لوکمیا یا سرطان خون چگونه تشخیص داده می شود؟
لوکمیا سرطان سلول های خونی است. سلول های خونی طبقه بندی بسیاری دارد، از جمله گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت. عموما لوکمیا به سرطان سلول های سفید خون اشاره دارد. در لوکمیا، گلبول های سفید مانند گلبول های سفیدِ طبیعی عمل نمی کنند. همچنین می توانند سریعا تقسیم شوند و نهایتا تعدادشان از سلول های طبیعی بیشتر شود.
گلبول سفید چیست؟
گلبول های سفید بخش حیاتی سیستم ایمنی بدن شماست. آن ها از بدن در مقابل حملات باکتری، ویروس، قارچ، سلول های ناهنجار و مواد خارجی محافظت می کنند. گلبول های سفید اکثرا در مغز استخوان تشکیل می شود اما انواع خاصی از آن ها در جاهای دیگری تشکیل می شود از جمله:
- غدد لنفاوی
- طحال
- غده تیموس
گلبول های سفید پس از تشکیل از طریق جریان خون و رگ های لنفی برای مبارزه با عفونت به بافت های بدن می رسند.
نشانه های لوکمیا چیست؟
نشانه های لوکمیا می تواند شامل موارد زیر باشد:
- عرق کردن زیاد خصوصا هنگام شب
- خستگی و ضعف که با استراحت از بین نمی رود
- کاهش وزن ناخواسته
- تورم بدون درد غدد لنفی (خصوصا در گردن و زیر بغل)
- بزرگ شدن کبد و طحال
- لکه های قرمز روی پوست به نام پتشی
- خونریزی و جراحت آسان
- تب یا لرز
- عفونت های مکرر
لوکمیا همچنین می تواند باعث عوارض در اندام هایی شود که سلول های سرطانی به آن ها نفوذ کرده یا تحت تاثیر قرار داده است. به عنوان مثال، اگر سرطان به سیستم عصبی مرکزی سرایت کند می تواند باعث عوارض زیر شود:
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- گیجی
- از دست دادن کنترل ماهیچه ها
- حمله
لوکمیا به چه اندام هایی متاستاز می دهد؟
چگونگی گسترش سرطان بستگی به نوع لوکمیا و میزان تهاجمی بودن آن دارد. لوکمیا همچنین می تواند به بخش های دیگر بدن سرایت یابد، از جمله:
- ریه ها
- مجرای گوارشی
- قلب
- کلیه ها
- بیضه ها
انواع لوکمیا
شروع لوکمیا می تواند حاد یا مزمن باشد. در لوکمیای حاد، سلول های سرطانی سریع تکثیر می شود. در لوکمیای مزمن، بیماری آرام گسترش می یابد و نشانه ها ممکن است بسیار خفیف باشد. لوکمیا بر اساس نوع سلول های درگیر نیز طبقه بندی می شود. به لوکمیای شامل سلول های مغز استخوانی لوکمیای مغز استخوانی نیز می گویند. سلول های مغز استخوانی سلول های خونی نارس هستند که به طور طبیعی تبدیل به گرانولوسیت یا مونوسیت می شوند. لوکمیای شامل لمفوسیت ها لوکمیای لمفوسیتی نیز نامیده می شود.
چهار نوع اصلی لوکمیا وجود دارد:
1. لوکمیای مغز استخوانی حاد (AML): این نوع لوکمیا می تواند در کودکان و بزرگسالان رخ دهد. طبق گزارش برنامه نظارت، اپیدمولوژی و نتایج نهایی موسسه ملی سرطان، سالانه در آمریکا حدود ۲۰ هزار مورد جدید این لوکمیا تشخیص داده می شود. این شایع ترین نوع لوکمیاست. نرخ بقای پنج ساله برای AML ۲۹.۵ درصد است.
2. لوکمیای لمفوسیتی حاد (ALL): این نوع لوکمیا بیشتر در کودکان رخ می دهد. موسسه ملی سرطان تخمین می زند که سالانه حدود ۶ هزار مورد جدید تشخیص داده می شود. نرخ بقای پنج ساله برای این نوع ۶۹.۹ درصد است.
3. لوکمیای مغز استخوانی مزمن (CML): این نوع لوکمیا بیشتر بزرگسالان را مبتلا می کند. سالانه حدود ۹ هزار مورد جدید تشخیص داده می شود. نرخ بقای پنج ساله در این نوع ۷۰.۶ درصد است.
4. لوکمیای لمفوسیتی مزمن (CLL): این نوع لوکمیا بیشتر افراد بالای ۵۵ سال را مبتلا می کند. به ندرت در کودکان دیده می شود. به گفته موسسه ملی سرطان سالانه حدود ۲۱ هزار مورد جدید تشخیص داده می شود. نرخ بقای پنج ساله در این نوع ۸۷.۲ درصد است. لوکمیای سلول های مویی نوع بسیار نادری از CLL است. نام آن از ظاهر لمفوسیت های سرطانی زیر میکروسکوپ گرفته شده است.
علت ایجاد لوکمیا چیست؟
محققان دقیقا دلیل لوکمیا را نمی دانند. اما برخی عوامل خطر برای گسترش این سرطان شناسایی شده است. برخی از این عوامل شامل موارد زیر است:
- شیمی درمانی قبلی یا پرتودرمانی برای انواع دیگر سرطان
- اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون
- اختلالات دیگر سرطان خون
- قرار گرفتن مکرر در معرض بنزن شیمیایی که در دود سیگار یافت می شود.
عوامل خطر برای لوکمیا
دلایل لوکمیا کاملا شناخته نیست. اما عوامل متعددی می تواند خطر آن را افزایش دهد:
- سابقه خانوادگی برای لوکمیا
- سیگار کشیدن که خطر AML را افزایش می دهد
- اختلالات ژنتیکی نظیر سندروم داون
- اختلالات خونی نظیر سندروم میلودیسپلاستیک که گاهی به آن پیش لوکمیا نیز می گویند.
- درمان قبلی سرطان با شیمی درمانی یا پرتودرمانی
- قرار گرفتن در معرض میزان بالای پرتو
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند بنزن
آیا لوکمیا درمانی دارد؟
لوکمیا معمولا توسط یک هماتولوژیست – آنکولوژیست درمان می شود. این پزشکان متخصص اختلالات خونی و سرطان هستند. درمان بستگی به نوع و مرحله سرطان دارد. همچنین وابسته به سلامت عمومی بیمار و عوارض پزشکی دیگر دارد.
برخی از انواع لوکمیا آرام رشد می کند و نیازمند درمان فوری نیست. اما درمان لوکمیا معمولا شامل یک یا بیشتر از موارد زیر است:
- شیمی درمانی: در این روش از دارو برای از بین بردن سلول های لوکمیا استفاده می شود. بسته به نوع لوکمیا ممکن است یک دارو یا ترکیبی از داروهای مختلف را استفاده کنیدط.
- پرتودرمانی: در این روش از پرتو با انرژی بالا برای آسیب به سلول های لوکمیا و جلوگیری از رشد آن ها استفاده می شود. پرتو ممکن است به یک نقطه یا تمام بدن تابیده شود.
- پیوند سلول های بنیادی: در این روش مغز استخوان بیمار با مغز استخوان سالم جایگزین می شود. این مغز استخوان می تواند متعلق به خود شما یا از یک اهداکننده باشد. به این روند پیوند مغز استخوان می گویند.
- درمان بیولوژیک یا ایمنی: در این روش به سیستم ایمنی کمک می شود تا سلول های سرطانی را تشخیص دهد و به آن ها حمله کند.
- درمان هدفمند: درمان هدفمند با استفاده از دارو از ضعف سلول های سرطانی استفاده می کند. مثلا ایماتینیب یک داروی هدفمند است که معمولا علیه CML مورد استفاده قرار می گیرد.
لوکمیا چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر نشانه های نگران کننده یا عوامل خطر مشخص داشته باشید تشخیص داده می شود. پزشک به سابقه کامل شما نگاه و معاینه فیزیکی انجام می دهد.
اما لوکمیا را با معاینه فیزیکی به طور کامل نمی توان تشخیص داد. در عوض پزشک با استفاده از روش های زیر تشخیص خود را کامل می کند:
- آزمایش خون
- نمونه برداری
- تصویربرداری
تشخیص معمولا با استفاده از نمونه برداری و مکش مغز استخوان انجام می شود.
آزمایش ها
برای تشخیص لوکمیا می توان از آزمایش های مختلفی استفاده کرد. شمارش کامل خون تعداد گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت را اندازه گیری می کند. نگاه کردن خون زیر میکروسکوپ نیز می تواند ظاهر غیرعادی سلول ها را تشخیص دهد.
نمونه برداری از مغز استخوان یا غدد لنفی نیز برای جستجوی نشانه های لوکمیا بکار می رود. این نمونه های کوچک نوع لوکمیا و نرخ رشد آن را مشخص می کند. نمونه برداری از اندام های دیگر مانند کبد و طحال نیز می تواند گسترش سرطان را مورد بررسی قرار دهد.
مراحل
وقتی لوکمیا تشخیص داده شد مرحله آن تعیین می شود. در این روش تشخیص داده می شود که سرطان چقدر پیشرفت کرده است و چشم انداز را برای پزشک روشن می کند.
نوع AML و ALL بسته به ظاهر سلول های سرطانی زیر میروسکوپ و نوع سلول های درگیر مرحله بندی می شود. ALL و CLL بر اساس تعداد گلبول های سفید در زمان تشخیص مرحله بندی می شود. وجود گلبول های سفید نارس یا میلوبلاست در خون و مغز استخوان نیز برای مرحله بندی AML و CML مورد استفاده قرار می گیرد.
بررسی گسترش
آزمایش های دیگری نیز ممکن است برای تشخیص پیشرفت بیماری مورد استفاده قرار بگیرد:
- فلوسایتومتری، دی ان ای سلول های سرطانی را بررسی و نرخ رشد آن ها را تعیین می کند.
- آزمایش عملکرد کبد نشان می دهد آیا سلول های سرطانی به کبد رسیده است یا خیر
- پونکسیون کمری با وارد کردن سوزنی نازک بین مهره های پایین کمر انجام می شود. این کار به پزشک اجازه می دهد مایع نخاعی را بردارد و تشخیص دهد که آیا سرطان به سیستم عصبی مرکزی سرایت کرده است یا خیر.
- آزمایش های تصویر برداری مانند اشعه ایکس، سونوگرافی و سی تی اسکن به پزشک کمک می کند تا دنبال آسیب به اندام های دیگر بگردد.
چشم انداز درازمدت
چشم انداز درازمدت برای افراد مبتلا به لوکمیا بستگی به نوع سرطان و مرحله آن در زمان تشخیص دارد. هر چه زودتر تشخیص داده شود و سریعتر درمان شود احتمال بهبودی بیشتر است.
برخی عوامل مانند بالا بودن سن، سابقه قبلی اختلالات خونی و جهش کروموزومی می تواند تاثیر منفی بر چشم انداز داشته باشد. به گفته موسسه ملی سرطان، تعداد مرگ و میر بر اثر لوکمیا بین سالهای ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۸ سالانه به طور متوسط ۱.۷ درصد کاهش داشته است. نرخ بقای پنج ساله (یا درصد زنده ماند در حداقل پنج سال پس از تشخیص) از سال ۲۰۱۱ ال ۲۰۱۷ حدود ۶۵ درصد بوده است. اما مهم است بدانید که این عدد شامل افراد تمام سنین و انواع لوکمیاست. نتیجه را نمی توان برای هر فرد پیش بینی کرد. برای درمان لوکمیا با گروه پزشکی همکاری کنید تا چشم انداز دقیق را برای خود دریابید. یادتان باشد که وضعیت هر فرد با دیگری متفاوت است.
مطالعه بیشتر:
راه های تشخیص، علائم و درمان کم خونی در زنان
کم خونی چیست و چگونه تشخیص داده می شود ؟
انواع کم خونی و علایم و نشانهای کم خونی چیست؟
بالا بودن WBC در آزمایش خون بارداری به چه معناست؟
