جفت سر راهی یا پلاسنتا پرویا چیست؟
جفت سر راهی یا پلاسنتا پرویا چیست و چه مشکلاتی به همراه دارد؟ نشانه های آن چیست! درمان عارضه جفت سر راهی چیست؟ اگر مبتلا شدم چه کنم!
پلاسنتا پرویا یا جفت سر راهی مشکلی است که حدوداً در 5 درصد بارداری ها رخ می‌دهد. این مشکل از آنجا پدید می آید که جفت به جای جایگزینی در دیواره‌ی رحم، روی بخشی یا تمامی دهانه ی رحم جایگزین می شود و می‌تواند هنگام زایمان مانع حرکت جنین به سمت دهانه رحم و کانال زایمان شود. اما اگر مراقب بهداشتی‌تان از مشکل جفت سر راهی یا جفت قرار گرفته در پایین صحبت کرد، به معنای کاملاً سیاه یا کاملاً سفید نیست.
تشخیص جفت سر راهی یا پلاسنتا پرویا
اگر در تصویربرداری هفته‌ی هجدهم تا بیستم موقعیت جفت سر راهی تشخیص داده شد، هنوز بسیار زود است که معلوم شود چه اتفاقی خواهد افتاد. زیرا در سه ماهه‌ی سوم بارداری (تا حدود هفته‌ی سی و ششم بارداری) بخش انتهایی رحم بیشترین رشد و کشش را دارد و جفت را نیز با خود حرکت می‌دهد. جفت به سمت بالا نمی‌رود، اما با اتصالی که به دیواره‌ی رحم دارد، با آن به سمت بالا حرکت می‌کند. فقط در 5% موارد، جفت با رحم به سمت بالا حرکت نمی‌کند. بنابراین، با درنظر گرفتن آن درصد کوچک، شانس بسیار زیادی وجود دارد که در زمان زایمان، جفت دهانه‌ی رحم را نپوشانده باشد و شما بتوانید، زایمان طبیعی داشته باشید.
اواخر سه ماهه‌ی سوم بارداری اولتراساند به شما و مراقب پزشکی‌تان تصویر بهتری می‌دهد و تمام نگرانی‌هایتان را رفع می‌کند.
علت روشنی برای جفت سرراهی تاکنون تعریف نشده‌است ولی به عنوان یک فرضیه ممکن است تشکیل غیر طبیعی شبکه عروقی بستر اندومتر رحم ناشی از ترومای قبلی، جراحی یا عفونت عامل آن باشد لذا ریسک فاکتور‌های جفت سرراهی سابقه قبلی جفت سرراهی، چند قلویی (به دلیل بزرگ شدن جفت)، سابقه سزارین قبلی، سابقه جراحی رحم و مصرف سیگار و کوکائین هستند.
علت بروز جفت سر راهی
علت بروز مشکل جفت سر راهی اغلب ناشناخته است، ولی این مشکل معمولاً در اولین بارداری کمتر دیده می‌شود. البته عواملی مثل سطح بزرگ تر جفت در بارداری چند قلویی یا سابقه سزارین یا جراحی رحمی و وجود جای زخم روی لایه‌های رحمی یا کورتاژ قبلی می تواند احتمال بروز جفت سر راهی را افزایش دهد.
برخی از پژوهش‌های اخیر نشان داده است، مادران بارداری که از روش های کمک باروری (ART یا assisted reproductive technology) استفاده کرده اند، احتمال بیشتری برای جفت سر راهی خواهند داشت. زیا جایگزینی با تاخیر تخمک بارور شده، برای مثال لقاح جنین در اواخر چرخه، منجر به این می‌شود که تخمک بارور شده در قسمت پایین رحم جایگزین شود. اگر لقاح جنین هنگام تخمک‌گذاری صورت گیرد، تخمک بارور شده در بالای رحم قرار خواهد گرفت. در لقاح مصنوعی به پزشکان پیشنهاد می‌شود که برای موفقیت بیشتر، رویان را در بخش پایینی رحم وارد کنند.
با درنظر گرفتن این نکته که تعداد زایمان‌های سزارین و استفاده از روش های کمک باروری رو به افزایش است، احتمال بروز مشکل پلاسنتاپرویا یا جفت سر راهی نیز افزایش می یابد.
عوامل موثر در بروز جفت سر راهی
- اگر دارای جفتی بزرگ یا غیرمعمولی هستید (مثلاً بارداری چند قلویی).
- اگر سابقه زایمان سزارین یا جراحی رحمی داشته‌اید.
- اگر سیگاری هستید یا از مواد مخدر استفاده می‌کنید.
- اگر سن شما بیش از 35 سال است.
- اگر قبلاً بارداری و زایمان های متعددی داشته باشید.
نشانه های جفت سر راهی چیست!
نشانه های جفت سر راهی عبارتند از خونریزی ناگهانی بدون درد و خون روشن که معمولا در اواخر سه ماهه دوم تا سه ماهه سوم بارداری مشخص می‌شود. همچنین ممکن است مادر باردار گرفتگی‌های رحمی را نیز تجربه کند. گاهی خونریزی به خودی‌خود پایان می یابد، ولی معمولا پیش از اینکه به موعد زایمان خود برسید، خونریزی شدت می یابد. در چنین شرایطی باید فوراً به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید. البته برخی از مادران باردار تا زمانی که وارد مراحل زایمان شوند، دچار خونریزی نمی شوند.
توجه داشته باشید، این خون مادر است که از دست می‌رود، نه خون جنین. به طور کلی هرچه جفت نزدیک تر به مرکز دهانه‌ی رحم باشد، خونریزی زودتر و میزان خون از دست رفته بیشتر خواهد بود. خطر عمده ایی که در صورت بروز عارضه‌ی جفت سر راهی جان جنین را تهیدی می کند این است که نوزاد نارس به دنیا بیاید، یعنی پیش از هفته‌ی سی و ششم بارداری.
با در نظر گرفتن اینکه دلایل مختلفی برای خونریزی در دوران بارداری وجود دارد، این نشانه به تنهایی تشخیص دقیقی برای جفت سر راهی نیست و انجام آزمایش های تشخیصی دیگری برای تایید آن ضروری است. مثلاً، دکولمان یا کنده شدن جفت از دیواره نیز به خونریزی ناگهانی، شدید و خون روشن منجر می‌شود.
درمان جفت سر رهای یا پلاسنتا پرویا چگونه است؟
اگر به جفت سر راهی دچار هستید، احتمالاً بر اساس شدت آن، زایمان سزارین را به شما پیشنهاد می‌کنند. اگر پلاسنتا پرویا از نوع درجه یک یا دو باشد (جفت سر راهی حداقلی) شاید بتوانید زایمان طبیعی داشته باشید. اما اگر دچار درجه سه یا چهار آن هستید (جفت سر راهی کامل) زایمان سزارینی الزامی است. اگر وارد مراحل زایمان نشده باشید، برای این مشکل به صورت اورژانسی در بیمارستان پذیرش نخواهید شد و احتمالاً برای زایمان حدود هفته‌ی سی و هشتم بارداری، یعنی وقتی که فرزندتان بالغ‌تر شد، به شما وقت می‌دهند. ولی اگر پیش از این تاریخ وارد مراحل زایمان شوید، سزارینی اورژانسی در انتظارتان خواهد بود.
جفت سر راهی درجه چهار یا کامل اغلب به این معنا خواهد بود که هنگام اولین خونریزی در بیمارستان پذیرش می شوید و تا زمان زایمان در بیمارستان بستری خواهید بود. برخی از مادران باردار با زایمان سزارین راحت نیستند و تصور کنند که با وجود جفت سر راهی نمی‌توانند با زایمان طبیعی فرزند خود را به دنیا آورند. اما زایمان فرزندتان از طریق سزارین به هیچ وجه اشتباه نیست. در واقع، این ایمن ترین روش (و شاید تنها روش!) برای ورود فرزندتان به این دنیاست و برای مادر نیز ایمن ترین خواهد بود. اگر برای کنارآمدن با احساسات خود مشکل دارید، بهتر است در جست‌وجوی کمک از روان‌شناس یا گروه‌های حامی خبره‌ای باشید که در تفهیم این موضوع به شما کمک کنند.
در صورت ابتلا به جفت سر راهی چه باید کرد؟
متاسفانه، برای تغییر مکان جفت کاری نمی‌توان کرد. بنابراین، کمک چندانی برای وضعیت خود نمی‌توانید انجام دهید. فقط برای پیشگیری از کم خونی بهتر است از کفایت میزان آهن خود مطمئن شوید. مصرف مکمل آهن برای تامین ذخیره‌ی آهن شما عالی است. در صورت خونریزی شدید، بر اساس وضعیتتان، در خانه یا بیمارستان مجبور به استراحت مطلق خواهید شد.
