ارتباط است. بنابراین، باید به رژیم غذایی خود توجه داشته باشید، منظم ورزش کنید و شیوه‌ی زندگی سالمی را در پیش بگیرید.
- مهم‌ترین کار مدیریت انسولین شماست (که سوخت و ساز کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها را تنظیم می‌کند). کربوهیدرات‌های مصرفی خود را به درستی انتخاب کنید، آنها که باعث تولید کمتر انسولین می‌شوند، بهتر است. زیرا برخی از خوراکی‌های حاوی کربوهیدرات‌ها در حقیقت انسولین زیادی تولید می‌کنند. معمولاً کربوهیدرات‌هایی که انسولین کمتری تولید می‌کنند، شامل میوه‌ها و خوارکی‌هایی از غلات کامل (سبوس‌دار) هستند.
- در مصرف چربی‌ها توجه کنید. رژیم غذایی مبتلایان به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب چربی زیادی دارد، پس باید چربی‌های خوب غذایی را مصرف کنید. آواکادوو، روغن زیتون، زیتون‌ها، مغزها و تخم‌ها گزینه‌های مناسب هستند. از خامه، کره یا روغن نارگیل دوری کنید.
- در رژیم مخصوص تخمدان پلی کیستیک مصرف ماهی توصیه می‌شود ولی اگر برای باردار شدن تلاش می‌کنید، مراقب میزان بالای جیوه برخی ماهی ها باشید. بنابراین، ماهی‌های چرب کوچک را انتخاب کنید. مثل ساردین.
- مصرف محصولات لبنی را کاهش دهید، زیرا چربی‌های موجود در لبنیات اکثراً چربی اشباع‌شده است. کازئین، پروتئینی که در محصولات لبنی یافت می‌شود، مهم‌ترین پروتئینی است که انسولین تولید می‌کند.
- سبزیجات فراوان بخورید و در مصرف میوه‌ها احتیاط کنید (میوه قند زیادی دارد) میوه‌های مصرفی خود را با دقت انتخاب کنید.
- در خوردن محصولاتی که از نظر ژنتیکی دستکاری شده‌اند، محتاط باشید. سمومی که برای خوراکی‌های ژنتیکی دستکاری شده استفاده می‌شود، مختل کننده اندوکرین است که با آزاد شدن هورمون‌ها مداخله می‌کند. تا جایی که می‌توانید از محصولات طبیعی بهره برید.
مطالعه بیشتر:
1- بارداری با وجود کیست تخمدان
2- تخمدان چیست؟
4- تخمک گذاری را بیشتر بشناسیم
