تخمدان چیست؟

 تخمدان چیست؟

دو غده اصلی جنسی در زنان تخمدان نام دارد که هر کدام بوسیله یک لوله از سمت چپ و راست به بالای رحم متصل شده اند.  ذر واقع تخمدان­ ها اعضای اولیه تولید مثل در خانم ها محسوب می­ شوند. این غدد مسئولیت انجام سه عملکرد مهم را بر عهده دارند: ترشح هورمون، حفاظت از تخمک­ های ذخیره شده درون خود و آزاد کردن تخمک برای باروری احتمالی.

اندازه طبیعی تخمدان

زنان در هنگام تولد معمولاً با دو تخمدان متصل به رحم متولد می­ شوند. قبل از بلوغ، تخمدان­ها فقط یک بافت توده ای هستند. پس از بلوغ، تخمدان­ ها نیز بالغ می­ شوند.اما بطور طبیعی هر تخمدان از بدو تولد دارای تخمک های معین است. اندازه طبیعی تخمدان در زنان و دختران بالغ  به اندازه یک حبه انگور بزرگ است. اگر تخمدان دچار التهاب یا عفونت و یا مشکلی شود، ملتهب می شود و ممکن است بزرگتر شود. 

تخمدان زن کجاست؟

تخمدان زن در دو طرف بالای رحم مقابل دیواره لگن در ناحیه ­ای به نام حفره تخمدانی قرار دارند و به وسیلۀ چند رباط به رحم متصل می­ شوند. از هر کدام از تخمدان ها با یک لوله رحمی به نام لوله فالوپ به رحم متصل است که هنگام تخمک گذاری، کانال انتقال تخمک از تخمدان به رحم هستند. 

وظایف تخمدان چیست؟

تخمدان­های زنان در بدن سه وظیفه بر عهده دارند:

1- محافظت از تخمک ها

نخست اینکه از تخمک­ هایی که نوزاد دختر به هنگام تولد به همراه دارد، محافظت می­ کنند، بر این اساس دختران با ذخیره تخمکی که برای تمام عمر لازم است، به دنیا می ­آیند. اما یکی از پژوهش های علمی معتبر در این حوزه نشان می­دهد با استفاده از شیمی­ درمانی نیز می­ توان تخمک­ های جدید تولید نمود. نویسنده مسئول این پروژه تحقیقاتی اذعان می­دارد که اگر چه جامعه آماری در این پژوهش کوچک بوده اما یافته­ های آن پایدار و نتایج حاصل از آن قابل اعتنا و گسترده است. البته باید در خصوص چگونگی عملکرد و تاثیر ترکیبات این داروها بر تخمدان ها به اطلاعات بیشتری بدست آورد.

2- تولید هورمون های زنانه

دومین وظیفۀ تخمدانها، تولید هورمون های تولید مثل زنانه یعنی استروژن (Estrogen) و پروژسترون (Progesterone) و کمی نیز هورمون هایی به نام ریلاکسین (Relaxin) و اینهیبین (Inhibin) است. استرون، استرادیول و استریول سه نوع مختلف استروژن هستند که به نمود ویژگی­ های زنانه مانند بزرگ شدن سینه ها و باسن و نیز چرخه تولید مثلی در خانم ­های بالغ کمک می­ کند. پروژسترون نیز یکی از هورمون های بسیار مهم در فرایند تولید مثل به شمار می­ آید. ریلاکسین در شل شدن رباط های لگنی به هنگام زایمان نقش دارد، اینهیبین نیز مانع از تولید هورمون در هیپوفیز می­گردد و موجب توقف عادت ماهیانه می شود.

3- تخمک گذاری

سومین کار تخمدان ها آزادسازی یک یا بعضاً چندین تخمک در هر چرخه قاعدگی است. این فرآیند تخمک گذاری نامیده می­ شود. درون هر تخمدان، فولیکولها و داخل هر فولیکول یک تخمک خفته وجود دارد. یک نوزاد دختر به هنگام تولد حدود 150000 تا 500000 فولیکول در تخمدان خود دارد. بر اساس منابع معتبر باید گفت یک خانم تا زمان بلوغ جنسی حدود 34000 فولیکول خواهد داشت.

تخمک گذاری چگونه انجام می شود؟

هنگامی که هورمون های آزاد شده از هیپوفیز تخمک را برای بلوغ تحریک می­ کنند، فولیکول به دیواره تخمدان می­رود. در اینجا، تخمک و فولیکول رشد کرده و بالغ می­شوند، پس از بلوغ آماده تخمک گذاری هستند. فولیکول ­های بالغ را فولیکول ­های رسیده می­ نامند و می توانند تا حدود 30 میلی متر در قطر رشد کنند.

فولیکول حاوی تخمک بالغ، پاره و تخمک در نزدیکترین لوله فالوپی آزاد شده و از آنجا به رحم می­رود. بدن با تولید هورمون پروژسترون موجب ضخیم­تر شدن لایهداخلی رحم می­شود تا بتواند تخمک وارد شده را دریافت و لانه گزینی کند. این هورمون توسط سلول­های جدیدی که در تخمدان رشد کرده ­اند تولید می شود. این سلول­ها را جسم زرد می­ نامند و یک توده سلولی موقتی در تخمدان های خانم بارور هستند که هورمون های بارداری و  پروژسترون، استرادیول و اینهیبین ترشح می­کند.

اگر اسپرم وجود نداشته باشد یا تخمک بارور نشود، ترشح پروژسترون حدود نه روز پس از تخمک­ گذاری متوقف خواهد شد و تخمک در طول قاعدگی از رحم خارج می­شود. بطور میانگین چرخه قاعدگی حدود 28 روز به طول می­انجامد.

اگر تخمک بارور شود، جسم زرد و سپس جفت جنین پروژسترون تولید می­ کنند. این هورمون نه تنها رحم را به یک محیط مناسب برای نگهداری تخمک در حال رشد تبدیل می­ کند، بلکه مانع از آزادسازی تخمک از تخمدانها خواهد شد. گاهی اوقات استرس یا عوامل دیگر مانع تخمک گذاری می شوند، این شرایط را چرخه بدون تخمک­ گذاری می­ گویند.

بیماری­ های مربوط به تخمدان 

اکثر مشکلات تخمدان ناشی از کیست است. کیست ­هایی که در تخمدان رشد می­ کنند بسیار شایع هستند و بیشتر خانمها حداقل یکبار در طول زندگی به آن مبتلا می­شوند. در اکثر موارد کسیت­ های تخمدانی بدون عارضه و علامت خاصی هستند و خانم ها حتی از وجود آن خبر ندارند.

• تخمدان پلی کیستیک/ تنبلی تخمدان

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) بیماری است که در آن به دلیل کمبود هورمون­هایی که موجب آزادسازی تخمک از فولیکول می­ شوند، کیست­های متعدد در لبۀ بیرونی تخمدان­ها رشد می­ کنند. این اختلال می­تواند منجر به ناباروری و سایر عوارض جدی مانند بیماری قلبی، دیابت یا سکته شود.

• سرطان تخمدان

گاهی اوقات، احتمال سرطانی شدن کیست تخمدان وجود دارد. بر طبق گزارش های بدست آمده از منابع معتبر، از هر 75 خانم مبتلا به کیست تخمدان، یک نفر ممکن است به سرطان تخمدان مبتلا شود. در حال حاضر آزمایش هایی وجود دارد که به تشخیص احتمال ابتلا به سرطان تخمدان کمک می­کند. در برخی موارد، به عنوان یک اقدام احتیاطی، تخمدان­ها برداشته می­ شوند.

پزشکان می­گویند اگر بر اساس نتایج بدست آمده از غربالگری سرطان،  تخمدان برداشته شود، از آنجا که احتمال گسترش بیماری از لوله فالوپ نیز وجود دارد، لوله­ های فالوپ نیز باید خارج گردد. البته با انجام تمامی این موارد احتمال بروز بیماری سرطان اولیه صفاقی (شکمی) که شبیه به سرطان تخمدان است، وجود دارد.