بارداری اکتوپیک چیست و چه علائم و خطراتی دارد؟
بارداری خارج از رحم به بارداری اولیه ای گفته می شود که خارج از مکان اصلی خود شکل می گیرد. این نوع بارداری که با نام بارداری اکتوپیک نیز شناخته می شود، به شرایطی گفته می شود که تخمک بارور در جایی خارج از دیواره رحم مانند لوله های فالوپ، دهانه رحم، تخمدان یا فضای شکمی شروع به رشد می کند.
بارداری خارج رحم یا بارداری اکتوپیک به عارضه خطرناکی می‌انجامد که تهدیدی جانی است، پس آگاهی از نشانه های و علائم بارداری اکتوپیک اهمیت فراوان دارد.
بارداری اکتوپیک چیست؟
به گفته دکتر امی تامپسون، دستیار پروفسور زنان و زایمان، واژه پزشکی اکتوپیک از ریشه لاتین و یونانی "بافت نابجا" گرفته شده است.
در حاملگی طبیعی، یک تخمک در یکی از لوله های فالوپ که تخمدان ها را به رحم متصل می کند، توسط اسپرم لقاح می یابد. تخمک لقاح یافته سپس به سمت رحم حرکت می کند و خود را در دیواره داخلی رحم یا اندومتر مستقر می کند و اصلاحاً لانه گزینی می کند، و در آنجا باقی می ماند و رشد می کند.
بارداری اکتوپیک زمانی رخ می‌دهد که تخمک بارورشده برای جایگزینی در رحم به خطا می‌رود. متاسفانه این بارداری زنده ماندنی نیست و در واقع، به مشکل تهدید جانی منتهی می‌شود. اگر مشکوک به نشانه های بارداری خارج رحم هستید، فوراً نزد پزشک بروید.
اگر لانه گزینی سلول تخم تشکیل شده در هر جایی غیر از دیواره داخلی رحم ایجاد شود ( مثلا در لوله های فالوپ، گردن رحم و یا دیگر قسمت های اندام تناسلی) به آن بارداری خارج رحمی گفته می شود.
علائم بارداری اکتوپیک
به گفته دکتر ملیسا گویست، متخصص زنان و زایمان، شاید در سه ماهه اول بارداری دچار خونریزی نامنظم و درد لگن شوید. اغلب این نشانه ها حدود هفته پنجم یا ششم پدیدار می‌شوند، گرچه گاهی وقتی برای اولین بار متوجه نشانه ها می‌شوید، از بارداری‌تان مدت طولانی گذشته باشد.
بنابر اعلام وب‌مد، همان طور که بارداری خارج رحم پیشرفت می‌کند، علاوه بر خونریزی واژن و درد شکم، احتمال دارد سرگیجه، بی‌حالی، از حال رفتن، سبکی سر، نشانه های شوک یا شانه درد احساس کنید یا هنگام آمیزش جنسی یا معاینه لگن درد داشته باشید. درد شانه به علت خونریزی در شکم زیر دیافراگم است.
اگر دچار خونریزی و درد هستید، فوراً پزشک را مطلع سازید. احتمالاً پزشک آزمایش خون و اولتراساند انجام می‌دهد تا احتمال سقط جنین را از رده خارج کند.
آیا بارداری اکتوپیک خطرناک است؟
اغلب بارداری های خارج از رحمی در لوله های فالوپ شکل می گیرند. احتمال وقوع این نوع بارداری تنها یک درصد است. این نوع بارداری نمی تواند بطور طبیعی ادامه پیدا کند و معمولاً موجب از بین رفتن نوجنین می شود.
بارداری پوچ یا مولار از بارداری خارج از رحم متفاوت است، بارداری مولار زمانی آغاز می شود که تخمک لقاح می یابد ولی به جای رشد طبیعی، جفت به شکل توده ای غیر عادی از کیست ها در می آید. در بارداری پوچ، یک بافت سلولی از یک تخمک به تنهایی و با اطلاعات ژنتیکی ناقص درون رحم شروع به رشد می کند که علائم و عوارض خاص خود را دارد.
بارداری خارج از رحم در برخی از مادران بدون هیچ تاثیر خاصی و بدون هیچ بررسی و درمانی بطور ناخودآگاه از بین می رود. اما پیش بینی این مورد که این نوع بارداری در چه فردی خودبخود به پایان می رسد غیر ممکن است.
خطرناک ترین مشکل این نوع بارداری، پاره شدن آن است، زیرا می تواند موجب خونریزی داخلی، درد شدید شکم و لگن، شوک و حتی مرگ شود. خونریزی ناشی از پاره شدن بارداری خارج از رحم نیاز فوری به جراحی دارد، زیرا ممکن است بدلیل پاره شدن لوله های فالوپ یا نشت خون از انتهای لوله باشد، درست از جایی که جفت برای رشد بیشتر، شاهرگ داخل لوله را تخریب می کند. خونی که از لوله فالوپ خارج می شود، آسیب فراوانی به بافت ها و ارگان های داخل لگن و شکم می رساند و می تواند موجب درد شدیدی شود. این خون می تواند باعث زخم شدن بافت های لگن شود و در بارداری بعدی مشکلات بسیار زیادی ایجاد کند. همچنین بافت های آسیب دیده احتمال خطر بارداری خارج از رحم در آینده را نیز افزایش می دهند.
بارداری اکتوپیک چه خطرات و عوارضی دارد؟
همانند سایر مشکلات پزشکی، عارضه ای بارداری خارج رحمی نیز تحت شرایطی ممکن است محتمل تر شود، برخی از این عوامل شامل:
- سن: بارداری خارج از رحم در هر سنی و در هر فردی که تخمک گذاری می کند، می تواند رخ دهد، اما بیشترین احتمال آن بین سنین 35-44 سال است.
- سابقه: بزرگترین عامل بارداری خارج از رحم، داشتن سابقه آن در گذشته است.
- لوله های فالوپ غیرطبیعی: هرگونه شکل غیرعادی لوله های فالوپ می تواند عاملی برای ایجاد بارداری خارج از رحم باشد.
- سابقه جراحی زنان: سابقه جراحی بر روی لوله های فالوپ یا بستن لوله ها جهت پیشگیری از بارداری.
- عفونت: عفونت های لگنی یا بیماری التهابی لگن می توانند موجب بروز بارداری خارج از رحم شوند. این نوع عفونت ها معمولاً توسط بیماری های واگیردار مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک ایجاد می شوند. باکتری های غیر تناسلی نیز می توانند موجب بروز عفونت های لگنی و افزایش خطر بارداری خارج از رحم شوند.
دیواره داخلی لوله های فالوپ از پرزهای ریزی بنام «سیلیا» تشکیل شده که مسئول انتقال تخمک از تخمدان به رحم هستند، این پرزها ممکن است توسط عفونت های لگنی آسیب ببینند و انتقال تخمک به رحم با مشکل روبرو شود. در نتیجه تخمک در لوله فالوپ بارور می شود، در همان جا رشد می کند و بارداری خارج از رحم را شکل می دهد. همچنین عفونت می تواند موجب انسداد لوله فالوپ شود و از حرکت تخمک به درون رحم جلوگیری کند.
- مشکلات دستگاه تناسلی: علاوه بر عفونت عوارض دیگری مانند اندومتریوز، تومور فیبروئید، چسبندگی های لگنی نیز می توانند موجب باریک شدن لوله های فالوپ شوند و احتمال بارداری خارج از رحم را افزایش دهند.
- استفاده از آی یو دی (IUD): تقریباً نیمی از بارداری های بانوانی که از آی یو دی (IUD) استفاده می کنند، خارج از رحم است. بطور کلی تعداد افرادی که همزمان با استفاده از این روش پیشگیری، خارج از رحم باردار می شوند بسیار پایین است.
- مصرف سیگار: مصرف سیگار در روزهای نزدیک به لقاح می تواند منجر به بارداری خارج از رحم شود، همچنین تعداد و نوع سیگار نیز در این شرایط تاثیرات متنفاوتی دارد.
- نازایی: سابقه نازایی بیش از دو سال می تواند خطر ایجاد بارداری خارج از رحم را افزایش دهد.
مطالعه بیشتر:
1- علائم بارداری خارج از رحم چیست و چگونه درمان می شود؟
2- انواع حاملگی خارج رحمی و روش های درمان آن
3- حاملگی نابجا چیست و چه علائم و درمانی دارد؟
4- تشخیص بارداری اکتوپیک یا حاملگی خارج از رحم
