هورمون اکسی توسین Oxytocin

هورمون اکسی توسین Oxytocin چیست؟

هورمون اکسی توسین از 9 اسید آمینه ساخته شده است و از غده هیپوتالاموس مغز ترشح شده و در بخش خلفی غده هیپوفیز ذخیره می شود و در زمان های مورد نیاز مانند هنگام شروع انقباضات زایمانی، زمان شیردهی و ... به داخل خون ترشح خواهد شد.

نقش فیزیولوژیکی هورمون اکسی توسین در بدن

این هورمون هم در بدن بانوان هم در بدن آقایان وجود دارد. هورمون اکسی توسین نقش های فیزیولوژیکی بسیار متفاوتی در روابط بین افراد، تولید مثل و ... دارد. این نقش ها شامل موارد زیر می باشد:

• ایجاد انقباضات موثر در هنگام زایمان جهت خروج نوزاد، جفت و تمامی محصولات حاملگی
• منقبض کردن رحم و به این ترتیب بستن انتهای عروق برای جلوگیری از خون ریزی بیش از اندازه پس از زایمان.
• ایجاد پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد.
• رفلکس خروج شیر از پستان ها در دوران شیردهی که مسئول بیش از 80 درصد ترشح شیر می باشد.
• به عنوان هورمون عشق در ایجاد احساسات محبت آمیز، همدلی و اعتماد در صمیمیت های روحی و جسمی
• ایجاد احساسات گرم و مثبت.

نقش هورمون اکسی توسین در تولید مثل (باروری)

مهم ترین نقش هورمون اکسی توسین در هنگام زایمان، ایجاد انقباضات رحمی (درد های زایمانی موثر) برای خروج نوزاد و جفت می باشد. درصورتی که موعد مقرر زایمان گذشته باشد و یا علی رغم شروع زایمان، رحم انقباضات موثری نداشته باشد، ماما و یا پزشک، هورمون اکسی توسین را درون سرم به صورت تدریجی به مادر تزریق می کند (که به آن انجام اینداکشن و یا القای زایمان می گویند) تا انقباضات موثر زایمانی آغاز شود.

همچنین هورمون اکسی توسین در اثر تحریک نیپل (نوک پستان) نیز آزاد می شود. با این تحریک خروج شیر از آلوئول های غدد پستانی آغاز می شود.  

در هنگام آمیزش جنسی هورمون اکسی توسین سبب نعوظ آلت تناسلی، ایجاد حس نیاز برای برقراری رابطه ی جنسی، ایجاد حس لذت و انقباضات واژن در هنگام ارگاسم و انزال و خروج اسپرم می شود.

مطالعات انجام شده بر روی گوسفندان نشان داد که قطع ارتباط میان اکسی توسین و گیرنده ی آن سبب می شود که مادر بره ها هیچ احساس عاطفی نسبت به آنها نداشته باشد. همچنین تزریق اکسی توسین به مایع مغزی نخاعی سبب ایجاد رفتار های مادرانه در گوسفندانی که هنوز جفت گیری نکرده اند شد.

اکسی توسین در تکثیر سلولی و تشکیل صحیح استخوان ها، تنظیم قند خون و ... موثر است. این فعالیت های فیزیولوژیک اکسی توسین ممکن است که به واسطه ی سایر هورمون ها مانند تستوسترون انجام شود.

اکسی توسین نیز همانند سایر هورمون ها عملکرد خود را از طریق اتصال به گیرنده های خود انجام می دهد. اختلال در این اتصال می تواند سبب بروز انواع اختلالات رفتاری مانند وسواس فکری، اوتیسم و ... شود.

هورمون اکسی توسین در بدن افرادی که در حال علاقه مند شدن به فرد دیگری هستند، افزایش می یابد، به همین دلیل به آن هورمون عشق گفته می شود.

هورمون اکسی توسین در بدن افراد مبتلا به اوتیسم از میزان نرمال کمتر است. تزریق اکسی توسین به این افراد سبب اصلاحات رفتاری در آنها می شود. به طور مثال باعث می شود آنها بخش احساسی ارتباطات کلامی را بهتر درک کنند که این عدم درک ازجمله عوارض بیماری اوتیسم می باشد.

مطالعات نشان می دهد که تزریق هورمون اکسی توسین به افرادی که به مصرف مواد مخدر معتاد هستند، سبب کاهش میل و اشتیاق آنها به آن ماده ی بخصوص می شود. همچنین تزریق این هورمون به افرادی که به چاقی مبتلا هستند سبب می شود که بتوانند اعتیاد خود را به خوردن غذا ، تنقلات و ... کنترل کرده و بتوانند وزن کم کنند.

هورمون اکسی توسین سبب کاهش اثرات هورمون کورتیزول در بدن و کاهش اضطراب می شود.

اثرات رفتاری هورمون اکسی توسین به این علت ایجاد می شود که پایانه های عصبی برخی از قسمت های مغز که مربوط به کنترل عواطف، احساسات و رفتارها هستند، گیرنده های این هورمون را داشته و تحت تأثیر ترشح آن قرار می گیرند. این بخش ها شامل: آمیگدال، ساقه ی مغز، هسته های بخش شکمی-میانی هیپوتالاموس، و غده ی هیپوفیز است. لازم به ذکر است که گیرنده های این هورمون در عضلات رحم و غدد شیری پستان ها به فراوانی یافت می شوند.