روش های اندازه‌ گیری دمای بدن و استفاده از داروهای تب بر در نوزادان

فواید تب نوزاد و افزایش دمای بدن نوزاد

افزایش دمای بدن دو جنبه مفید برای نوزاد دارد:

1- ویروس، باکتری و دیگر میکروب‌های بیماری زا درست مثل میزبانشان (شما و فرزندتان) فعالند و گسترش می‌یابند و در طیف دمایی نرمال به بهترین وجه زندگی می‌کنند. بنابراین هنگام مواجهه بدن با عوامل بیماری زا تلاش می‌کند تا با تغییر دما، گسترش عامل عفونت و از همه مهم‌تر رشد آن را محدود سازد.

2- به همین ترتیب، سلول های ساکتی در بدن وجود دارند که اگر روزانه بیش از حد فعال باشند، شاید باعث آسیب‌دیدگی داخلی شوند و در واقع، کارکرد تب "بیدار کردن آنهاست". مثلاً برای فعال ساختن لنفوسیت تی (نوعی از سلول سفید خون که در ایمنی نقش کلیدی دارد) و دیگر سلول های نابودکننده‌ بیماری‌ها افزایش دمای بدن ضروری است. پس در وضعیت‌هایی که در آن بدن برای حمله به مهاجم خارجی (مثل ویروس و باکتری) به سلول های مبارز نیاز دارد، گرمای بیشتر بدن ضروری است.

برای مبارزه با موجودات خارجی، روند تب با تولید مواد شیمیایی فعال حافظ ایمنی آغاز می‌شود. هیپوتالاموس که در مغز فرزندتان جا دارد، مرکز کنترل توان متعادل سازی درون بدن است که وقتی به سیستم ایمنی بدن حمله می‌شود، برای افزایش سوخت و ساز بدن به آن فشار می‌آورد و دمای بدن بچه را تنظیم می‌کند.

روش های اندازه‌ گیری دمای بدن نوزاد

طریقه صحیح اندازه گیری دمای بدن نوزاد بصورت دهانی یا مقعدی با دماسنج دیجیتال نیاز به دقت زیادی دارد، معمولاً روش کنترل دمای بدن نوزاد تا حدود ۴ سالگی، کنترل درجه حرارت به صورت مقعدی است و در کودکان بزرگتر از درجه حرارت دهانی استفاه می کنند. البته در کودکان زیر 4 سال نیز می توانید از زیر بغل و دهان برای کنترل درجه حرارت استفاده نمایید.

البته دقیق ترین شیوه اندازه گیری درجه حرارت با دماسنج دیجیتال از راه دهان یا مقعد است:

• در کودکان کمتر از چهار سال باید اندازه گیری درجه جرارت از راه مقعد انجام شود.
• دماسنج جیوه ای نباید استفاده شود، جیوه یک سمی محیطی است و شما نباید خطر کنید و آن را در دسترس کودک در خانواده قرار دهید، بنابراین توصیه می شود از دماسنج دیجیتال استفاده کنید.
• قبل استفاده از دماسنج نوزاد یا فرزندتان خود را خیلی نپوشانید زیرا روی درجه حرارت تاثیر گذار است.
• هرگز فرزندتان را هنگام اندازه گیری درجه حرارت، تنها نگذرانید.
• حتما از دماسنج مناسب استفاده کنید. دستورالعمل بر روی بسته را ببینید.
• چنانچه از دماسنج مقعدی برای فرزندتان استفاده می کنید، سر آن را با را وازلین چرب کنید و دماسنج را یک سانتی متر وارد مقعد کنید. آن را آرام نگهدارید و اجازه ندهید بیرون بیاید زمانیکه صدای بوق دماسنج درآمد آن را خارج کرده و عدد دیجیتال را بخوانید.
• چنانچه برای فرزندتان از دماسنج دهانی استفاده می کنید، انتهای دماسنج زیر زبان بگذارید و با صدای بوق دماسنج آن را بردارید و عدد دیجیتال را بخوانید.
• پس از استفاده دماسنج را با آب سرد و صابون بشوئید.

روش های پایین آوردن دمای بدن و تب نوزاد

دمای بیش از 39 درجه سانتیگراد در بچه‌ای که کمبود آب بدن ندارد، معمولاً موجب نگرانی نیست. اما در دمای بیش از 39 درجه سانتیگراد و خصوصاً اگر فرزندتان بیمار است یا عوامل خطر برای تشنج و تب را دارد (سن کم یا سابقه‌ی خانوادگی)، شروع درمان برای کاهش دمای بدن با استفاده از دو روش زیر ضروری است:

• محیطی: لباس فرزندتان را درآورید، او را با اسفنج مرطوب و آب ولرم حمام کنید و پارچه‌ خُنکی روی سرخرگ‌های اصلی او بگذارید.
• دارو: داروهای زیادی وجود دارد، اما باید با تجویز پزشک مصرف شود.

وقتی به درمان دمای بالای بدن فرزندتان می‌پردازید، باید به سن او نیز توجه داشته باشید. معمولاً در سه ماه نخست زندگی نوزاد، هنگامیکه دمای بدن اندکی افزایش می یابد بچه "سرد و بی‌تحرک " خواهد بود. این حالت می‌تواند نشانه‌ عفونتی زودهنگام باشد. قانون بنیانی این است که دمای زیاد، عفونت را نشان می‌دهد و تب می‌تواند عکس‌العملی به واکنش غیرمعمول ایمنی یا حتی واکنش آلرژیک باشد، گرچه این مورد کمتر معمول است.

سعی کنید همیشه بدانید که "دمای معمول" فرزندتان چیست (دمای میانگین بدن سالم او) تا به سهولت بتوانید تب او را تشخیص دهید و اگر مجبور شدید که دمای بدن را کاهش دهید، چه برنامه‌ای را اجرا و از چه دارویی استفاده کنید.       

برای پایین آوردن تب نوزاد قبل از مراجعه به پزشک چه کارهایی می توان انجام داد؟

اگر فرزندتان زیر 3 ماه است بهتر است قبل از مراجعه به پزشک از داروی تب بر استفاده نکنید زیرا ممکن است مانع تشخیص صحیح شود.صرف نظر از اینکه فرزندتان در چه سنی است، اگر علائمی دال بر بیماری یا عفونتی جدی دارد سریعاً او را نزد پزشک ببرید. قبل از مراجعه به پزشک، لباس و پوشش فرزندتان را کم و درجه حرارت محیط را کنترل کنید، طوری که هوا نه خیلی گرم باشد و نه سرد. در ضمن چون کودکان هنگام تب، مقدار زیادی آب از دست می‌دهد، به او مایعات بیشتری بدهید.

برای پایین آوردن تب نوزاد چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

• زمان مراجعه به پزشک به سن، درجه حرارت بدن و علائم همراه بستگی دارد.
• هنگامی که کودک کمتر از سه ماه سن دارد و درجه حرارت مقعدی او 38 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر است، یا زمانی که سنش بیشتر از سه ماه و درجه حرارت مقعدی 39 درجه سانتیگراد یا بالاتر باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
• همچنین در صورتی که سن کودک بیش از سه ماه و درجه حرارت مقعدی کمتر از 39 درجه سانتیگراد باشد، ولی تب با علائمی مانند امتناع از خوردن غذا، استفراغ یا اسهال مکرر، ظهور علائم کم‌آبی مثل کاهش میزان ادرار یا عدم وجود اشک هنگام گریه همراه باشد، نیز باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد.
• وجود علائمی مانند گلودرد یا درد گوش، تب های تکرارشونده، حتی به مدت چند ساعت در هر مرتبه تب، همراهی تب با بیماری زمینه‌ای مزمن، همراهی با ضایعات پوستی یا علائم ادراری نیز از دیگر شرایطی است که مراجعه فوری به پزشک را ضروری می‌سازد
• در صورتی که تب پس از 24 ساعت در کودکان زیر دو سال یا 72 ساعت برای کودکان بالای دو سال ادامه پیدا کند، حتی اگر هیچ علامت خطر دیگری وجود نداشته باشد، حتما باید برای بررسی‌های بیشتر به پزشک مراجعه کرد
• همچنین بی‌قراری یا گریه شدید و غیرقابل کنترل، کاهش سطح هوشیاری یا خواب‌آلودگی، بروز هرگونه ضایعه پوستی جدید بخصوص دانه‌های بنفش‌رنگ که مثل کبودی به نظر می‌رسد، کبودی لب‌ها و زبان یا ناخن، سردرد شدید، تنفس سخت، تشنج، دل‌درد و آبریزش از دهان به دلیل عدم توانایی در بلع بزاق از موارد حادی هستند که باید فوری به نزد پزشک رفت.

توصیه های مهم برای استفاده از داروهای تب بر و تن شویه برای پایین آوردن تب نوزاد

تا قبل از مراجعه به پزشک می‌توان با توجه به سن و وزن کودک، به مقدار مناسب از داروهای تب بر استفاده کرد. یکی از این داروها استامینوفن است، اما به هیچ عنوان نباید بدون نظر پزشک از آسپیرین برای کاهش درجه حرارت بدن استفاده کرد، چون این دارو می‌تواند عوارض بسیار خطرناکی داشته باشد.

• به هیچ‌وجه نباید بدون مراجعه به پزشک برای کودکان زیر دو ماه از دارو استفاده کنید.
• یکی از راه‌هایی که برای پایین آوردن درجه حرارت بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش تن شویه (مثل پاشویه) است، ولی باید توجه داشته باشید تن شویه هنگامی توصیه می‌شود که درجه حرارت بدن کودک بسیار بالا بوده و با استفاده از داروهای تب بر، به اندازه کافی پایین نیامده باشد.
• برای جلوگیری از احساس ناراحتی و لرز، باید روش پاشویه را نیم تا یک ساعت بعد از استفاده از داروی تب بر و با آبی که کمی از درجه حرارت دست مادر خنک‌تر است، استفاده کرد.
• برای تن شویه نیازی به افزودن موادی مانند نمک یا الکل نیست. اضافه کردن الکل به آب کاری خطرناک است، چون از طریق پوست جذب شده و موجب مسمومیت کودک می‌شود.

بنابراین روش صحیح تن شویه به این شکل است که یا با استفاده از آب ولرم کودک را حمام نمایید، یا قسمت‌های مختلف بدن او مانند سینه، شکم، ران‌ها، زیربغل و پیشانی را با یک اسفنج یا حوله مرطوب، نمناک کرده و اجازه دهید با تبخیر آب از سطح پوست، درجه حرارت بدن  کاهش یابد.

مطالعه بیشتر:

1- علائم و داروهای مجاز برای پایین آوردن تب در کودکان و نوزادان

2- شناخت علائم و روش های درمان سرماخوردگی و تب نوزاد

3- کولیک یا قولنج نوزاد چیست و چه ارتباطی با گریه های پیاپی دارد؟

4- توصیه کاربردی درباره کاهش تب نوزاد

5- کاهش تب در نوزادان؛ حمام کردن درجه حرارت بدن را کاهش می دهد؟