علت سرگیجه هنگام بلند شدن یا افت فشار خون ارتواستاتیک چیست؟
افت فشار خون ارتواستاتیک، که به آن افت فشار خون وضعیتی نیز می گویند، افت ناگهانی فشار خون است و زمانی رخ می دهد که سریع از جای خود بلند شوید. ارتواستاسیس به معنای "ایستادن" و "هیپوتانسیون" اصطلاحی است که برای فشار خون پایین مورد استفاده قرار می گیرد. نیرویی که خون به دیواره شریان ها وارد می کند، فشار خون نام دارد. در ادامه این متن همه چیز را درمورد افت فشار خون ارتواستاتیک برای شما شرح می دهیم تا بدانید علت اصلی سرگیجه در هنگام بلند شدن یا ایستادن چیست.
علت سرگیجه در هنگام بلند شدن چیست؟
هنگامی که ایستاده اید، نیروی جاذبه خون را به داخل پاها می کشد و فشار خون شروع به کاهش می کند. رفلکس های خاصی در بدن این تغییر را جبران می کنند. قلب برای پمپاژ خون بیشتر تندتر می‌زند و رگ‌های خونی منقبض می‌شوند تا از تجمع خون در پاها جلوگیری به عمل آید.
برخی داروها می توانند بر این رفلکس های طبیعی تأثیر بگذارند و منجر به افت فشار خون ارتواستاتیک شوند. این رفلکس ها با افزایش سن شروع به ضعیف شدن می کنند. به همین دلیل، افت فشار خون ارتواستاتیک در افراد مسن شایع تر است. در واقع، پژوهشی در سال 2021 نشان داد، حدود 28 درصد از جمعیت عمومی افراد مسن به فشار خون ارتوستاتیک مبتلا می شوند. هرچند این وضعیت اغلب خفیف است و فقط چند دقیقه پس از بلند شدن دوام دارد، اما در موارد شدیدتر می‌تواند باعث غش یا از دست دادن هوشیاری افراد شود.
علائم و نشانه های افت فشار خون ارتواستاتیک
سرگیجه و سبکی سر هنگام بلند شدن، شایع ترین علائم افت فشار خون ارتواستاتیک است. این نشانه ها معمولاً هنگام نشستن یا دراز کشیدن از بین می روند. حالت تهوع، خالی شدن زیر پا، سردرد، ضعف، گیجی و تاری دید نیز از سایر نشانه های افت فشار خون وضعیتی است. علائم دیگر مانند غش کردن، درد قفسه سینه، درد گردن و شانه در افت فشار خون ارتاستاتیک کمتر دیده می شوند.
علت اصلی افت فشار خون ارتواستاتیک چیست؟
افت فشار خون ارتواستاتیک می تواند یک مشکل موقت یا مزمن باشد. بسیاری از اوقات نمی توان علت دقیقی برای آن ذکر کرد. اما در مواردی، مصرف دارو یا خونریزی مزمن علت مستقیم این بیماری است. برخی دیگر از علل شناخته شده افت فشار ارتوستاتیک عبارتند از:
- کم آبی بدن
- داروهای شیمی درمانی خاص
- داروهای گشادکننده عروق مانند داروهایی که فشار خون بالا و بیماری پارکینسون را درمان می کنند.
- برخی از داروهای ضد روان پریشی
- برخی از داروهای ضد افسردگی
- مصرف الکل
- هیپوولمی یا پائین بودن پلاسمای خون
- نقص در پمپ قلب
- تجمع وریدی که در آن جاذبه زمین باعث تجمع خون در معده و پاها می شود
- بیماری های زمینه ای مانند پارکینسون که باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی خودمختار می شود
- برخی از مشکلات نخاعی
- سندرم گیلن باره
- دیابت
برخی عوامل خطر می توانند احتمال ابتلا به افت فشار خون ارتواستاتیک را افزایش دهند. افرادی با شرایط زیر بیشتر در معرض خطر این نوع افت فشار خون هستند:
- افراد مسن گروه سنی 65 سال و بالاتر به ویژه آنهایی که زمان زیادی را دراز کشیده اند.
- افرادی که به تازگی زایمان کرده اند
- افرادی که مدتی بستری بوده اند.
- نوجوانان به دلیل سرعت رشد در مدت زمان کوتاهتر
افت فشار خون ارتواستاتیک بیشتر در صبح اتفاق می افتد یعنی سرگیجه هنگام بلند شدن از تخت خواب. البته احتمال وقوع آن یک یا دو ساعت بعد از یک وعده غذایی بزرگ، به خصوص یک وعده غذایی پر کربوهیدرات نیز وجود دارد.
افت فشار خون ارتواستاتیک چه عوارضی می تواند داشته باشد؟
سنکوپ به معنی از دست دادن موقت هوشیاری یکی از عوارض شایع افت فشار ارتواستاتیک به شمار می آید. صدمات مربوط به غش و افتادن یکی دیگر از عوارض احتمالی افت فشار خون به خصوص در افراد مسن است. علاوه بر این، اگر فشار خون در طول مدت عمر به طور مکرر کاهش و افزایش یابد، خطر سکته مغزی و سایر بیماری های قلبی عروقی به همراه دارد.
تشخیص و درمان افت فشار خون ارتواستاتیک چگونه است؟
در صورتی که پزشک، مشکوک به افت فشار خون ارتواستاتیک باشد، فشار خون بیمار را در حالت نشسته، دراز کشیده و ایستاده بررسی می کند. در صورتی که ظرف 3 دقیقه، عدد بالایی 20 میلی‌متر جیوه یا عدد پایین 10 میلی‌متر جیوه پس از ایستادن کاهش یابد، پزشک می‌تواند افت فشار خون ارتواستاتیک را تشخیص دهد. عدد بالایی فشار خون سیستولیک و عدد پائین فشار خون دیاستولیک را نشان می دهد. معاینه فیزیکی، بررسی وضعیت ضربان قلب و تجویز آزمایش و تست های بیشتر از جمله اقداماتی است که پزشک برای یافتن علل زمینه ای انجام می دهد.
آزمایشهای لازم برای بیمارانی که افت فشار وضعیتی دارند، عبارتند از:
- شمارش کامل خون برای بررسی کم خونی
- نوار قلب برای بررسی ریتم قلب
- اکوکاردیوگرافی برای بررسی نحوه عملکرد قلب و دریچه های قلب
- تست استرس ورزش، که ضربان قلب را در حین ورزش اندازه گیری می کند
- تست تیلت که در آن بیمار روی تخت دراز می‌کشد. این تخت از حالت افقی به عمودی حرکت می کند تا وضعیت غش، در بیمار کنترل شود.
هدف از انجام این آزمایش ها، رد سایر بیماری ها مانند بیماری پارکینسون، دیابت، کم خونی و سندرم تاکی کاردی وضعیتی است.
افت فشار خون ارتواستاتیک چگونه درمان می شود؟
از آنجا که افت فشار ارتواستاتیک به دلایل مختلفی روی می دهد، درمان آن گاهی اوقات با چالش مواجه می شود. هدف اصلی این است که افت فشار خون پس از ایستادن را به گونه ای درمان کنیم که فشار خون در حالت دراز کشیده بالا نرود. در صورتی که دارو باعث ایجاد بیماری شده باشد، اولین گام، تغییر یا قطع دارو است.
چنانچه افت فشار خون ارتواستاتیک در بیماران مبتلا به پارکینسون، دیابت یا بیماری های دیگر رخ دهد، احتمالاً درمان بر درمان بیماری زمینه ای متمرکز خواهد بود. افرادی که بدون علامت افت فشار خون ارتواستاتیک پیدا می کنند، به احتمال زیاد نیازی به درمان ندارند.
درمان خانگی سرگیجه هنگام بلند شدن
اگر اغلب دچار سرگیجه یا غش می‌شوید، باید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا مشکلات جدی مورد بررسی قرار گیرند. در برخی موارد، پزشک پس از بررسی شرایط، تغییرات سبک زندگی به شرح زیر را توصیه می کند:
- در صورت کم آبی، مصرف مایعات و آب را افزایش یابد و مصرف الکل محدود شود.
- انجام تمرینات ایزومتریک مانند فشردن یک توپ لاستیکی یا حوله با دست قبل از بلند شدن برای کمک به افزایش فشار خون
- اجتناب از حمام داغ یا پیاده روی طولانی در هوای گرم
- به آرامی ایستادن
- پوشیدن جوراب های تنگ برای کمک به گردش خون در پاهای
- افزودن نمک به وعده های غذایی روزانه برای کمک به حفظ مایعات بدن
در موارد شدید، پزشک برای افزایش حجم خون یا انقباض رگ‌های خونی دارو تجویز می کند. فلودروکورتیزون یا فلورینف، میدودرین یا پروآماتین و اریتروپویتین یا اپوژن یا پروکریت از جمله این داروها هستند.
آیا کاهش فشار خون ارتواستاتیک از بین می رود؟
افت فشار خون ارتواستاتیک می تواند ناشی از مسائل مختلف از کم آبی گرفته تا شرایط جدی مانند بیماری پارکینسون، باشد. زمانی که این بیماری مزمن نباشد یعنی بیماری زمینه ای دیگری موجب بروز آن نشود، معمولاً خود به خود از بین می رود. در موارد مزمن نیز، درمان بیماری زمینه ای به کنترل افت فشار خون ارتواستاتیک کمک می کند. گاهی اوقات، می توان با مصرف برخی داروها علائم افت فشار زمینه ای را کاهش داد یا از بین برد.
مطالعه بیشتر:
فشار خون بالا در کودکان و علائم فشارخون بالا در کودکان چیست؟
فشار خون بالا در بارداری و عوارض آن بر جنین
علت فشار خون پایین در بارداری و علائم فشار خون پائین چیست؟
