پیشگیری از رفلاکس معده (برگرداندن یا بالا آوردن شیر) در نوزادان

علت رفلاکس معده (برگرداندن یا بالا آوردن شیر) در نوزادان چیست؟

این اتفاق قطعا خوشایند نیست و ممکن است برای مادری کم تجربه که برای اولین مرتبه با آن مواجه می‌شود، نگران‌کننده باشد. اما بالا آوردن شیر در اکثر موارد مسئله‌ ای نگران کننده نیست. گرچه این مشکل را گاهی رفلاکس نیز می‌خوانند، ولی اکثر متخصصین پزشکی ترجیح می‌دهند هنگامی که فقط کمی شیر بدون هیچ گونه آسیبی از دهان خارج می‌شود، از عنوان بالا‌ آوردن شیر استفاده کنند.

علت رفلاکس معده یا بالا آوردن شیر در نوزادان ضعف دریچه پائینی مری است، یعنی دریچه‌ای که در انتهای مری، لوله یا مجرایی که از آن غذا پائین می‌رود یا در ورودی معده قرار دارد. در نوزادان و کودکان کم سن، ماهیچه این دریچه هنوز به اندازه کافی قوی نیست و کاملاً رشد نکرده است، به همین دلیل گاهی مقداری شیر به آسانی از آن عبور کرده، از این مجرا بالا می آید و از دهان او خارج می شود.

حدود 50 درصد از نوزادان زیر شش ماه به نوعی تحت تاثیر این مسئله قرار می‌گیرند. گرچه این مشکل نیاز چندانی به بررسی پزشکی ندارد، ولی اگر نگران هستید، می توانید به پزشک اطفال مراجعه کنید تا احتمال کمبود آب بدن نوزاد یا التهاب دریچه مری او بررسی شود.

چهار روش پیشگیری از رفلاکس معده (برگرداندن یا بالا آوردن شیر) در نوزادان

1- پس از اتمام شیردهی از قرار دادن نوزاد در حالت افقی و خواباندن به پشت پرهیز کنید و تلاش کنید که حداقل برای مدت کوتاهی یعنی حدود 20 دقیقه او را به طور عمودی نگه دارید. می‌توانید با استفاده از یک حوله چند لایه قسمت بالایی تشک او را کمی بالا بیاورید، تا در حالت 20 یا 30 درجه از وضعیت افق قرار گیرد یا او را در گهواره ‌شیب‌دار قرار دهید. اما راحت ترین راه نگه داشتن نوزاد بطور عمودی در آغوش است. به این ترتیب به بالا تنه فرزندتان این امکان را می‌دهید که کشیده‌تر باشد. گرفتن باد گلو و آروغ نوزاد اهمیت زیادی دارد، اما به یاد داشته باشید که اجرای بیش از حد آن نیز می‌تواند به بالا آوردن شیر منجر گردد. بنابراین از فشار آوردن به شیرخوار برای خروج هوا پرهیز کنید. به جای آن در بین شیردهی به نوزادتان برای تنفس زمان بدهید و او را عمودی نگه دارید، تا هوای معده او خارج شود.

2- محیط آرام و آسوده شیردهی نیز به کاهش رفلاکس شیر نوزاد کمک می‌کند. سعی کنید که فرزندتان با سرعت زیادی شیر ننوشد. اگر شیرتان جریان سریعی دارد، کمی به سمت عقب متمایل شوید و بگذارید جاذبه زمین جریان آن را آهسته کند. اگر با شیشه شیردهی می‌کنید، ابتدا مطمئن شوید که جریان شیر از سر‌شیشه زیاد سریع نباشد، زیرا علاوه بر پرخوری، احتمال بالا آوردن شیر را نیز افزایش می‌دهد. برای پرهیز از پُر خوری نوزاد، دفعات وعده‌های شیردهی را بیشتر کنید تا در هر وعده به مقدار زیاد شیر نخورد. البته تغذیه نوزاد نباید بسیار آهسته باشد، چراکه این کار نیز به بلعیدن هوای بیشتر منجر می‌گردد و احتمال بالا آوردن شیر را بیشتر می‌کند. برای کسب اطمینان، شیشه پُر از شیری را سر و ته نگه دارید، شدت جریان قطرات شیر باید آنچنان به یکدیگر نزدیک باشد که تقریباً جریان مداومی را تشکیل دهد، گرچه برخی از نوزادان به جریان کمی ضعیف‌تر یا قوی‌تر نیاز دارند.

3- واکنش نوزاد را به دقت زیر نظر بگیرید و پاسخگوی نیاز او باشید. اگر فرزندتان زیاد شیر بالا می‌آورد، احتمال دارد ارزشش را داشته باشد که غلیظ کردن شیر او را امتحان کنید. شیر خشک‌هایی وجود دارند که از پیش غلیظ شده‌اند. آنان به شکلی طراحی شده‌اند که هنگام ورود به معده و تماس با اسیدهای گوارشی غلیظ می شوند. این محصول می‌تواند مفید باشد، زیرا هنگامی که در شیشه قرار دارد رقیق است و مجبور نیستید که اندازه سوراخ های سر شیشه را تغییر دهید.

4- استفاده از پودر غلیظ کننده شیر نیز انتخاب دیگری است، اما فقط هنگامی که پزشک اجازه استفاده از آن را صادر کرده باشد. این کار را می‌توان برای شیر دوشیده شده مادر نیز انجام داد یا می‌توانید میزان کمی از این پودر را با آب مخلوط کنید و پیش از هر شیردهی پستانی آن را با قاشق به نوزاد بدهید و نتایج آن را بررسی کنید.  

در اکثر موارد این مشکل یا بصورت خود بخود ناپدید می‌گردد یا به روش‌های پیشگیری یا درمانی واکنش مناسبی نشان می‌دهد. پس از شش ماهگی و ورود غذاهای کمکی به رژیم غذایی کودک و رشد و تقویت ماهیچه‌های دریچه مری این مشکل کاهش می‌یابد.

تفاوت بالا آوردن شیر و رفلاکس شدید در نوزادن

گرچه بالا آوردن شیر در اکثر موارد مسئله‌ای نیست که موجب نگرانی شود، ولی در مواردی نادر ممکن است مشکلات خطرناکی به همراه داشته باشد. طبق نظر پزشکان وقتی درباره رفلاکس شیر یا مشکلات دریچه مری در تخصص پزشکی صحبت می‌کنیم، منظور ما مشکلی بجزء بالا آوردن کمی شیر یا غرغره کردن آن است. در رفلاکس واقعی، به طور منظم از معده اسید به بالا جریان می‌یابد و به ویژه طی شیرخوردن یا پس از شیردهی باعث ناراحتی آشکار شیرخوار می‌شود زیرا رفلاکس اسید، لایه‌های مری و حلق نوزاد را می‌سوزاند.

تفاوت بین بالا آوردن شیر با رفلاکس، برگشت اسید و درد و سوزش حاصل از آن است. البته تشخیص مشکلات رفلاکس معمولاً دشوار است، زیرا تمامی کودکان مبتلا به مشکلات مری، آشکارا شیر را بالا نمی‌آورند، اما همواره آشفته و ناراحت است. امتناع از شیرخوردن، مشاهده خون در شیر برگردانده شده، سرفه یا خس‌خس منظم نشانه‌های دیگر این مشکل است.

گاهی شیرخواران به علت مشکلات تغذیه‌ای حاصل از این اختلال با کمبود رشدی مواجه می شوند و ممکن است به سبب بازگشت مکرر اسید به مری، در مدفوع یا شیر برگشتی خون مشاهده شود و به کم خونی نیز منجر گردد. گاهی شناسایی این مشکل نیازمند اجرای آندوسکوپی از سوی متخصص گوارش است.  

اما موارد خطرناک این مشکل بسیار نادر است. اگر نوزادتان به دفعات بیشتر و مقدار زیادی شیر بالا می‌آورد، اولین کار مشاوره با پزشک‌ و امتحان روش‌های متفاوت غلیظ کردن شیر است. اما اگر این روش‌ها کارایی لازم را نداشت یا نگرانی دیگری مرتبط با افزایش وزن شیرخوار بوجود آمد، برای تحقیقات بیشتر و درمان احتمالی حتما نوزاد را نزد متخصص اطفال ببرید.   

مطالعه بیشتر:

1- داروهای ضد رفلاکس معده نوزادان خطرناک است

2- 11 روش برای کاهش درد و درمان سوزش سر دل یا رفلاکس اسید معده

3- 7 درمان گیاهی و خانگی سوزش سر دل یا رفلاکس اسید معده در بارداری