چه موادی می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین آسیب برسانند؟

جفت چگونه کار می‌کند؟

در نه ماهگی، جفت به اندازه یک بشقاب سوپ خوری بوده و وزن آن حدود 500 گرم است. پیش از هفته 20 بارداری، وزن جفت بیشتر از جنین است و کار اکثر اعضای بدن جنین که هنوز به اندازه کافی رشد نکرده‌اند را انجام می‌دهد. به همین دلیل، به ویژه در دوازده هفته اول بارداری مواد شیمیایی آسیب‌رسان، ویروس‌ها و سموم می‌توانند روندِ رشد اعضای بدن جنین را با اختلال مواجه سازند.

جفت از رگ‌ها و پرزهای بسیار ریز (chorionic villi) تشکیل می‌شود که در مخازن خون رحمی جایگزین شده‌اند. در اینجاست که تبادل مایعات، گازها و مواد مغذی بدون اختلاط خون مادر و جنین صورت می‌گیرد. این سیستم تصفیه، جنین را از اکثر مواد آسیب‌رسان دور نگه می‌دارد، اما زمانی‌که سلول‌ها خیلی کوچک و پرزها آسیب دیده‌ باشند یا اگر خونریزی جدیدی وجود داشته باشد، ممکن است جفت به خوبی وظیفه‌ی خود را انجام ندهد.

مواردی که می‌توانند از جفت عبور کنند و به جنین آسیب برسانند عبارتند از:

• آنتی بادی ها :

جفت اکسیژن، مواد مغذی ضروری و آنتی بادی ‌های مفید را به جنین می رساند تا سیستم ایمنی اولیه جنین، شروع به رشد کند. اما در این میان تمامی آنتی ‌بادی ها برای رشد جفت مناسب نیستند. در مواردی که ناسازگاری خون بین مادر و جنین  (اریتروبلاستوزیس) وجود داشته باشد، شایع ترین پیچیدگی ها "اریتروبلاستوزیس" و "زردی نوزادان" می باشند.

در این‌گونه موارد، معمولاً آنتی‌بادی‌های نامناسب برای رشد جنین از طریق گیرنده‌های سلول‌های جفت وارد بدن جنین شده و به گلبول‌های قرمز او صدمه می‌زنند.

در مورد ویروس "ایدز" HIV نیز آنتی‌بادی‌ها به جنین آسیب می‌رسانند، زیرا این ویروس معمولاً قادر به عبور از مانع جفت نیست، اما آنتی‌بادی‌های ایدز می‌توانند از بدن مادر به جفت برسند.

• نوشیدن الکل و سیگار کشیدن

طی بارداری هرچه نوشابه‌های غیرمجاز بیشتری بنوشید و بیشتر سیگار بکشید، وزن فرزندتان هنگام تولد کاهش یافته و از بهره هوشی کمتری برخوردار خواهد بود.

الکل از جفت عبور کرده و می‌تواند باعث ابتلا به سندرم "الکل جنینی" شود. این نوزادان از شکل ظاهری معمولی برخوردارند، ولی اغلب دچار آسیب مغزی برگشت‌ناپذیری هستند. همچنین نیکوتین سیگار از جفت عبور کرده و اکسیژن مصرفی جنین را کاهش ‌بخشیده و ضربان قلب او را افزایش می‌دهد. موادی مثل کوکائین و امثال آن،‌ می‌توانند باعث مشکلات رشدی و زایمان نوزادی نارس شوند.

• داروها و مواد شیمیایی  

بسیاری از داروها از طریق جفت به جنین می‌رسند. در سال 1960 بر اثر استفاده از داروی "تالیدومید" (ضد حالت تهوع)، تولد کودکانی که به اختلالات مادرزادی مبتلا بودند افزایش یافت، این اتفاق غم‌انگیز باعث شد تا قانون مصرف داروها برای بانوان باردار با سخت ‌گیری بیشتری اجرا شود.

داروی روآکوتان Roaccutane که برای درمان آکنه (جوش) استفاده می شود بر رشد عادی جنین تاثیر منفی می‌گذاشته و می‌تواند باعث اختلالات مادرزادی شود.  

مواد شیمیایی برای جنین خطرناکند، زیرا بجز مداخله در رشد جنین، رگ‌های خونی را نیز تنگ کرده و انتقال اکسیژن و مواد مغذی به جنین را مختل می‌کنند. ممکن است این مواد، میزان خون ارسالی به نوزاد را نیز کاهش دهند.  

داروهای ضد التهاب نیز می‌توانند باعث کاهش میزان مایع آمنیوتیک شوند. آسپرین باعث ایجاد مشکلات قلبی و گردش خون در نوزاد می‌شود. داروهای ضد افسردگی مثل "لیتیوم" اختلالات مادرزادی را سبب می‌شوند. برخی از آنتی بیوتیک ‌ها مثل "تتراسایکلین" می‌تواند به دندان‌های جنین آسیب برساند، آنتی بیوتیک "استرپتومایسین" نیز می تواند با آسیب وارد کردن به گوش داخلی جنین سبب ناشنوایی شود. پس نباید طی بارداری از آنها استفاده کرد. گفته می‌شود پنی‌سیلین ایمن است. همچنین طی سه ماهه اول بارداری باید از مصرف داروهای ضد لخته خون (anticoagulants) پرهیز کرد.

به علت خطر ابتلا به اختلالات مادرزادی، نباید داروهای لاغری را طی دوران بارداری مصرف کنید.

بانوانی که به مصرف داروهایی برای بیماری‌های مزمن مثل سرطان، صرع، بیماری‌های خود ایمنی، دیابت، بیماری قلبی یا افزایش فشار خون نیاز دارند، باید پیش از لقاح جنین به دقت تحت نظر قرار بگیرند و بر این اساس طی بارداری درمان شوند.

• عفونت ‌ها

ویروس‌ها بیشترین و آسیب‌رسان‌ترین مواد عبوری از سیستم تصفیه جفت هستند، به ویژه در سه ماهه اول. چنانچه در این سه ماهه به عفونت مبتلا شوید یا  فقط نشانه‌های کوچکی داشته باشید، امکان انتقال بیماری به جنین افزایش می‌یابد.

از همین روی، عفونت‌هایی مثل هرپس، هپاتیت، آنفولانزا، گوشک (اوریون)، سرخک (سرخجه)، آبله (آبله مرغان)، سفلیس، لیستریا، توکسوپلاسموسیز، سیتومگالوویروس، ممکن است باعث اختلالات مادرزادی شوند.

ابتلای به "سرخجه" در سه ماهه اول می تواند باعث سقط جنین یا ناشنوایی مادرزادی شود. بانوان باردار مبتلا به "هپاتیت" نیز می‌توانند این بیماری را به فرزند خود منتقل کنند. "هرپس" باعث آسیب به مغز، کبد و شش‌ها می‌شود. جنین‌های عفونی شده بوسیله "سیتومگالوویروس" با خطر نارس بودن، وزن کم هنگام زایمان، آسیب مغزی، کبد ناسالم و طحال بزرگ شده روبرو هستند.

توکسوپلاسموز که از طریق انگل ایجاد می‌شود، برای مادر باردار چندان نگران کننده نیست، ولی می‌تواند اختلالات شدیدی را برای جنین به همراه داشته باشد. بیماری "مالاریا" نیز می تواند از جفت عبور کرده و باعث "مالاریای مادرزادی" ‌شود، همچنین بیماری "سِل" نیز بر سیستم‌های مختلف بدن جنینِ درحال رشد تاثیر می‌گذارد.

نکات مهم مراقبت از جفت جنین

• از مصرف ساکارین (شیرین کننده مصنوعی که در غذاها و نوشابه‌ها به جای قند استفاده می‌شود) و نوشابه‌هایی حاوی شیرین‌کننده مصنوعی پرهیز کنید. این مواد می تواند از جفت عبور کرده و به جنین رسیده و در مثانه او جمع شود. از میان نوشیدنی ها آب بهترین است و برای مزه دار کردن آن می توانید از عسل استفاده کنید".
• از مصرف روغن اولسترا olestra نوعی روغن پخت غذای صنعتی که به جای روغن معمولی در برخی از غذاهای آماده مثل چیپس استفاده می‌شود، پرهیز کنید. این روغن از جذب مواد مغذی (بتاکاروتن و لیپوسین) و ویتامین A، D، E و K جلوگیری می‌کند.
• به بانوان باردار پیشنهاد می‌شود به مناطقی که امکان ابتلا به مالاریا وجود دارد نروند یا برای پیشگیری از ابتلا به مالاریا احتیاط‌های لازم را در نظر داشته باشند.
• درصورتی‌که جعبه مدفوع گربه را تخلیه می‌کنید یا به باغبانی علاقه دارید، برای پیشگیری از ابتلا به "توکسوپلاسموز" دستکش پلاستیکی به دست کنید.
• به خاطر بسپارید که بسیاری از ویروس‌ها از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند.
• اگر با کودک یا فرد بالغ مبتلا به عفونت ویروسیِ شناخته شده‌ای در تماس بوده‌اید، پزشک خود را مطلع کنید. در‌این‌صورت آزمایش آنتی‌بادی برای ویروس، در زمان مناسب اجرا خواهد شد.

هنگام تهیه و استفاده مواد غذایی خود، به این نکات توجه کنید:

• پشت نویس‌های محصولات را بخوانید.
• محصولات را در فصل خودشان و به صورت تازه تهیه کنید.
• انتهای هویج و ساقه سبزی‌ها را جدا کنید.
• همه چیز را بشویید.
• چربی گوشت را جدا کنید.
• از مصرف پنیر نرم و تازه خودداری کنید.
• از مصرف خوراک خام و زیاد فرآوری شده پرهیز کنید.
• درصورت امکان‌، از محصولات اورگانیک استفاده کنید.  

مراقبت از جفت برای عملکرد بهتر  

همواره نگرانی‌های بسیاری درباره ضایعات سمی موجود در محیط اطراف و مواد شیمیایی خطرناک استفاده شده در صنایع و مزارع وجود دارد. در حقیقت این نگرانی ها بجا هستند و بسیاری از چیزهایی که امروزه مورد استفاده اکثر مردم قرار دارد مثل، مواد نگهدارنده، هورمون‌ها و آنتی بیوتیک ها که برای نگهداری حیوانات و بسیاری از محصولات لبنی استفاده می‌شوند، بسیار خطرناکند و ممکن است سلامت جنین را با مشکل مواجه سازد.

در هر صورت احتمال آن وجود دارد که مواد شیمیایی و یا ویروس‌ها بتوانند خود را به جنین شما برسانند. ولی هوشیاری، نظارت و مراقبت شما از سلامت جنینتان از اهمیت بسیاری برخوردار است.