همه چیز درباره شیر خشک!
همه پستان‌داران براي تغذيه نوزادان خود شير توليد مي‌کنند، انسان نيز براي حداقل 400 هزار سال نوزادان خود را به وسيله شير خود تغذيه کرده است. براي قرن‌ها، زماني‌که بانوان نمي‌توانستند نوزادشان را شيردهي کنند، خانم شيرده ديگري اين کار را به عهده مي‌گرفت (دايه). فقط در 60 سال اخير يا کمي بيشتر است که اين غريزه خود را رها کرده‌ايم و به جاي آن فرهنگ تغذيه با شيشه شير رواج يافته است برخي مادران اين تصور را دارند که شير خشک اگر از شير مادر بهتر نباشد، به خوبي آن است.
همه چیز درمورد شیر خشک
بهتر است بدانيد؛ هدف از توليد شير خشک با آنچه امروزه مورد استفاده قرار مي‌گيرد، بسيار متفاوت بوده است. در اواخر سال 1800 اين شير به خاطر تامين مواد ضروري براي کودکانِ سرراهي و ايتام توليد شد. آنها سرپرستي نداشتند و بدون تغذيه با شير جايگزين از بين مي‌رفتند. در چنين شرايطي، شير خشک نجات‌بخش بود. اما همان‌طوري که زمان گذشت و موضوع عمومي تغذيه انسان و شيردهي نوزادان علمي‌تر شد، جايگزين مصنوعيِ شير مادر به عنوان پيشرفتِ تکنولوژيکي به عموم مردم فروخته شد.
دستورالعمل تغذیه با شیر خشک
اگرچه هیچ غذایی جای شیر مادر را نمی‌گیرد، اما شیر خشک‌های جدید انتخاب خوبی برای نوزادان هستند. اگر قصد دارید از شیر خشک به عنوان مکمل استفاده کنید سعی کنید تا سه تا چهار هفتگی نوزاد صبر کنید تا تولید شیر مادر به وضعیت با ثبات رسیده باشد. لحظاتی که شما مشغول دادن بطری شیر به نوزاد هستید، لحظات فوق‌العاده‌ای برای احساس نزدیکی و شناخت شما و نوزاد از همدیگر است. پدر و همچنین سایر اعضای خانواده نیز می‌توانند از همان ابتدای تغذیه با شیرخشک یا استفاده از آن به عنوان مکمل در این کار شریک شوند. هر کسی که مسئولیت تغذیه با شیرخشک را به عهده دارد باید سر نوزاد را با زاویه‌ی کمی بلند نگه دارد و بطری را در دهان نوزاد بگذارد تا هوای زیاد مکیده نشود.
انتخاب شیر خشک مناسب
شیر خشک‌ها برای تامین نیازهای تغذیه ای نوزاد ساخته شدهاند و بسیار نزدیک به شیر مادر هستند و از روی آن شبیه سازی شدهاند. بیشتر شیر خشک‌ها از شیر گاو اصلاح شده تولید می‌شوند و همه مارک‌های استاندارد بسیار به هم شبیه هستند. مگر در مواردی که پزشک متخصص به شما توصیه دیگری بکند، همیشه از شیر خشکی که با آهن غنی شده است برای نوزاد استفاده کنید. شیر خشک‌ها بر اساس آماده سازی در سه نوع ارائه می‌شوند:
آماده برای مصرف (گرانترین)، مایع کنستانتره (ارزان) و پودر (مقرون به صرفه‌ترین). دستورالعمل آماده سازی و مخلوط کردن را بر روی بسته به دقت خوانده و انجام دهید.
از چه آبی برای تهیه شیر خشک استفاده کنیم؟
نیازی به استفاده از آب معدنی‌های بسته بندی شده برای تهیه شیر خشک ندارید، مگر اینکه آب شهری مشکلی داشته باشد. اما اب را بجوشانید بعد از آن استفاده کنید. بعد از این که نوزادان به شش ماهگی رسیدند، آنها به فلوراید نیز نیاز دارند، آب معدنی ممکن است فاقد آن باشد و آب لوله کشی شهری نیز ممکن است به مقدار کافی فلوراید داشته یا نداشته باشد. مرکز بهداشتی شما می‌تواند تشخیص دهد که نوزاد شما به مقدار بیشتری علاوه بر فلوراید موجود در شیرخشک نیاز دارد.
چه مقدار شیر خشک برای نوزاد کافی است؟
نوزادان دارای معده کوچکی هستند که در ابتدا فقط مقدار کمی شیر را در خود نگه می‌دارد. در اوایل 30 یا 60 سی سی در هر بار تغذیه معمولاً کافی است، اما تا رسیدن نوزاد به دو ماهگی برای مثال او به 708 تا 950 سی سی در ۲۴ ساعت شبانه روز و در شش تا هفت نوبت شیردهی نیاز دارد. برای اینکه بدانید نوزاد به چقدر شیر خشک نیاز دارد و چند بار در روز باید تغذیه شود در اینجا یک ایده کلی ارائه می‌شود:
|
سن |
مقدار هر وعده |
تعداد دفعات تغذیه |
|
تازه متولد شده |
60 تا 89 سی سی |
هر 3 تا 4 ساعت |
|
یک ماهگی |
118 سی سی |
هر 4 ساعت |
|
دو ماهگی |
118 سی سی |
6 تا 7 نوبت در24 ساعت |
|
چهار ماهگی |
118 تا 177 سی سی |
5 نوبت در 24 ساعت |
|
شش ماهگی |
177 تا 236 سی سی |
5 نوبت در 24 ساعت |
|
یک ساله |
236 سی سی |
2 تا 3 نوبت در 24 ساعت همراه با غذای کودک |
لازم به ذکر است که اندازه مشخصی برای مصرف روزانه شیرخشک تمام نوزادان وجود ندارد. در حالی‌که برخی نوزادان ممکن است روزانه ۷۰۰ میلی‌لیتر شیرخشک بخورند و برخی حدود ۹۵۰ میلی‌لیتر مصرف کنند. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) پیشنهاد می‌کند نوزادان در ازای هر ۵۰۰ گرمی که به وزنشان اضافه می‌شود در حدود ۷۵ میلی‌لیتر به مقدار شیر خشک آنها افزوده شود. بنابراین یک نوزاد ۳ ماهه که وزن او در حدود ۶ کیلوگرم است، روزانه به ۹۶۰ میلی‌لیتر شیرخشک نیاز دارد.
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) همچنین می‌گوید: «نوزادان یک ماهه با ۸۵ تا ۱۲۰ میلی‌لیتر شیرخشک نیازشان برطرف می‌شود و هر ماه می‌توان ۳۰ میلی‌لیتر به مقدار شیر خشک او اضافه کرد تا زمانی که این مقدار به حدود ۲۵۰ میلی‌لیتر در روز برسد.» به خاطر داشته باشید این مقادیر تقریبی هستند و نوزاد ممکن است روزانه بیشتر یا کمتر از این مقدار به شیرخشک نیاز داشته باشند. اگر به نظر می‌رسد کودک با این مقدار شیرخشک سیر می‌شود و به خوبی رشد می‌کند، به آن معناست که به اندازه کافی تغذیه می‌شود.
اگر کودک همواره بیشتر یا کمتر از این مقدار شیر می‌خورد، با پزشک اطفال مشورت کنید. مطمئن شوید که علائم گرسنگی کودک را می‌شناسید و اینکه کودک به طور طبیعی رشد می‌کند.
از کجا بفهمیم مقدار شیر خشک نوزاد کافی است؟
به یاد داشته باشید هر نوزاد با دیگر نوزادان متفاوت است و میزان غذای مصرفی او از یک وعده تا وعده دیگر تغییر می‌کند. هرگز او را مجبور به خوردن بیش از حد نکنید و بیش از حد گرسنه نگه ندارید. نوزادی که بیشتر اوقات شیر را به بیرون تف می‌کند باید در دفعات بیشتر و مقدار کمتری تغذیه شود.
نکات مهمی در مورد آماده کردن شیر خشک
در اینجا موارد مهمی وجود دارد که باید در مورد تغذیه با شیرخشک به خاطر داشته باشید:
- شستن دست‌ها. همیشه قبل از تهیه شیر خشک دستان خود را با دقت بشویید.
- شستن لوازم تغذیه نوزاد. بطری‌ها و نوک سینه‌های مصنوعی را با آب داغ و تمیز به دقت بشویید، جوشاندن و استریل کردن آنها ضروری نیست. حتماً شیرخشک باقیمانده را تمیز کنید که می‌تواند فاسد شده و شکم نوزاد را ناراحت کند.
- گرم کردن شیر خشک. هرگز شیر خشک را در مایکروویو گرم نکنید، مایکروویو شیرخشک را به طور یکنواخت گرم نمی‌کند و قسمت‌های داغ شده نوزاد را می‌سوزاند. بطری حاوی شیر را برای چند دقیقه در یک کاسه آب گرم قرار دهید تا آن را به دمای اتاق برساند.
- وضعیت نوزاد. هر شخصی که تغذیه نوزاد را برعهده دارد باید سر نوزاد را با زاویه کمی بالا نگه داشته و سپس بطری را با دست دیگر در دهان نوزاد نگه دارد تا هوای زیادی کشیده نشود.
- دور ریختن شیر خشک مصرف شده. اگر نوزاد سر بطری را به دهان نگذاشته باشد، می‌توان شیر خشک آماده شده را به مدت ۲۴ ساعت در یخچال نگهداری کرد. اما اگر نوک شیشه توسط نوزاد مکیده شده باشد باید باقیمانده شیر خشک دور ریخته شود.
نکات ایمنی تغذیه نوزاد با شیر خشک
- کودک خود را در هنگام تغذیه نگه دارید. رها کردن او با بطری خطر خفگی را به همراه خواهد داشت.
- پوشک‌های او را بررسی کنید. اگر به نظر می‌رسد کودک شما کمتر از حد معمول پوشک خود را کثیف می‌کند با مرکز بهداشتی یا پزشک اطفال تماس بگیرید. ممکن است نوزاد شما دچار کمبود آب بدن یا سوء تغذیه شود.
- اطمینان حاصل کنید که سوراخ نوک بطری اندازه مناسبی دارد. اگر بیش از حد بزرگ باشد نوزاد از جریان سریع شیر احساس ناراحتی می‌کند. اگر او برای خوردن تلاش می‌کند ممکن است سوراخ خیلی کوچک باشد یا نوک سر بطری برای او خیلی سفت است.
شیر خوردن و خوابیدن در طول شب
اینکه آخرین وعده شیر شبانه چه زمانی باشد، بستگی به کودک دارد. برخی نوزادان ۳ ماهه تمام شب را می‌خوابند و برخی نیاز دارند در طول شب، حداقل یک‌بار شیر بخورند. اگر کودک در طول شب بیدار شد و مطمئن نیستید که گرسنه است یا خیر، بدون اینکه به او شیشه شیر بدهید او را به تخت بازگردانید و ببینید چه اتفاقی می‌افتد. اگر از خوابیدن اجتناب کرد یا دوباره بیدار شد، مجبور هستید وعده شیر نیمه‌شب را به مدت چند هفته یا چند ماه به او بدهید.
به خاطر داشته باشید که خوابیدن در طول شب نقطه عطفی در رشد کودک است و الزاما به گرسنگی ارتباطی ندارد. برای همین دادن غلات به گودک هنگام خواب ممکن است کمکی به خواب او نکند.
در تغذیه با شیر خشک مراقب این نکات باشید
انتخاب شیرخشک برای نوزاد به پیچیدگی که در مقالات و تبلیغات نشان داده می‌شود، نیست. به دلیل تنوع زیاد شیرخشک، والدین حق انتخاب زیادی دارند. اما در واقع نمی‌توان بهترین شیرخشک را برای هر نوزاد در نظر گرفت. بسیاری از انواع شیرخشک‌ها خوب هستند. قبل از تغییر شیرخشک، با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. مخصوصا اگر در مورد کیفیت آخرین محصولی که در بازار موجود است شک دارید تحقیق کنید و سلامت کودک را در الویت قرار دهید.
- هرگز شیشه شیر کودک را داخل ماکروفر گرم نکنید. ممکن است شیر بیش از حد گرم شود یا به طور یکنواخت گرم نشود.
- از تغییر شیرخشک به شیر کامل گاو بپرهیزید. تا قبل از ۱۲ ماهگی کودک، از تغییر شیرخشک کودک به شیر کامل گاو بپرهیزید. زیرا کودک به مواد مغذی داخل شیرخشک احتیاج دارد.
- فلوراید را محدود کنید. به دلیل خطر فلوروز یا فلوراید زیادی، سازمان دندانپزشکان آمریکا (ADA) به والدین توصیه می‌کند مصرف آب‌های فلورایددار برای کودکان را محدود کنند. به جای استفاده از آب شیر فلورایددار یا بطری‌‌هایی که حاوی فلوراید هستند، شیرخشک کودک را با آب عاری از فلوراید ترکیب کنید. از سن ۶ ماهگی به بعد، کودک برای سلامتی دندان‌ها به مقداری فلوراید نیاز خواهد داشت.
مواد خطرناک موجود در شیرخشک
باکتري‌هاي سالمونلا و آفلاتوکسين (عامل سرطان کبد)، سموم خطرناک، سرطان‌زاها، موتاژنينک (عامل اختلالات ژنتيکي ارثي)، مواد آسيب زننده به سيستم ايمني (توليد شده از طريق گونه‌هايي از قارچ آسپرگيلوس). در ضمن شيرخشک حاويِ آنتروباکتر ساکازاکي (علت بيماري‌هاي گوارشي) است يعني پاتوژن (عامل بيماري‌زا) منتقل شونده از طريق غذايي که ميتواند باعث عفونت خوني (عفونت کلافه کننده از طريق باکتري‌ها در جريان خون)، مننژيت (التهاب لايه‌هاي مغز)، عفونت و التهاب شديد روده‌هاي بزرگ و کوچک در نوزادان شود.
شير خشکهاي سويا به علت ميزان بسيار زياد استروژن گياهي (يعني فيتواستروژني) که دارند، بسيار نگرانکننده هستند. در واقع، تمرکز فيتواستروژن در خون نوزاداني که شير خشک سويا مينوشند، ميتواند به ميزان 13000 تا 22000 بيشتر از تمرکز استروژن طبيعي باشد. ميزان بيش از حد معمولِ استروژن در بدن ميتواند سرطانزا باشد.
آیا مصرف شیر خشک برای نوزاد خطر دارد؟
براي سال‌ها، اين طور به نظر مي رسيد که بروز بيماري و مرگ در کودکان بيشتر منحصر به نوزاداني است که در کشورهاي در حال توسعه زندگي مي کنند که در آن کشورها گاهي آب پاکيزه براي مخلوط کردن شيرخشک در دسترس عموم نيست و مادران فقير براي زياد کردن شير مجبورند آنرا با آب بيشتر حل کنند، بنابراين نوزادان با خطر بيماري‌هاي مسري با آب مثل اسهال و وبا و نيز محروميت غذايي روبرو هستند. اما تحقيقات جديد نشان مي‌دهد که برخلاف اعتقاد پيشين، نوزادان در جوامع مرفه نيز در اثر تغذيه زودهنگام با چنين غذايي دچار بيماري‌مي‌شوند.
به اين علت که شيرخشک از نظر تغذيه‌اي کامل نيست، زيرا حاوي ترکيبات تقويت کننده سيستم ايمني (که در شيرمادر به صورت معمول وجود دارد)،نيست. از آنجايي که نوزاد شيرخوار در حال رشد نيازهاي تغذيه‌اي گسترده دارد، شير خشک اين الزامات را برآورده نمي‌کند.
مطالعه بیشتر:
تغذیه با شیر مادر و شیر خشک به صورت همزمان
بهترین شیر خشک برای نوزاد و نکات مهم در تهیه بهترین شیر خشک
میزان شیر خشک مناسب برای نوزاد در ماه های مختلف چقدر است؟
