پیشگیری از خطرات ناسازگاری Rh خون مادر و جنین
هنگام بارداری وقتی به متخصص زنان و زایمان مراجعه می‌کنید، اولین کاری که پزشک انجام می‌دهد، تجویز آزمایش خون است تا براساس آن گروه خونی شما (A، B، AB یا O) و Rh خونتان (+ یا منفی) مشخص شود. وقتی مادر و پدر گروه خون و Rh یکسانی ندارند، طبیعی است که جنین می‌تواند ویژگی‌های مربوط به هر یک از آنها را به ارث ببرد. 90 درصد آسیایی‌ها و 85 درصد مردم در سراسر دنیا Rh مثبت و حدود 10 تا 15 درصد Rh منفی دارند. اگر Rh خون مادر و پدر هر دو منفی یا مثبت باشد، معمولاً مشکلی وجود ندارد، اما اگر Rh خون مادر منفی و پدر مثبت یا برعکس باشد، به آن معنی است که ممکن است Rh جنین با مادر یکسان نبوده و ناسازگاری خونی به وجود آید.
منظور از ناسازگاری Rh خون مادر و جنین چیست؟
85 درصد بانوان روی سطح گلبول های قرمز خونشان فاکتور Rh یا آنتی ژن D دارند که به Rh مثبت معروف است. بانوانیکه گلبول های قرمز خونشان فاقد این فاکتور است، Rh خونشان منفی است. در صورتی‌که Rh خون خانم و همسرش یکسان نباشد، ممکن است جنین Rh پدر یا مادر را کسب کند. در این شرایط اگر Rh خون مادر و جنین متفاوت باشد، اصطلاحاً می‌گویند ناسازگاری خونی بین مادر و جنین وجود دارد.
روش تشخیص Rh خون جنین
چندی است که به کمک روش ژنوتیپ می‌توان Rh خون جنین را مشخص کرد. در این روش با آزمایش خون مادر و بررسی DNA جنینی که در خون مادر وجود دارد، می‌توان ژن سازننده Rh مثبت را از دومین هفته بارداری تشخیص داد.
روش های پیشگیری از خطرات ناسازگاری Rh خون مادر و جنین
اگر بین مادر و جنین ناسازگاری خونی وجود داشته باشد، باید زایمان تحت مراقبت‌های خاص انجام شود تا خون مادر و جنین با هم مخلوط نشود. با این حال در صورت بروز مشکلاتی مثل سقط جنین، انجام آزمایش آمینوسنتز، بارداری های خارج رحمی و یا خونریزی های دوران بارداری، ممکن است خطراتی مادر را تهدید کند. در این شرایط گلبول های قرمز جنین وارد خون مادر شده و گلبول های سفید بدن مادر آنها را شناسایی کرده و همچون یک بیگانه با آن رفتار می‌کند و با تولید پادتن های ضد Rh که به آنتی بادی های نامنظم معروفند، شروع به نابودی آنها می‌کند. در این شرایط اگر بارداری اول باشد، مساله مهمی پیش نمی‌آید چون جنین از رحم خارج شده است، اما در بارداری دوم شرایط متفاوت خواهد بود. به همین دلیل در تمام طول بارداری باید آزمایش خون انجام شود تا اطمینان حاصل شود که بدن مادر پادتن نساخته است.
پادتن های ضد Rh که بدن مادر می‌سازد می‌تواند اثرا مخربی بر جنین بگذارد. این پادتن‌ها می‌توانند از جفت بگذرند و به گلبول های قرمز جنین حمله کنند. درنتیجه جنین به کم خونی شدید، (ادم) یا آسیب‌های مغزی دچار می‌شود.
اگر این مسئله رخ دهد باید خون جنین را عوض کرد و در صورت عدم این کار در هنگام تولد نوزاد به کم خونی همولیتیک نوزادان مبتلا می‌شود.
بنابراین برای پیشگیری از خطرات ناسازگاری Rh خون مادر و جنین لازم است در طول بارداری مادر تحت درمان‌های خاص قرار داشته باشد، مثلاً با سرم آنتی Rh یا ANTIDLE یا WinRho واکسینه شود. سرم آنتی Rh در واقع پادتن آنتی D است که از پلاسمای خون‌های اهدایی استخراج شده است. تزریق این واکسن باعث تخریب سلول‌های Rh مثبتی می‌شود که از جنین وارد خون مادر شده است. درنتیجه بدن مادر پادتنی نمی‌سازد که به گلبول های خونی جنین حمله کند.
آیا استفاده از واکسن winRho ایمن است؟
بله. زمانی که اهداکننده خون انتخاب می‌شود؛ "ایمونوگلوبین آنتی D" از دو نظر مورد بررسی قرار می‌گیرد. اول از نظر ویروس HIV، هپاتیت، B و C و بعد از نظر سایر ویروس‌ها مثل هپاتیت A و "پارواویروس" 12B-.
اکثر بانوانیکه که این واکسن را دریافت می‌کنند، دچار عارضه نمی‌شود اما به هر حال گرفتگی در لحظه تزریق و افزایش دمای بدن و ناخوشی عمومی از جمله عوارض این داروست. و در موارد نادر ممکن است فرد به دارو آلرژی پوستی نشان داده یا دچار مشکلات تنفسی شود به همین دلیل لازم است تا 15 دقیقه بعد از تزریق مادر در محل انجام تزریق باقی بماند.
ناسازگاری شدید خون مادر و جنین
در برخی شرایط و در صورتی‌که ناسازگاری خونی وجود داشته باشد و کم خونی جنین تشخیص داده شود لازم است تزریق داخل رحمی انجام شود. در این شرایط پزشک به کمک سونوگرافی به بند ناف جنین دارو تزریق می‌کند. این عمل باید هر 10 روز یکبار تا زمان زایمان تکرار شود. معمولاً در این شرایط، زایمان زودتر از موعد و در ماه 8 رخ می‌دهد.
مطالعه بیشتر:
1- زمان دقیق تزریق و عوارض آمپول روگام (آنتی D)
2- ناسازگاری Rh جنین و مادر (ناسازگاری خون جنین و مادر)
3- نمونه برداری از پرزهای جفتی CVS
4- تشخیص بارداری یا حاملگی خارج از رحم
