معده درد یا اسپاسم معده در بارداری
گرفتگی ناگهانی عضلات شکمی را اصطلاحاً اسپاسم معده یا روده می نامند. بسته به شدت گرفتگی و اینکه در کدام قسمت بدن اتفاق میافتد، فرد اسپاسم را به صورت تک انقباض عضلانی یا درد معده احساس میکند.
در اغلب موارد، اسپاسم معده به خودی خود خطری ندارد اما میتواند نشانۀ یک بیماری پیش زمینهای باشد، در این مقاله با شما دربارۀ دلایل بالقوه گرفتگی معده در دوران بارداری گفتگو خواهیم کرد.
دلایل اسپاسم معده
بطور کلی روند بارداری موجب تغییرات هورمونی فراوانی می شود که به مشکلات و ناراحتی های بسیاری می انجامد. در اینجا به 11 دلیل بروز اسپاسم در معده اشاره شده است، اگر دلیل پیدایش بیماری را بدانید، می توان راهی برای درمان آن نیز بیابید.
- کشیدگی عضلانی
فعالیت زیاد عضلات شکمی، گرفتگی ایجاد میکند. احتمال بروز اسپاسم ناشی از کشیدگی عضلانی در افرادی که ورزشهای شدید و مکرر به ویژه دراز و نشست و کرانچ (ورزش مربوط به عضلات شکم) انجام می دهند، بیشتر است. این نوع گرفتگی، علائم دیگری نیز دارد که عبارتند از:
- تندرنس (ایجاد درد در یک نقطه در پی فشاردادن همان نقطه) در ناحیه شکم
- دردی که با حرکت تشدید میشود.
- کم آبی
از بین رفتن الکترولیتهای بدن در پی کم آبی ناشی از تعریق، اسهال و استفراغ ممكن است به اسپاسم عضلانی در سراسر بدن از جمله معده منجر گردد. زیرا عضلات برای اینکه به درستی عمل کنند به الکترولیتهایی نظیر کلسیم، پتاسیم و منیزیم نیاز دارند، در صورت فقدان این الکترولیت ها، کارکرد عضله با مشکل مواجه شده و یا حتی متوقف خواهد شد. کم آبی با علائمی همراه است که به آنها اشاره خواهیم کرد:
- تشنگی شدید
- سردرد
- سرگیجه
- ادرار زرد تیره
- گاز
ایجاد گاز در معده موجب اسپاسم روده میشود زیرا بدن سعی میکند گاز را دفع کند، موارد زیر از دیگر نشانه های گاز در معده هستند:
- تورم یا نفخ در معده
- درد شدید معده
- احساس پُری
- احساس نیاز به دفع گاز
- بیماری التهابی روده
این بیماری ها، مانند کرون و کولیت زخمی یا اولسروز (UC)، بیماریهای مزمن التهابی هستند. کرون میتواند همه قسمتهای دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد اما کولیت رخمی فقط بر رودۀ بزرگ تاثیر خواهد گذاشت. در هر دو مورد، التهاب، اسپاسم روده ایجاد میکند. علائم دیگر بیماریهای التهابی روده عبارتند از:
- اسهال
- کاهش وزن
- گرفتگی و درد شکم
- خستگی
- تعریق شبانه
- یبوست
- احساس زور و فشار گویی که شخص نیاز به اجابت مزاج دارد
- سندرم روده تحریک پذیر
سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نیز یک بیماری مزمن است و در روده بزرگ بروز می کند. این بیماری مانند بیماری التهابی رودهای بافت روده را تغییر نمی دهد اما علائم مشترکی دارند:
- درد یا گرفتگی معده
- احساس ورم
- یبوست
- اسهال (گاهی اوقات یبوست)
- دفع گاز معده
- ورم معده و التهاب معدهای رودهای
ورم معده (گاستريت) و التهاب معدهای رودهای (گاستروانتريت) هر دو التهاب معده هستند، اما در دومی روده نيز دچار التهاب میشود. عفونتهایی مانند هلیکوباکتر پیلوری، ویروس نورواک و روتاویروس معمولا این شرایط را ایجاد میکنند. سایر نشانههای این بیماری عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- اسهال (تنها در نوع التهاب معدهای رودهای مشاهده میشود)
- دل درد
- نفخ
- کولیت عفونی
کولیت به دلیل ایجاد سوزش و التهاب موجب گرفتگی عضلات شکم شده و منجر به اسپاسم میگردد. باکتریهایی نظیر کلوستردیوم، سالمولنا و ایشرشیاکلی و انگل ژیاردیا باعث کولیت میشوند.
- ورم روده و كولیت ایسكمیک
گاهی اوقات کولیت ناشی از کمبود خون در روده کوچک و بزرگ است. اسپاسم در این نوع کولیت نیز رخ میدهد.
- یبوست
در شخص مبتلا به یبوست، روده در پاسخ به فشاری که از داخل وارد میشود، متورم شده و گرفتگی پدید میآید.
- انسداد روده (قولنج الیاوسی)
انسداد زمانی رخ میدهد که روده به دلایلی از قبیل عفونت، التهاب، عمل جراحی اخیر (به ویژه در شکم)، مصرف مواد مخدر، بیماری شدید و عدم فعالیت بدنی "تنبل" شود. انسداد موجب انباشتگی مایعات و هوا در روده شده و با تورم و درد همراه است.
- فلج معده (گاستروپارزی)
فلج معده اساسا همان قولنج یا گرفتگی است که در معده رخ میدهد. این بیماری در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع است و به ویژه پس از خوردن غذا موجب گرفتگی و درد معده میشود.
دلایل اسپاسم معده در بارداری
اسپاسم معده در دوران بارداری
اسپاسم معده یک اتفاق رایج در دوران بارداری و معمولا عارضهای بی خطر است، اما اگر دچار درد یا اسپاسم های مداوم یا مکرر هستید، به پزشک مراجعه کنید.
برخی دلایل اسپاسم در بارداری عبارتند از:
گاز
گاز یکی از علائم رایج در دوران بارداری است و دلیل آن ترشح پرژسترون در بدن به منظور مراقبت از بارداری و شل شدن عضلات بدن از جمله عضلات رودهای است. به این ترتیب روند هضم در بدن کند شده و گاز تولید میگردد.
سایر علائم عبارتند از:
- نفخ
- درد شدید معده
- احساس پُری
- نیاز شدید به دفع گاز
انقباضات براکستون- هیکس
انقباضات براکستون- هیکس که اغلب در سه ماهه آخر بارداری رخ می دهد معمولا با درد زایمان اشتباه گرفته میشود با این تفاوت که به جای درد چیزی شبیه به انقباض شدید عضله احساس میشود و از نظر توالی زمانی منظم نیست. این انقباضات خطری ندارند ولی بهتر است در صورت بروز به خصوص اگر به طور منظم اتفاق بیفتد، به پزشک مراجعه شود.
حرکت جنین
به هنگام حرکت یا غلت زدن کودک، به ویژه در سه ماهۀ دوم بارداری، احساسی شبیه به اسپاسم معده ایجاد میشود. در این مقطع کودک هنوز به اندازهای بزرگ نشده است که بتوان حرکات او را به صورت یک لگد قوی احساس کرد بلکه چیزی شبیه به اسپاسم یا انقباض ناگهانی معده حس میشود.
کشیدگی عضلات
عضلات معده برای اینکه بتوانند در دوران بارداری خود را با جنین انطباق دهند، کشیده می شوند. لذا هنگامی که می خواهند به وضعیت اولیه خود بازگردند، نوعی انقباض ایجاد میگردد. کشیده شدن عضلات شکمی موجب درد خفیف و درد مداوم (درد لیگامان گرد) شود که در دوران بارداری امری کاملا طبیعی و عادی است.
مراجعه به پزشک:
در بسیاری از موارد اسپاسم معده مشکل خاصی ایجاد نکرده و اغلب بدون درمان بر طرف میشود. اگر اسپاسم معده دردناک باشد یا مکرر اتفاق بیافتد، میتواند نشانهای از یک مسئله پزشکی جدی تر باشد. در صورت بروز این علائم به پزشک مراجعه کنید:
- استفراغ
- خون در حرکات روده
- درد شدید، به خصوص درد قفسه سینه
- اسپاسم معده طولانی مدت یا تکراری
- تب
- تنگی نفس
اگر اسپاسم معده، فعالیتهای روزمره شما را مختل کرده و یا موجب ناراحتی شود، باید به پزشک مراجعه کنید.
درمان خانگی
میتوانید از درمانهای خانگی برای رهایی از اسپاسم معده استفاده کنید، برخی درمانهای خانگی با درمان عامل پیش زمینه ای و بعضی دیگر با شل کردن عضلات معده به بهبود اسپاسم کمک میکنند. از آنجا که درمانهای خانگی همگی در دوران بارداری قابل استفاده نیستند برای اطمینان بیشتر اگر در این دوران به اسپاسم معده مبتلا شدید، حتما با پزشک مشورت کنید.
گرم نگه داشتن
گرما می تواند به آرامش عضلات معده و به طور ویژه به درمان کشیدگی عضلات کمک کند اما گرمای بیش از اندازه موجب گرفتگی در عضلات خواهد شد.
ماساژ
ماساژ به عضلات معده آرامش میبخشد.
چای بابونه
چای بابونه موجب آرامش معده و کنترل اسپاسم شده و نیز برای نفخ و دفع گاز نیز مفید است.
الکترولیت
اگر اسپاسم معده ناشی از کم آبی بدن باشد، میتوانید با مصرف موز و یا نوشیدنیهای ورزشی الکترولیت های از دست رفته را جایگزین کرده و به اسپاسم خود پایان دهید. اما اگر سابقه نارسایی کلیوی دارید، بعضی الکترولیت ها، به خصوص پتاسیم منجر به افزایش خطرناک رسوبات خواهند شد. همچنین در صورت بروز سرگیجه یا ضعف ناشی از کمبود آب بدن که نشان می دهد بدن مقدار زیادی آب از دست داده است، باید به نزدیک ترین مرکز درمانی مراجعه کرد تا مایعات از دست رفته به صورت وریدی جایگزین شده و مانع از ایجاد شوک و آسیب به قلب، کبد، مغز و کلیه ها گردد.
مسکنها
اگر اسپاسم معده شدید و دردناک باشد، مسکّنهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن مؤثر است. البته باید در مصرف این داروها محتاط عمل کرد زیرا ایبوپروفن و داروهای مشابه می توانند باعث ایجاد زخم معده و آسیب به کلیه شوند. مصرف بی رویۀ استامینوفن نیز منجر به آسیب کبدی و حتی نارسایی کبدی خواهد شد. اگر احساس می کنید مقدار مشخص شده در برچسب دارو برای تسکین درد شما کافی نیست باید به پزشک مراجعه کنید.
ضد اسید
اسید معده یکی از دلایل بروز گاستریت یا بیماری ورم معده است که خود باعث ایجاد اسپاسم معده میشود. در این موارد، ضد اسیدها یا مهارکننده های پروتون پمپ که کار اصلی آنها کاهش پایدار اسید معده است، به بهبود اسپاسم کمک میکنند.
استراحت
اگر کشیدگی یا فشار عضله موجب بروز اسپاسم شده باشد، تقلیل فعالیت و استراحت معده برای تسکین درد مفید است.
سایر درمانها
اسپاسم به دلیل گاز، کم آبی، و کشیدگی عضلانی رخ میدهد و معمولا در منزل قابل درمان است. در غیر اینصورت یا اسپاسم شدید معده باید به پزشک مراجعه شود. پزشک ابتدا عامل زمینه ساز را مشخص و آن را درمان می کند. راههای درمان اسپاسم عبارتند از:
- تجویز آنتی بیوتیک برای درمان ورم معده یا التهاب معدهای-رودهای ناشی از باکتری
- دسته دارویی به نام آمینوسالیسیلاتها برای درمان التهاب زخمی روده بزرگ و برخی موارد بیماری کرون
- کورتیکواستروئیدها برای التهاب زخمی روده بزرگ و بیماری کرون
- داروهای ضد اسپاسم در صورت ابتلا به سندرم رودۀ تحریک پذیر یا اسپاسم بسیار شدید که سایر درمانها موثر واقع نمیشود.
پیشگیری
اگراسپاسم معده ناشی از بیماریهایی مانند التهاب روده یا سندروم روده تحریکپذیر باشد، میتوان با درمان عامل پیشزمینه ای از بروز اسپاسم پیشگیری نمود. پیشگیری از اسپاسم معده ناشی از کشیدگی عضله، گاز و یا کم آبی بدن با رعایت موارد زیر امکان پذیر است:
- ورزش صحیح. اگرچه انجام تمرینات سخت عضلانی برای بدن مفید است اما ورزشهای خیلی سخت یا غیراصولی به بدن صدمه می زند. به درستی ورزش کنید و در صورت لزوم به بدن استراحت بدهید.
- به اندازۀ کافی آب بنوشید. از دست دادن الکترولیتها به علت کم آبی باعث اسپاسم معده میشود. لذا نوشیدن آب به کاهش اسپاسم کمک میکند.
- تغییر رژیم غذایی در پیشگیری از اسپاسم معده ناشی از گاز، سندروم روده تحریک پذیر یا التهاب معده مؤثر است.
- اگر گاز عامل اسپاسم معده باشد، مصرف فیبر را محدود کنید. استفاده از مواد غذایی حاوی فیبر در بهبود یبوست ناشی از سندروم روده تحریک پذیر و گاستریت (ورم معده) کمک میکند.
- مصرف الکل را محدود کنید.
- محدود کردن غذاهای تند و پرادویه که موجب تحریک معده و تشدید اسپاسم میشود.
- غذاهای چرب نیز اسپاسم را تشدید میکند و باید محدود شود.
- اگر مبتلا به بیماری التهابی روده هستند در مورد رژیم غذایی مناسب با پزشک مشورت کنید.
خلاصه اینکه:
در برخی مواقع، اسپاسم معده صرفاً به دلیل حرکت طبیعی عضلات رخ می دهد و به راحتی در منزل قابل درمان است، اما در مواردی می تواند علامت یک مشکل پیش زمینه ای باشد که برای درمان باید به پزشک مراجعه نمود. در صورتی که اسپاسم معده شدید و مداوم باشد و یا بیشتر از چند روز به طول بیانجامد و یا با تب، خون در مدفوع یا استفراغ، تهوع و استفراغ مکرر، اسهال و استفراغ همراه گردد، مراجعه به پزشک الزامی است.
