نشانه های پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم چیست؟
جنین شما شب و روز لگد می زند، می لولد و می چرخد! واقعا چه می کنند؟ خیلی از مادران به دنبال نشانه های پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم هستند زیرا می دانند که در پایان بارداری، جنین احتمالا در وضعیتی قرار می گیرد که سرش رو به پایین است و می تواند از کانال زایمان پایین بیاید. زمان دقیق قرار گرفتن جنین در این وضعیت منحصر بفرد است. بعضی از جنین ها حالت های دیگر را ترجیح می دهند، مانند بریچ (سر رو به بالا) یا عرضی (به پهلو).
فارغ از این ها، بعضی نشانه ها می تواند ایده ای درباره وضعیت قرارگیری جنین بدست دهد. در این مقاله بیشتر درباره اینکه چه زمانی سر جنین پایین می آید، اگر سر بالا بود یا در وضعیت دیگری قرار گرفت چه گزینه هایی وجود دارد و برای تشخیص وضعیت جنین در خانه به چه نشانه هایی باید توجه کنیم می خوانیم.
پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم چه زمانی اتفاق می افتد؟
بیشتر جنین ها پیش از تولد در این وضعیت قرار می گیرند. در هفته ۲۸، حدود ۲۵ درصد از جنین ها در وضعیت بریچ قرار دارند اما این رقم در زمان زایمان به ۳ یا ۴ درصد می رسد. جنین در سه ماهه اول و دوم مدام در حال حرکت است. اوایل سه ماهه سوم نیز ممکن است وضعیت خود را زیاد تغییر دهد. اما بین هفته های ۳۲ و ۳۶، ممکن است متوجه شوید جنین در وضعیت سر به پایین مانده است. رحم برای جای دادن جنین بزرگ می شود. با گذشت زمان، جنین بزرگ تر می شود و دیگر جای زیادی برای حرکت باقی نمی ماند.
انواع وضعیت های سر به پایین
پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم تنها نیمی از معادله زایمان است. موضوع حائز اهمیت دیگر این است که جنین رو به کدام سمت است.
چرا این موضوع مهم است؟ به هندسه مربوط می شود. سر جنین باید از لگن عبور کند و وارد کانال واژن شود. برخی وضعیت ها این سفر را آسان تر از باقی می سازد، خصوصا با توجه به این که بخش های مختلف جمجمه جنین پهن تر و باریک تر از بخش های دیگر است.
- پس سری قدامی: این وضعیت از همه رایج تر است. یعنی سر جنین پایین است و پشت او به سمت شکم و چانه در سینه اش فرو رفته است.
- پس سری خلفی: این وضعیت یعنی سر جنین پایین است اما در جهت مخالف قرار دارد. در این وضعیت پشت جنین به پشت شماست.
بهترین وضعیت برای زایمان طبیعی کدام است؟
وضعیت قدامی وضعیت ایده آل برای زایمان طبیعی بدون مشکل است. وقتی چانه جنین در سینه ای فرو رفته، کمک می کند که باریک ترین بخش های سر از کانال زایمان عبور کند. وضعیت خلفی می تواند به معنای زایمان طولانی تر و بصورت بالقوه سخت تر باشد. گاهی نیازمند مکش، انبر یا عمل سزارین است. بعضی از جنین ها حین زایمان بطور کامل در وضعیت قدامی قرار می گیرند و باقی خلفی.
نشانه های پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم چیست؟
ممکن است هیچ نشانه ای مبنی بر این که جنین در وضعیت سر به پایین قرار گرفته است تجربه نکنید. واقعا نمی شود راحت با نگاه کردن به شکم وضعیت جنین را تشخیص داد. باید لمسش کنید. اما چگونه؟
خوشبختانه پزشک یا ماما آموزش دیده است که وضعیت جنین را با دست تشخیص دهد. با این تکنیک او می تواند بفهمد کدام قسمت جنین در لگن قرار دارد و پشتش کجاست و چه بخش هایی نزدیک به قفسه سینه است. همچنین بررسی می کنند که جهت جنین رو به کدام سمت است.
در وضعیت سر به پایین:
- سر جنین در لگن قرار دارد.
- وضعیت کمر جنین بستگی به وضعیت خلفی و قدامی دارد اما معمولا کمر جنین یا به سمت شکم شماست (قدامی) یا به سمت پشت شما (خلفی).
- باسن/پاهای جنین به سمت قفسه سینه است.
تمام این یافته ها را می توان در آزمایش سونوگرافی نیز دید.
نحوه تشخیص پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم در خانه
اما در خانه چطور می توانید وضعیت جنین را تشخیص دهید؟ به شکل شکم تان و همین طور حرکات متفاوتی که احساس می کنید دقت کنید. در شرایط زیر احتمالا سر جنین رو به پایین است:
- سرش را پایین شکم احساس می کنید.
- باسن یا پاها را بالای ناف حس می کنید.
- حرکات درشت تر ـ باسن یا پاها ـ بالا به سمت قفسه سینه است.
- حرکات ریزتر ـ دست ها و آرنج ـ را در لگن احساس می کنید.
- در بخش پایین شکم احساس سکسکه می کنید که یعنی سینه جنین پایین تر از پاهایش است.
- ضربان قلب (با استفاده از داپلر خانگی) را در قسمت پایین شکم احساس می کنید.
تشخیص پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم با کمک نقشه یابی شکم
خوانش برآمدگی ها و برجستگی های روی شکم چندان آسان نیست. با تمرین می توانید آن را یاد بگیرید. حتی ممکن است نقشه یابی شکم را یاد بگیرید و پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم را تخمین بزنید. این روش توسط گیلی تالی ابداع شده است. برای استفاده از این تکنیک حداقل تا هفته ۳۰ صبر کنید. حتی شاید بد نباشد پس از وقت ملاقات با پزشک آن را امتحان کنید تا او درباره وضعیت جنین به شما راهنمایی بدهد.
روی تخت یا کاناپه دراز بکشید. با استفاده از یک ماژیک پاک شونده یا رنگ انگشتی، آرام جایی را که حس می کنید سر جنین قرار دارد علامت گذاری کنید (شبیه یک توپ بولینگ کوچک است). بازوها و دست ها احتمالا نزدیک سر است و حرکات ریز شما را راهنمایی می کند.
بعد دنبال کمر، باسن و پاها و حرکات درشت تر بگردید. استفاده از یک عروسک برای بازی با وضعیت های مختلف می تواند مفید باشد.
با جنین هایی که در وضعیت سر به پایین قرار ندارد چه باید بکنیم
اگر اواخر دوران بارداری هستید و درباره وضعیت قرارگیری جنین نگرانی دارید، در وقت ملاقات بعدی با پزشک مشورت کنید. احتمالا پزشک هم به بررسی وضعیت جنین شما می پردازد.
اگر جنین در حالت بریچ یا وضعیتی جز سر به پایین قرار داشته باشد، گزینه های متعددی برای زایمان وجود دارد. عوامل موثر شامل موارد زیر است:
- با رسیدن به زمان زایمان جنین در یک وضعیت خاص باقی بماند
- مشکلات دیگر بارداری
- زمان زایمان طبیعی
روش صبر و مانیتورینگ جنین
معمولا تا وقتی به هفته ۳۲ و ۳۶ نرسیده اید وضعیت جنین چندان مایه نگرانی نیست. پیش از آن، مایع درون رحم فضای زیادی برای حرکت جنین ایجاد می کند. با نزدیک شدن به زمان زایمان و نچرخیدن جنین، کم کم فضا برای حرکت و تغییر حالت تنگ می شود.
پزشک می تواند وضعیت جنین را در وقت های ملاقات تحت نظر داشته باشد و با لمس شکم سر، کمر و باسن آن را تشخیص دهد. برای تایید ممکن است معاینه لگنی شوید یا سونوگرافی انجام دهید.
نسخه سفالیک خارجی ECV
روندی است که طی آن پزشک سعی می کند وضعیت جنین را به حالت سر به پایین تغییر دهد تا احتمال موفقیت زایمان طبیعی را بالا ببرد. این کار در حالی انجام می شود که بتوان جنین را تحت نظر داشت و در صورت لزوم عمل سزارین انجام شود.
پزشک با استفاده از دست جنین را می چرخاند. اگر به هفته ۳۶ رسیده اید و جنین هنوز نچرخیده است، ممکن است پزشک تکنیک ECV را انجام دهد. نرخ موفقیت این تکنیک حدود ۵۸ درصد است. با این که آمار چشمگیری نیست اما اگر زایمان طبیعی برایتان مهم است ارزش امتحان کردن را دارد. خوب است اشاره کنیم بعضی از جنین هایی که چرخانده می شوند دوباره به وضعیت بریچ باز می گردند. می توانید بازهم این تکنیک را تکرار کنید اما با نزدیک شدن به زمان زایمان فضا تنگ تر خواهد شد و بار دوم می تواند سخت تر باشد.
زایمان سزارین
عمل سزارین گزینه دیگر بدنیا آوردن جنین هایی است که نچرخیده اند. این عمل شامل جراحی گسترده است و می تواند زودتر از موعد انجام شود. حدود ۸۵ درصد از جنین هایی که در وضعیت بریچ قرار دارند از طریق سزارین بدنیا می آیند. با این که این عمل روتین محسوب می شود اما با خطراتی همراه است، از جمله:
- عفونت
- خونریزی پس از زایمان
- لخته خون
- مشکلات برای بارداری های بعدی مانند خطر جفت سرراهی یا پارگی رحم.
زایمان طبیعی
دانشکده زنان و زایمان آمریکا می گوید، برخی از بانوان می توانند به رغم وضعیت بریچ جنین زایمان طبیعی داشته باشند. این احتمال بصورت مورد به مورد ارزیابی می شود و شامل بررسی سابقه پزشکی و ارزیابی مزایای زایمان طبیعی در مقابل خطرات سزارین است. اگر می خواهید این روش را پیش بگیرید باید دستورالعمل های مشخصی را که توسط بیمارستان یا مرکز زایمان تعیین می شود رعایت کنید.
نتیجه
جنین در طول بارداری زیاد حرکت می کند. با نزدیک شدن به زمان زایمان احتمالا در وضعیت سر به پایین یا سفالیک قرار می گیرد و آماده تولد می شود. اگر نگران پایین قرار گرفتن سر جنین در رحم هستید حتما آن را با پزشک مطرح کنید. پزشک می تواند این موضوع را تحت نظر داشته باشد و گزینه های جایگزین را در صورت لزوم مطرح کند.
