عمل برداشتن رحم چه موقع ضروری است و چه عوارضی دارد؟
هیسترکتومی یا عمل جراحی برداشتن رحم یکی از روش های درمانی رایج برای درمان بیماری های دستگاه تولید مثل از طریق برداشتن رحم و برخی ارگان های همراه، به صورت کلی یا قسمتی از آن است.
شاید در برخی موارد لازم باشد علاوه بر رحم، گردنه رحم، لوله های فالوپ، تخمدان ها و سایر اندامهای اطراف نیز برداشته شود. هیسترکتومی عمل جراحی وسیعی است که می تواند به عدم تعادل هورمونی بیانجامد و یا سلامت کلی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی چه موقع ضروری است؟
برخی از علامت های شایع برای برداشتن رحم یا هیسترکتومی، روی دادن خونریزی های نامنظمی است که در رحم و بیشتر در خانم های 40 سال به بالا رخ می دهد. چنین بیماری مشخصی علل مختلفی دارد که معمولا با مصرف داروهای مناسب حل می شود ولی در برخی اوقات نیز درمان های دارویی جواب نمی دهد و فرد دچار عارضه نیاز به جراحی دارد که می توان به عللی چون دیابت و فشار خون اشاره کرد.
دلایل دیگری نیز در این امر نقش دارند که در میان آنها باید به افتادگی حاد رحم و مثانه اشاره کرد که اگر این عارضه ها در زمان مناسب درمان نشوند، نیاز به برداشتن رحم ضروری است و با جراحی معمولی درمان نمی شود. این بیماری نشانه های مشخصی چون دردهای شدید لگنی، علائم ادراری و بسیاری موارد دیگر دارد که می توان با اعمال این گونه جراحی ها از شدت درد و عوارض کم کرد. دردهای لگنی به دلیل وجود واریس یا اختلالات عروقی دیگر در وریدهای لگنی هم ایجاد می شود که گاهی به دلیل زیاد بودن درد و عدم پاسخ گرفتن از مصرف مسکن های تجویز شده، جراحی برداشتن رحم هم ممکن است تجویز شود که باید گفت چنین شیوه درمانی آنقدرها هم سودمند نیست.
از دلایل دیگر که موجب ضروری شدن جراحی رحم می شود، باید به بدخیمی ها یا سرطان های رحم، دهانه رحم یا تخمدان ها اشاره کرد.
همچنین عارضه دیگری که با برداشتن رحم و تخمدان ها خاتمه می یابد، بیماری آندومتریوز است. در این بیماری، بافت داخلی رحم در لگن، تخمدان ها، لوله ها و نیز روده ها گسترش یافته و موجب دردهای شدید لگنی به ویژه چند روز پیش از آغاز دوران قاعدگی می شود.
در عفونت های لنگی شدید که منجر به ایجاد آبسه در تخمدان می شود، در مواردی که با آنتی بیوتیک نتوان جان بیمار را نجات داد، اقدام به جراحی ضرورت دارد.
از بیماری های دیگر رحمی می توان به آدنومیوز اشاره کرد. در این بیماری خانم میانسال با خونریزی های طولانی و درد شدید در دوران قاعدگی مراجعه می کند. چنانچه این بیماری تشخیص داده شود، درمان دارویی ندارد و در نهایت تنها راه درمان، جراحی و برداشتن رحم است. پزشک زنان در موارد اورژانسی مانند خونریزی شدید پس از زایمان نیز مجبور به خارج کردن رحم برای کنترل خونریزی است و هدف نجات جان مادر است.
عوارض و خطرات عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی
هیسترکتومی نیز همانند سایر جراحی های وسیع، با خطرات و عوارض خاصی همراه است.
وقوع مرگ و میر طی 40 روز بعد از عمل، تقریبا بین 1 الی 6 نفر از هر هزار بیماری است که به علل خوش خیم تحت هیسترکتومی قرار می گیرند. این آمار در میان بیمارانی که به دلیل سرطان و فیبروئید هیسترکتومی انجام داده اند یا مادران باردار به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.
بیماران باید حداقل به مدت پنج روز بعد از هیسترکتومی شکمی و حداکثر سه روز بعد از هیسترکتومی لاپاروسکوپی و واژینال در بیمارستان بستری شوند. بهبودی کامل بعد از این عمل تا هشت هفته به طول خواهد انجامید.
در اینجا به برخی از خطرات و عوارض ناشی از هیسترکتومی اشاره می شود:
1- خونریزی داخلی
خطر خونریزی (خونریزی شدید) در تمام جراحی های وسیع از جمله هیسترکتومی وجود دارد. بنابراین، امکان انتقال خون برای درمان بیمارانی که مقدار زیادی خون از دست داده اند، باید فراهم شود.
2- آسیب به تخمدان ها
اوفروکتومی ناخواسته منجر به نارسایی تخمدان یا یائسگی زودرس خواهد شد.
در بسیاری از موارد هنگام هیسترکتومی، علی رغم اینکه هیچ برنامه قبلی برای برداشتن تخمدان ها وجود ندارد، ممکن است یک یا هر دو تخمدان برداشته شود. همین امر منجر به بروز یائسگی زودرس حدودا 3 سال پیش از سن یائسگی خواهد شد. برداشتن تخمدان ها موجب کاهش شدید سطح استروژن شده و لذا اثر محافظتی استروژن در برابر بیماری های قلبی عروقی و استخوانی از بین می رود. هیسترکتومی با افزایش میزان بیماری قلبی و پوکی استخوان همراه است.
3- کیست خوش خیم تخمدان
در بسیاری موارد بعد از هیسترکتومی، کیست های خوش خیم تخمدانی ایجاد می شوند.
4- آسیب به حالب
لوله باریکی که ادرار را از کلیه به مثانه می برد، میزنای یا حالب نام دارد، احتمال بروز آسیب به این بخش از بدن در طی هیسترکتومی حدود 1٪ است. البته آسیب به حالب همواره مورد توجه بوده و معمولا ترمیم می شود. اندامهای شکمی دیگر از جمله مثانه یا روده نیز در معرض آسیب هستند و آسیب وارده به آنها موجب عفونت یا بی اختیاری خواهد شد. اگرچه در برخی موارد آسیب های وارد شده بعد از هیسترکتومی بهبود می یابد، اما شرایطی نیز وجود دارد که بهبودی حاصل نمی شود. در این صورت بیمار باید تا مدتی از کیسه کاتتر (دفع ادرار) یا کیسه کولوستومی (دفع مدفوع) استفاده کند و این روال تا زمان جراحی بعدی روی اندام آسیب دیده ادامه دارد.
5- تأثیر بر زندگی زناشویی
در اغلب بیمارانی که به دلیل مشکلات خوش خیم تحت هیسترکتومی قرار می گیرند، درد لگنی کمتر بوده و زندگی زناشویی کیفیت بهتری خواهد داشت. در این میان عده ای از بدتر شدن روابط جنسی خود شکایت دارند. هیسترکتومی که به علت عامل بدخیم انجام می شود معمولاً بسیار گسترده تر بوده و عوارض جانبی شدیدتری دارند که گاهاً با تاثیر منفی بر زندگی زناشویی همراه است.
6- عفونت
هیسترکتومی نیز مانند هر نوع جراحی دیگری با خطر عفونت، مانند عفونت ادراری یا عفونت در محل جراحی همراه است. اکثر عفونت ها شدید نیستند و به راحتی با یک دوره آنتی بیوتیک درمان می شوند.
7- ترومبوز (لخته خون)
خطر ابتلا به ترومبوز در افرادی که سابقۀ جراحی و آمبولی دارند، بیشتر است. در صورت وقوع ترومبوز، بیمار باید راه برود و نیز داروهای رقیق کننده خون برای کاهش خطر تشکیل لخته، تجویز می گردد.
8- آسیب به عصب
این وضعیت بیمار را به شدت تضعیف و ناتوان می سازد اما خوشبختانه بسیار نادر است و تنها در 0/2 الی 2 درصد بیمارانی که هیسترکتومی یا اعمال جراحی بزرگ لگنی انجام داده اند، رخ می دهد.
9- پارگی کاف واژن
این عارضه در کمتر از 4 مورد از هر 100 بیمار رخ می دهد، اما معمولا در هیسترکتومی لاپاروسکوپی کامل نسبت به هیسترکتومی واژینال با کمک لاپاروسکوپی (هیسترکتومی واژنی) بیشتر اتفاق می افتد. پایین ترین میزان پارگی کاف واژن (فشمت بالای واژن) مربوط به هیسترکتومی واژینال (0/08 درصد) است.
10- عوارض بیهوشی
عوارض جدی بیهوشی بسیار به ندرت و تقریبا در 1 مورد از هر 10000 بیماری که بیهوشی عمومی گرفته اند، مشاهده می شود. خطر نوروپاتی (اختلال عصبی)، آلرژی و مرگ از عوارض بیهوشی هستند که احتمال وقوع مورد دوم 1 به 100000 است. بیماران دارای تناسب اندام معمولا کمتر در معرض خطر عوارض پس از بیهوشی قرار دارند. سیگار کشیدن، اضافه وزن و عفونت های قلبی/ ریوی خطر عوارض بیهوشی را افزایش می دهند.
11- افسردگی
برخی بانوان از آنجا که احساس می کنند بعد از هیسترکتومی قابلیت تولید مثل و یا حتی بخش مهمی از شخصیت زنانه خود را از دست داده اند، دچار افسردگی می شوند. اگر زوجین به تنهایی قادر به حل مشکل نباشند، گفتگو با مشاوران زبده بسیار موثر خواهد بود.
مطالعه بیشتر:
1- عمل برداشتن رحم یا هیسترکتومی چیست؟
2- انواع حاملگی خارج رحمی و روش های درمان آن
3- التهاب دهانه رحم خطرناک است؟
4- نارسایی و ضعف دهانه رحم، عوامل و درمان
5- چسبندگی رحم (سندرم آشرمن) چیست و چرا به وجود می آید؟
