قابل توجه والدین؛ فواید گفت و گو با نوزاد!

با گفت و گو خانواده جدید خود را به یکدیگر نزدیک‌تر سازید.
احتمالاً نیازی ندارید که شخصی تغذیه فرزندتان را به شما گوش زد کند، یا شاید بسیار عجیب باشد که برای گپ زدن با فرزندتان نیاز به یادآوری کسی داشته باشید. آن هم در شرایطی که مخاطب شما در پاسخ به شما فقط بل‌بل و قل‌قل می‌کند.

دکتر دانتل گلاسی عضو مجمع پزشکان اطفال امریکا می‌گوید: اما بسیار مهم است: زیرا موثرترین روش برای تضمین موفقیت فرزندتان در زندگی آینده‌اش، برقراری رابطه دو جانبه عاشقانه و زودهنگام شما با اوست. برای اجرای چنین کاری کافی است که با فرزندتان صحبت کنید و برای دریافت پاسخ کمی صبر کنید. در چنین شرایطی رشد زبانی و برقراری پیوند صمیمی بین شما و فرزندتان به طور هم زمان محقق می گردد.

احتمالاً آواهای فرزندتان واژه‌های مشخصی را تشکیل نمی‌دهد، اما شکل چهره او آنچه را که باید، بیان می‌کند.

چرا گپ زدن؟
گفتگو با نوزادتان، حتی زمانی‌ که او ظاهرا فقط به یک ماشین خواب شباهت دارد، مغز او را به دو شکل بهبود می‌بخشد. اول، تمامی روند مهم پیوند والد و فرزند را آغاز می‌کند. آغاز این پیوند علاوه بر اینکه به خودی‌ خود بسیار ارزشمند، برای تضمین رشد مغز فرزندتان (به روشی درست) نیز عالی است. دوم، فرزندتان به‌ طور مستقیم در معرض واژگان شما قرار می گیرد.

خانم “کلر لرنر” نویسنده کتاب پرورش بچه می‌گوید: گفتگو یکی از اولین روش‌هایی است که به وسیله آن روابط انسانی را می‌سازیم و پیوندهای مستحکمی را برقرار می‌کنیم. به‌ علاوه، بر اساس پژوهش‌های بسیار، می‌دانیم که برقرای یک پیوند قوی و سالم بین والدین و فرزند، تاثیری فوری و طولانی مدتی بر رشد کلی کودک خواهد داشت. 

دکتر گلاسی تشریح می‌کند: پس از تولد فرزندتان، مغز او از نظر فیزیکی هنوز در حال رشد است. و اگر با گفتاری شاد و دوستانه پرورش یابد، مغز به گونه ای رشد خواهد کرد که در برابر تنش‌زاهای احساسی و فیزیکی مقاوم‌تر باشد. به این معنا که اگر فرشته کوچولوی شما وقتی بزرگتر شد و در مدرسه مجبور شد با دختر بی‌ادبی کنار آید، برای پرداختن به این موضع بهتر مجهز خواهد بود، یعنی گفتگوهای کنونی شما با او، بعدها نیز به کمک او خواهد آمد. در نتیجه و به همین ترتیب، سلامت و نحوه زندگی آینده او نیز به این رفتار شما مرتبط خواهد بود.

درباره واژه‌ها نیز بهتر است توجه داشته باشید که در سه ساله اول زندگی‌ فرزندتان هر چه او بیشتر در معرض واژه‌ها قرار گیرد، لغت‌نامه او گسترده‌تر خواهد بود. خانم لرنر به پژوهشی برجسته که از سوی دکتر “بتی هارت” و دکتر “تود ریسلی” صورت گرفته اشاره می‌کند، یعنی متخصصی که برای چندین سال بیش از ۱۳۰۰ ساعت تعامل معمولی بین والدین و فرزندان شان را مشاهده، ثبت و تجزیه و تحلیل کرده است. پژوهشگران گزارش کردند که در سن ۳ سالگی، بچه‌ها گفتار والدین خود را تقلید می‌کنند: بچه‌هایی که طی سه سال اول زندگی خود نسبت به دیگر بچه ها واژه‌های کمتری را شنیده‌اند، نه فقط لغت‌نامه کوچک‌تری دارند، بلکه در ادامه نیز آهسته‌تر لغات جدید را به واژگان خود اضافه می‌کنند.

شگفت‌انگیز این‌ که رشد زبانی در سه سالگی به شدت با کسب نمرات فرزندتان در سال‌های آینده یعنی ۹ و ۱۰ سالگی مرتبط است. 

نکته دیگر این که برای افزایش مهارت‌های فرزندتان روش آسان‌تری بجز گفتگو با او وجود ندارد. نگران نباشید زیرا اجرای “صحیح” آن به اندازه‌ای که فکر می‌کنید، سخت نیست. در حقیقت واقعاً لذت‌بخش است.

گفتگو را شروع کنید
خوب چگونه باید با بچه‌ای که پاسخگو نیست، گپ بزنیم! خانم لرنر می‌گوید: درست است که کودکتان برای پاسخ به شما از واژه ای استفاده نمی‌کند، اما آنها در تمامی اوقات از طریق اشکال چهره خود ارتباط برقرار می‌کنند، یعنی صداها و اداها و اشارات.

بنابراین آنچه بیشترین اهمیت را دارد این ‌است که فقط با فرزندتان صحبت کنید. یعنی از زمانیکه از بیمارستان به خانه برگشتید، می‌توانید گفتگو را آغاز کنید و توجه داشته باشید ‌که همیشه برای پاسخگویی به فرزندتان زمان دهید. با زبانی شاد و شعرگونه درباره دنیا اطراف سخن بگوئید مثلاً برایش قصه بگویید. تشریح چیزهای که در زمان گفتگو در اتاق وجود دارد بسیار کار آمد تر از گفتگو درباره میهمانی است که هفته آینده برگزار خواهید کرد. وقتی می‌گوئید “توپ” یا “خرس قشنگه” فرزندتان می‌تواند آنرا ببیند و آنرا احساس کند. با این کار توانایی شرطی او را برای مرتبط ساختن صداها با اشیاء بهبود می‌یابد و با کلمات جدید آشنا می شود.

همان‌طوری‌که اشیاء را به فرزندتان نشان می‌دهید، در انتظار پاسخگویی او منتظر بمانید. آیا ناراحت می‌شود؟ به شما خیره می‌شود؟ صدا در می‌آورد؟ این ها پاسخ نی‌نی شیرین شماست یا همان‌طوری‌که دکتر “گیلیان مک نامی” مدیر آموزش معلمین در انسیتو رشد کودکان اریکسون امریکا بیان می‌کند: این روشی است که نوزاد به ما می‌گوید، تمامی آنچه را که می‌گوییم، گوش می‌دهد. مهم است که به روشی پاسخ فرزندتان را بدهید که او متوجه شود که شما به او توجه می‌کنید (آه، دستمال پاک کننده سرده، این‌طور نیست؟).

همان آواهایی که او از خود می‌سازد و پاسخ شما را می دهد، همان گفتگوی اولیه و بسیار قدرتمندی است که باید در انتظارش باشید. با این روش وقتی پیام مهمی مثل عشق و میزان علاقه خود به فرزندتان را به او را ارسال می‌کنید و منتظر پاسخ و درک احساس او می مانید، فرزندتان احساس می کند که می‌خواهید پاسخ (بدون واژه) او را درک کنید، بنابراین به احتمال زیاد او به ارتباط خود ادامه می‌دهد و در نتیجه مغز او رشد بهتری داشته و دایره لغاتش گسترش می یابد.

برای اینکه نتایج گفتگو با نوزادتان را ببینید نیازی نیست تا هنگام مدرسه رفتن او صبر کنید. زیرا خردسالان هرچه واژه‌های بیشتری بشنوند، احتمالاً در ساختن کلمات خود زودتر وارد عمل می شوند. دکتر “تریسیا استریانو” محقق رشد خردسالان از دانشکده هانتر شهر نیویورک پژوهشی را انجام داده که نشان می‌دهد، بچه‌ها چقدر با گفتگو هم‌آهنگ هستند. او می‌گوید: متوجه شدیم که نوزادان می‌توانند با حرکات دهان خود را با آواهایی که می‌شنوند، منطبق کنند.

یعنی در این پژوهش نوزادان در هنگام شنیدن صدای “م‌م‌م..” لب‌های خود را بهم فشردند و پس از شنیدن آوای “آه...” دهان خود را باز کردند و به این ترتیب گفتار اطراف خود را تقلید کردند. حتی شگفت‌آورتر اینکه وقتی چشمان خود را بستند و نمی‌توانستند دهان سخنگو را ببینند، فقط براساس صدا، هنوز می‌توانستند لب‌های خود را به شکلی درست با صدایی که به گوش می رسید، تطبیق دهند.

وقتی با فرزندتان صحبت می‌کنید، مراقب آوای صدای خود باشید. براساس مطالعه‌ای از سوی دانشگاه ملی سنگاپور، گفتگویی شادمانه برای مشغول کردن کوچولوی‌تان بسیار تاثیرگذار است. بنابراین جلسات خود را شادمانه برگزار کنید. به‌علاوه، کوشش کنید که در کنار فرزندتان بحث‌هایی که با عصبانیت همراه است را انجام ندهید، چراکه کوچولوی شما می‌تواند آنرا در ذهن خود ثبت کند. دکتر مک نامی می‌گوید: اگر دچار استرس یا نگرانی هستیم، اضطراب مستقیماً به فرزندمان منتقل می‌گردد.

کلید داشتن گفتگویی سازنده با فرزندتان، آوای صدای شماست، پس آنرا دوستانه و مثبت نگه دارید. یک پژوهش نشان می‌دهد که این روش برای نوازش گوش بچه، بهترین است.

کتاب‌ نیز یک ابزار عالی دیگر برای گفتگوی شماست. داستان‌ها به رشد مهارت‌های منطقی فکر کردن فرزندتان کمک می‌کند و نیز درک او را نسبت دنیای پیرامونش افزایش می دهد، زیرا خواندن با صدای بلند به او اجازه می‌دهد، متوجه شود که در دنیایی زندگی می کند که سرشار از نشانه‌های گوناگون است.

وقتی کتاب می‌خوانید، حتی یک بچه چهار ماهه می‌تواند دریابد که صحبت شما به کتابی که در دست دارید، مرتبط است (امکان دارد بچه‌های کوچک‌تر یعنی با سنی چند هفته‌ای، قادر نباشند که چشمان خود را باز نگه دارند و بر صفحات متمرکز شوند). خانم لرنر می‌گوید: تمام کردن کتاب هدف نیست.

در اکثر موارد فرزندتان با تصاویر موجود در کتاب سرگرم می‌شود و بارها و بارها به آن ضربه می‌زند؛ و اگر را ورق بزنید، او آنرا به صفحه قبل باز می‌گرداند. اگر چنین اتفاقی افتاد که می‌افتد! اجازه دهید که نی‌نی شما کنترل را به دست گیرد.

در حدود ۱۲ هفتگی، با هم بودن و آشنا ساختن فرزندتان با چیزی که قدرت ذهنی او را افزایش دهد، هدف اصلی است. حتی اگر به این معنی باشد که او برای مدت‌ها به همان یک جمله‌ نگاه کند.

- جدول زمانی گفتار

پس از گذشت چند ماه، متوجه تغییرات خاصی در فرزندتان می‌شوید و از اینکه کوچولوی‌تان چگونه به گفتگوی شما پاسخ می‌گوید، متعجب خواهید ماند، البته هر بچه‌ای متفاوت است. در زیر نقاط عطف معمول کودکان را می‌خوانید:

نوزاد
صورت خود را برمی‌گرداند: کوشش می‌کند چشمانش را به سمت شما برگرداند (وقتی از سن نوزاد فقط دو ثانیه می‌گذرد!) و پس از چند ساعت، وقتی صحبت می‌کنید، او دست و پا زدن خود را آغاز خواهد کرد.

دو ماهه
در پاسخ به واژه‌های شما صداهایی از خود در می‌آورد؛ می‌خندد.

چهار ماهگی
برای جلب توجه‌تان، شما را صدا می‌کند؛ و تلاش می‌کند تا به شما نشان دهد که کدام بازی‌ یا شعر خاصی را نسبت به بقیه ترجیح می‌دهد.

شش ماهگی
فریاد می‌کشد! او یاد گرفته است که صدای بلند، توجه شما را جلب می‌کند.

نه ماهگی
قادر است، حروف بی‌صدای سخت را بسازد؛ آوای صدای خود را کنترل کند؛ چیزی را نشان دهد، دست بزند.

۱۲+ ماهگی
اولین واژه‌ها (هورا)! امکان دارد در ۱۸ ماهگی، فرزندتان به اندازه ۵۰ لغت در واژگان خود داشته باشد.