لنفوم غیر هوچکین (NHL) و علت ایجاد لنفوم غیر هوچکین چیست؟
لنفوم غیر هوچکین یک سرطان دستگاه لنفاوی است و زمانی ایجاد می شود که تومورها از گلبول های سفید با نام لمفوسیت گسترش می یابند. بسیاری از سرطان ها می تواند به غدد لنفاوی سرایت کند اما تنها سرطان هایی لنفوم نام دارد که در بافت لنفی شروع می شود. لنفوم غیر هوچکین شایع تر از لنفوم هاجکین است. تفاوت اصلی بین لنفوم هاجکین و لنفوم غیر هوچکین وجود نوعی سلول ناهنجار به نام سلول رید ـ استرنبرگ است. این سلول تنها در لنفوم هاجکین وجود دارد. بعلاوه لنفوم هاجکین و لنفوم غیر هوچکین گزینه های درمانی بسیار متفاوتی دارند.
انواع لنفوم غیر هوچکین
لنفوم غیر هوچکین انواع مختلفی دارد و بنا بر ظاهر آن ها زیر میکروسکوپ طبقه بندی می شود. بیشتر انواع لنفوم غیر هوچکین یا B-cell lymphoma هستند یا T-cell lymphoma. انجمن سرطان آمریکا تخمین می زند که حدود ۸۵ درصد از موارد لنفوم غیر هوچکین در این کشور از نوع B-cell lymohoma است.
شایع ترین نوع B-cell lympnoma لنفوم بزرگ سلول بی منتشر و لنفوم کیسه ای است. لنفوم بزرگ سلول بی منتشر حدود یک سوم موارد را در بر می گیرد و لنفوم کیسه ای حدود یک پنجم موارد.
انواع کمتر رایج لنفوم سلول بی شامل موارد زیر است:
لنفوم بورکیت که با نام لنفوم سلول ناپیوسته کوچک نیز شناخته می شود.
- لنفوم سلول بی حاشیه ای
- لنفوم لنفوپلاسماسیتیک
- لنفوم بزرگ سلول بی منتشر میان پرده ای اولیه
- لنفوم لنفوسیتیک کوچک
انجمن سرطان آمریکا تخمین می زند که لنفوم سلول تی کمتر از ۱۵ درصد موارد لنفوم را در این کشور در بر می گیرد. سلول های کشنده طبیعی کمتر از یک درصد از موارد را تشکیل می دهد.
لنفوم غیر هوچکین در کودکان و بزرگسالان
رایج ترین انواع لنفوم غیر هوچکین در کودکان و نوجوانان متفاوت با بزرگسالان است. در بزرگسالان تقریبا تمام لنفوم های غیر هوچکین تهاجمی است و سریع رشد می کند.
رایج ترین انواع در کودکان و نوجوانان شامل موارد زیر است:
- لنفوم سلول بزرگ آناپلاستیک
- لنفوم بورکیت
- لنفوم سلول بی بزرگ منتشر
- لنفوم لنفوبلاستیک
رایج ترین انواع در بزرگسالان شامل موارد زیر است:
- لنفوم سلول بی بزرگ منتشر
- لنفوم کیسه ای
نشانه های لنفوم غیر هوچکین
نشانه های لنفوم غیر هوچکین شامل موارد زیر است:
- درد یا تورم شکم
- درد قفسه سینه
- کهیر یا برآمدگی های پوستی
- خارش پوست
- بی اشتهایی
- سرفه
- دشواری تنفس
- تورم غدد لنفاوی
- خستگی
- تب
- تعرق شبانه
- کاهش وزن بی دلیل
اصطلاح «نشانه های B» اشاره به نشانه هایی دارد که در پیش بینی شدت، چشم انداز و مرحله لنفوم غیر هوچکین و هاجکین نقش عمده ایفا می کند. نشانه های B شامل موارد زیر است:
- تب
- تعرق زیاد شبانه
- از دست دادن بیش از ۱۰ درصد از وزن در مدت ۶ ماه
با مشاهده نشانه های ماندگار حتما به پزشک مراجعه کنید.
لنفوم غیر هوچکین از کجا شروع می شود؟
لنفوم سیستم ایمنی بدن را که مسئول مبارزه با عفونت ها و بیماری هاست تحت تاثیر قرار می دهد. دستگاه لنفی همچنین به حرکت مایعات در بدن کمک می کند. لنفوم ها می تواند هر جای بدن که بافت لنفی دارد آغاز شود. همچنین می تواند پوست را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
مکان های عمده بافت لنف شامل موارد زیر است:
- غدد لنفاوی
- طحال
- مغز استخوان
- تیموس
- لوزه های و لنف گلو
دلایل لنفوم غیر هوچکین
محققان لنفوم غیر هوچکین را با عوامل خطر متعددی مرتبط می دانند اما دلیل دقیق این سرطان هنوز ناشناخته است. لنفوم غیر هوچکین نوعی سرطان خون است که از دستگاه لنفی شروع می کند و گسترش می یابد. از انواع مختلف گلبول های سفید (لنفوسیت ها) به نام سلول های B، سلول های T یا سلول های طبیعی کشنده رشد می کند.
- سلول های B (لنفوسیت های B): سلول های B با ساخت پروتئین هایی به نام آنتی بادی به محافظت از بدنط در مقابل باکتری و ویروس ها می پردازد.
- سلول های T (لنفوسیت های T): سلول های T گروهی از انواع سلول هاست. برخی از سلول های T پاتوژن ها یا سلول های غیرمعمولا در بدن را از بین می برد. بقیه به تقویت فعالیت سلول های دیگر سیستم ایمنی کمک می کند.
- سلول های طبیعی کشنده (سلول های NK): سلول های طبیعی کشنده در همان خانواده سلول های B و سلول های T هستند. آن ها گسترش انواع مختلف تومورها و عفونت های میکروبی را کنترل و محدود می کنند.
علت ایجاد لنفوم غیر هوچکین چیست؟
لنفوم غیر هوچکین با تغییرات در بخش هایی از دی ان ای به نام کروموزوم مرتبط است. وقتی تغییرات کروموزومی مشهور به تغییر مکان، جهش یا حذف اتفاق می افتد، بدون شروع به ساخت لنفوسیت های غیرطبیعی می کند. این لنفوسیت های ناهنجار به رشد و تکثیر ادامه می دهند و غدد لنفی را بزرگ می کنند و باعث ایجاد تومورهای سرطانی می شوند.
این تغییرات کروموزومی نتیجه جهش های دی ان ای به ارث رسیده از والدین یا تغییرات ژنتیکی است که در زندگی رخ می دهد. تغییر ژن ها ممکن است به علت قرار گرفتن در معرض تشعشع، مواد شیمیایی سرطان زا با بیماری رخ بدهد.
آیا لنفوم غیر هوچکین در افراد مسن بیشتر است؟
با بالا رفتن سن تغییر ژن ها بیشتر اتفاق می افتد که دلیل شیوع بیشتر لنفوم در افراد مسن تر است. اما تغییرات ژن ممکن است به دلایل ناواضح رخ بدهد.
عوامل خطر لنفوم غیر هوچکین چیست؟
بسیاری از افراد مبتلا به لنفوم غیر هوچکین عوامل خطر روشنی ندارند. همچنین ممکن است عوامل خطر متعددی وجود داشته باشد و هیچگاه لنفوم غیر هوچکین رخ ندهد. برخی عوامل خطر ممکن است خطر لنفوم غیر هوچکین را افزایش بدهد از جمله موارد زیر:
- بالا رفتن سن: بیشتر افراد پس از ۶۰ سال مبتلا می شوند
- جنسیت: خطر لنفوم غیر هوچکین در مردان بیشتر از زنان است.
- سابقه خانوادگی: ابتلای افراد درجه یک خانواده به این بیماری خطر آن را بیشتر می کند.
- اضافه وزن: تحقیقی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که چاقی یا اضافه وزن ممکن است خطر انواع خاص لنفوم غیر هوچکین را بالا ببرد.
- ایمپلنت پستان: در موارد نادر برخی افراد که ایمپلنت پستان انجام داده اند ممکن است به نوعی از لنفوم سلول آناپلاستیک در پستان ها دچار شوند.
- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص: علف و حشره کش ها ممکن است خطر ابتلا به لنفوم غیر هوچکین را افزایش بدهد. تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
- قرار گرفتن در معرض تشعشع: بازماندگان بمب های اتمی و حوادث راکتورهای هسته ای در معرض خطر بالای ابتلا به لنفوم غیر هوچکین و انواع دیگر سرطان قرار دارند.
- شرایطی که سیستم ایمنی را تضعیف می کند: برخی بیماری های خودایمنی نظیر رماتیسم مفصلی، لوپوس اریتماتوس سیستمیک، بیماری سیوگرن و بیماری سلیاک با افزایش خطر لنفوم غیر هوچکین مرتبط است. ابتلا به HIV نیز خطر انواع لنفوم غیر هوچکین از جمله لنفوم سلول بی منتشر را افزایش می دهد.
- بیماری های عامل تحریک ایمنی مزمن: نمونه های این بیماری ها شامل هپاتیت سی، کلامیدیا پسیتاچی و هلیکوباکتر پیلوری است. این بیماری ها با فعال نگه داشتن دائم سیستم ایمنی خطر ابتلا به لنفوم را بالا می برند.
- بیماری هایی که بر لنفوسیت دی ان ای تاثیر می گذارد: ویروس اپستین بار و هلیکوباکتر پیلوری دو بیماری است که به تبدیل لنفوسیت ها به سلول های سرطانی کمک می کند.
افراد سفید پوست در آمریکا بیشتر از سیاهپوستان و افراد آسیایی در معرض خطر لنفوم غیر هوچکین قرار دارند.
لنفوم غیر هوچکین چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشکان برای تشخیص لنفوم غیر هوچکین از تعدادی آزمایش استفاده می کنند. از معاینات فیزیکی می توان برای بررسی اندازه و وضعیت غدد لنفاوی استفاده کرد. معاینات فیزیکی همچنین برای تشخیص کبد یا طحال بزرگ شده بکار می رود.
هر گاه بدن مشغول مبارزه با عفونت باشد غدد لنفاوی متورم می شود. پزشک شما ممکن است برای تشخیص نوع عفونت در بدن دستور آزمایش خون و ادرار بدهد.
آزمایش های تصویربرداری زیر می تواند به پزشک در بررسی تومورها و مرحله سرطان کمک کند:
- اشعه ایکس
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- پت اسکن
- سونوگرافی
- اسکن استخوان
حین نمونه برداری پزشک می تواند بخشی از غده لنفی را برای آزمایش بردارد. این آزمایش می تواند لنفوم غیر هوچکین را قطعا تشخیص دهد. نمونه برداری مغز استخوان می تواند به تشخیص انتشار بیماری کمک کند. پزشکان همچنین از آزمایش خون برای تشخیص میزان پیشرفت لنفوم استفاده می کنند.
درمان لنفوم غیر هوچکین
درمان لنفوم غیر هوچکین بستگی به سن، نوع لنفوم غیر هوچکین و مرحله آن دارد. درمان فوری همیشه لازم نیست. پزشک ممکن است تنها لنفوم غیر هوچکین را که آرام پیش می رود و عوارضی ایجاد نمی کند تحت نظر بگیرد. درمان می تواند تا پیشروی بیماری به تعویق بیفتد. انواع تهاجمی تر لنفوم غیر هوچکین را می تواند به روش های مختلف درمان کرد. برخی داروهای زیر در اصل برای درمان بیماری های دیگری ساخته شده اند. سازمان غذا و دارو تمام آن ها را برای درمان لنفوم غیر هوچکین تایید نکرده است، اما پزشک آن ها را تجویز می کند.
شیمی درمانی:
شیمی درمانی سلول های سرطانی را از بین می برد. می توان آن ها را به صورت خوراکی یا تزریق استفاده کرد. انواع مختلفی از داروهای شیمی درمانی وجود دارد که به بسته به نوع عملکرد به گروه های مختلف تقسیم می شوند:
- عامل های آلکیله کننده: شامل سایکلوفسفامید (سیتوکسان)، کلرومابوسیل (لوکران)، بنداموستین (بندکا، تریندا) و ایفوسفامید (ایفکس).
- کورتیکوستروئیدها: شامل پردنیزون (پردنیزون اینتنسول، رایوس) و دگزامتازون (همادی).
- داروهای پلاتینیوم: شامل فلودارابین، پنتوستاتین (نیپنت) و کلادریبین (ماونکلاد).
- آنتی متابولیت ها: شامل سایتارابین، جمسیتابین (اینوژم)، متوترگزات (ترگزال) و پرالاترگزات (فولوتین).
- آنتراسایکلین ها: داروهای آنتی بیوتیک شامل دوگزوروبیسین (دوگزیل).
- متفرقه: داروهای دیگر شیمی درمانی شامل وینسریستین (مارکیبو)، میتوگزانترون، اتوپوساید و بلومایسین.
شیمی درمانی ممکن است به تنهایی یا با درمان های دیگر ترکیب شود.
پرتودرمانی:
پرتودرمانی شامل استفاده از شعاع های با انرژی بالا برای کشتن سلول های سرطانی و خلاصی از تومورهاست. پرتودرمانی می تواند به تنهایی یا همراه با درمان های دیگر مورد استفاده قرار بگیرد.
پیوند سلول بنیادی:
پیوند سلول بنیادی به پزشک اجازه می دهد از دوزهای بالاتر شیمی درمانی استفاده کند. این درمان سلول های بنیادی و همچنین سلول های سرطانی را از بین می برد. سپس پزشک از پیوند برای بازگرداندن سلول های سالم به بدن استفاده می کند. پزشک می تواند از سلول های خود شما یا از سلول های اهداکننده استفاده کند. اگر قرار است از سلول های خودتان استفاده شود می بایست از قبلا برداشت و منجمد شود.
ایمونوتراپی:
ایمونوتراپی درمانی است که سیستم ایمنی را تقویت می کند یا از نسخه های مصنوعی آنتی بادی های سیستم ایمنی برای کشتن سلول های لنفوم یا کند کردن رشد آن ها استفاده می کند. انواع مختلفی از درمان های آنتی بادی وجود دارد. آنتی بادی های مونوکلونال پروتئین هایی است که سلول های سرطانی را با حمله به هدفی مشخص درمان می کند. از جمله:
- آنتی بادی هایی که آنتی ژن CD19 را هدف قرار می دهد: CD19 پروتئینی روی سطح سلول های B است. نمونه های از این دارو شامل تافاسیتاماب (مونجووی) است.
- آنتی بادی هایی که آنتی ژن CD20 را هدف قرار می دهد: CD20 پروتئینی روی سطح سلول های B است. داروها شامل ریتوکسیماب (ریتوکسان)، اوبینوتوزوماب (گازیوا)، اوفاتوموناب (آرزرا)، و ایبریتوموماب تیوگزتان (زوالین).
- آنتی بادی هایی که آنتی ژن CD30 را هدف قرار می دهد: CD30 پروتئینی روی سطح سلول های T است. داروها شامل برنتوکسماب ودوتین (ادستریز) است.
- آنتی بادی هایی که آنتی ژن CD52 را هدف قرار می دهد: CD52 پروتئینی روی سطح سلول های T است. داروها شامل آلمتوزوماب (کامپات) است.
- آنتی بادی هایی که آنتی ژن CD79b را هدف قرار می دهد: داروها شامل پولاتوزوماب ودوتین (پولیوی) است. داروهای تنظیم کننده سیستم ایمنی نظیر تالیدومید (تالومید) و لنالیدومید (رولیمید) با تغییر بخش هایی از سیستم ایمنی برای درمان لنفوم استفاده می شود.
درمان با سلول T دریافت کننده آنتی ژن خیالی درمانی است که در آن سلول های T از خون یک فرد برداشته می شود و در آزمایشگاه تغییر می یابد تا دریافت کننده های خاصی روی سطح خود داشته باشد. این دریافت کننده ها می توانند به پروتئین های روی سطح سلول های لنفوم سرطانی متصل شوند تا بتوانند سلول های را نابود کنند.
درمان با داروی هدفمند
وقتی شیمی درمانی کارساز نیست درمان با داروی هدفمند گاهی می تواند عمل کند. آنتی بادی های مونوکلونال نوعی درمان با داروی هدفمند است. انواع دیگر شامل موارد زیر است:
- بازدارنده پروتئازوم نظیر بورتزومیب (ولکاد)
- بازدارنده غیراستیلی هیستون نظیر بلینوستات (بلئوداک)
- بازدارنده کیناس تیروسین بروتن نظیر ایبروتینیب (ایمبروویکا) و آکالابروتینیب (کالکوئنس)
- بازدارنده فسفويینوسیتید ۳ کیناس نظیر ایدلالیسیب و دوولیسیب
جلوگیری از لنفوم غیر هوچکین
هیچ راه شناخته ای برای جلوگیری از لنفوم غیر هوچکین وجود ندارد. ممکن است کاهش خطر برای اجتناب از عواملی مانند چاقی و HIV امکان پذیر باشد:
- استفاده از روش های جلوگیری هنگام فعالیت جنسی می تواند احتمال ابتلا به HIV را کاهش دهد.
- اجتناب از مصرف مواد مخدر وریدی یا استفاده از سوزن تمیز هنگام تزریق می تواند احتمال ابتلا به HIV یا هپاتیت C را کاهش دهد.
اقدامات زیر می تواند به جلوگیری از چاقی کمک کند و ممکن است در مقابل لنفوم محافظت بعمل آورد:
- حفظ وزن مناسب
- فعالیت فیزیکی
- دنبال کردن رژیم غذایی سالم با مقدار زیادی میوه، سبزیجات و غلات کامل و به حداقل رساندن مصرف نوشیدنی های قندی، گوشت قرمز و فرآوری شده و غذاهای با فرآوری زیاد.
اما برخی عوامل خطر مهم نظیر سن و سابقه خانوادگی ثابت است و نمی توان آن ها را تغییر داد.
چشم انداز برای افراد مبتلا به لنفوم غیر هوچکین
نرخ بقا برای افراد مبتلا به لنفوم غیر هوچکین متفاوت است. چشم انداز بستگی به عوامل زیر دارد:
- سن
- سلامت عمومی
- نوع لنفوم غیر هوچکین
- زمان تشخیص بیماری
چگونگی پاسخ سرطان به درمان
افراد مبتلا به سرطان کند پیش رونده می توانند زندگی طولانی داشته باشند. اما گاهی لنفوم غیر هوچکین تا مراحل پیشرفته تشخیص داده نمی شود. انواع تهاجمی لنفوم غیر هوچکین معمولا قابل درمان است اما سرطان در مراحل نهایی را سخت می توان درمان کرد. در این موارد سرطان می تواند آنقدر پیشرفت کند که هدف درمان جلوگیری از پیشرفت بیشتر باشد.
اگر هم نشانه های لنفوم غیر هوچکین را دارید و هم عوامل خطر برای این عارضه، به پزشک مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می تواند چشم انداز کلی را بهبود بخشد.
مطالعه بیشتر:
9 ماده شیمیایی خطرناک که باید از آنها دوری کرد
سرطان در بارداری چه تاثیری بر نوزاد و شیردهی دارد؟
کم خونی ناشی از التهاب یا کم خونی ناشی از بیماری های مزمن
علت تعریق بیش از حد بیضه چیست و چگونه می توان آن را درمان کرد؟
