واریس بارداری چیست ؟ آیا قابل درمان و پیشگیری است؟
اگرچه رگ های واریسی ظاهر خوبی ندارند اما در دوران بارداری امری طبیعی به شمار می آیند و معمولاً بیخطر هستند. رگهای خونی بزرگ و متورمی که معمولاً در پاها و تقریباً در هر قسمتی از نیمۀ پایینی بدن حتی مقعد و واژن یافت میشوند واریس نام دارد. این رگ ها وقتی متورم میشوند به شکل گرههای بنفش رنگ از سطح پوست قابل مشاهده هستند و اصلاً ظاهر خوشایندی ندارند. در طول بارداری، علی رغم افزایش حجم خون، جریان خون از پاها به لگن کاهش مییابد. به این ترتیب فشار بیشتری به رگ ها وارد شده و واریس بارداری ایجاد می شود. واریس بارداری معمولاً در رگ های بزرگ روی پاها، باسن، ران و ناحیه واژن ظاهر میشوند.
چرا در بارداری خطر ابتلا به واریس بیشتر میشود؟
تولید حجم خون بیشتر در دوران بارداری برای حمایت از جنین در حال رشد و بدن مادر لازم و ضروری است، به این ترتیب به رگ های خونی بدن مادر به ویژه رگ های پا فشار مضاعف وارد میشود چرا که این رگ ها باید بر خلاف جاذبه زمین عمل کرده و خون را به قلب برساند. در درجه اول تغییرات هورمونی دخیل است. اما در دوران بارداری، نه تنها میزان ترشح هورمون‌ها افزایش مییابد، بلکه شبکه‌های عروقی و سلول‌های خونی بیشتری هم ساخته میشود که به دیواره رگها فشار آورده و سبب پارگی آنها میشود. از سوی دیگر با بزرگ شدن رحم، فشار بیشتری به لگن و پاها وارد میشود و این فشارها به اتساع عروق افزوده و احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد.
سیاه رگها مسئول بازگرداندن خون به قلب هستند. جداره‌های آنها بافت ماهیچه‌ای کمتری نسبت به سرخ‌رگ‌ها دارند و نازک ترند. سیاه رگ دریچه‌های ظریفی دارد که به رغم قدرت جاذبه زمین، خون را در یک مسیر در جریان نگه می‌دارد. اگر این دریچه‌ها به خوبی کار نکنند، فشار داخل سیاه رگها افزایش مییابد و باعث تجمع خون یا پُر شدن بیش از حد و کشیده شدن رگ میشود در نتیجه متورم می‌گردد.
طی اواخر بارداری گرفتگی های ناحیه لگنی، فشار بر سیاه‌رگ‌های این ناحیه را افزایش می‌دهد (مقعد و فرج) و ممکن است به بواسیر یا رگهای واریسی واژنی ناراحت کننده و دردناک منجر گردد. در واقع بواسیر رگ های واریسی پیرامون مقعد است که حتی بسیاری از بارداران تا پس از زایمان متوجه ابتلاء به آن نمی‌شوند. این مشکلی معمولاً دردناک و همراه با خارش است و میتواند خونریزی کند. بواسیر براساس بزرگی‌اش، میتواند مثل نخودهای کوچک یا دانه‌های انگور احساس شود.
آیا واریس (varicose) ارثی است؟
بله. زمینه ارثی و ژنتیکی نیز در بروز واریس دخالت دارد. در صورتی که هر 2 والد مبتلا به واریس باشند، احتمال بروز این بیماری در کودک 90 درصد خواهد بود. در صورتی‌که دختری مادرش مبتلا به واریس است، بهتر است به منظور پیشگیری قبل از بارداری با متخصص مشورت کند.
برای پیشگیری از واریس در بارداری چه می‌توان کرد؟
در خانم‌هایی که قبل از بارداری علائم مشکلات عروقی وجود داشته است، احتمال بروز واریس بیشتر است. تعدد بارداری یا بارداری دوقلوها نیز این احتمال را افزایش می‌دهد. برای پیشگیری از واریس بارداری 2 توصیه کلی وجود دارد: اگر قبل از بارداری مشکل عروقی نداشته‌اید، محتاط باشید. مثلاً حمام خیلی گرم یا حمام آفتاب نگیرید. اما اگر زمینه ابتلا به این مشکل را دارید سعی کنید علائم را تسکین داده و از تشدید آنها پیشگیری کنید. برای این منظور باید مراقب اضافه وزنتان باشید، برای مدت طولانی در یک وضعیت ثابت نمانید، از منابع گرمایی دور باشید، زیاد سر پا نیاستید یا برای طولانی مدت ننشینید. پاهایتان را روی هم نیاندازید و کفش پاشنه‌دار بالای 3 سانت نپوشید. هنگام خواب پاها را کمی بالاتر از سطح زمین قرار دهید و از پایین به بالا آنها ماساژ دهید. از جورابهای مخصوص واریس استفاده کنید و مصرف حداقل 5/1 تا 2 لیتر آب را هم فراموش نکنید. اگر با این وجود علائم واریس بارداری شدید شد، صبور باشید زیرا در 60 درصد موراد مشکل بعد از زایمان رفع میشود. اما اگر این مسئله پس از گذشت 6 ماه از زایمان بهبود نیافت با متخصص مربوط مشورت کنید.
آیا تغذیه نقشی در پیشگیری دارد؟
هدف اصلی پیشگیری از بروز تورم، احتباس آب و تقویت دیواره عروق است. برای این منظور باید از مصرف مواد غذایی چرب و شور بویژه گوشت‌های پُرچرب و صنعتی خودداری کرد. مواد غذایی شیرین و تصفیه شده نیز برای افراد مبتلا به واریس مضر است. برای تقویت دیواره عروق نیز مصرف ویتامین C که در میوه و سبزیجات تازه بویژه پرتقال، گریپ فروت، انبه، کیوی و میوه‌های سرخ، فلفل قرمز، گوجه و بروکلی موجود است و مصرف ویتامین E که در اسفناج، کلم سبز، مارچوبه، آواکادو، موز و میوه‌های خشک موجود است، توصیه میشود. ماهی نیز چون غنی از امگا 3 است 2 یا 3 مرتبه در هفته باید مصرف شود.
آیا به کمک تمرینات ورزشی می‌توان از واریس پیشگیری کرد؟
بله، البته فعالیت‌هایی با شدت متوسط مثل پیاده روی آرام حداقل 30 دقیقه در روز، شنا، یوگا و دوچرخه سواری میتواند موثر باشد.
چه موقع باید به متخصص مراجعه کنیم؟
وقتی واریس دردناک میشود و جلوی کارهای معمول روزانه مثل پیاده روی را می‌گیرد باید با متخصص مراجعه و درمان را آغاز کرد.
واریس چه خطراتی در پی دارد؟
"زخم واریسی" و "فلبیت" از عوارض این مشکل است. فلبیت در واقع به تشکیل لخته خونی گفته میشود که میتواند سبب گرفتگی عروق شود. زخم واریسی نیز به تغییرات پوستی در ناحیه مچ پا اطلاق میشود. فردی که سال‌ها مبتلا به واریس باشد، پوستش در ناحیه مچ پا کم کم قهوه‌ای میشود که علامت ضعیف شدن بافت این ناحیه است. وقتی بافت ضعیف شد زخمی بروز میکند که بهبود آن ماه‌ها طول می‌کشد. بنابراین قبل از بروز این زخم باید به متخصص مراجعه کرد.
درمان واریس بارداری چیست؟
این مسئله به نوع واریس و محل آن بستگی دارد. اولین درمان تزریق "اسکلروزان" در واریس است که سبب کاهش علائم میشود. روش دیگر شامل مجموعه از درمان‌هاست که زیر نظر پزشک انجام میشود و شامل استفاده از منابع نوری، برق یا سرما درمانی است. درمان جراحی نیز وجود دارد و شامل برداشتن عروق واریسی میشود. درمان به کمک لیزر نیز پیشنهاد میشود، اما چندان موثر نیست.
درمان طبیعی واریس بارداری:
اگرچه تشکیل واریس امری وراثتی است و شما نمیتوانید از تغییرات گردش خون در دوران بارداری جلوگیری کنید، اما راه هایی برای پیشگیری از تشکیل واریس بارداری یا کاهش حداقلی آنها وجود دارند. این اقدامات پیشگیرانه بهترین راه درمان واریس در دوران بارداری به شمار میآیند:
اجازه دهید خون همیشه جریان داشته باشد
هر زمان که میتوانید کف پاها را از کفش یا جوراب خارج کنید و در حالت نشسته پاها را روی بلندی قرار دهید. در حالت ایستاده، ابتدا یک پا را روی چهارپایه قرار دهید و بر روی پای دیگر بایستید سپس جای پاها را عوض کنید. هر چند وقت یکبار مچ پا را به طرفین حرکت داده و برای پیشگیری از رگ های عنکبوتی از انداختن پاها روی یکدیگر در حالت نشسته خودداری کنید.
از نشستن یا ایستادن در یک موقعیت ثابت به مدت طولانی بپرهیزید
پس از مدتی نشستن یا ایستادن وضعیت خود را تغییر داده و کمی حرکت کنید.
ورزش کنید
ورزش در پیشگیری از واریس نقش مهمی دارد، پس هر روز کمی پیاده روی کنید، حتی در صورت امکان انجام چندین مرتبه پیاده روی در روز یا هر ورزش سبک دیگری که گردش خون را افزایش دهد، توصیه میشود. برای انجام ورزش های بی خطر دوران بارداری و شرکت در کلاس های باشگاه بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
لباس گشاد بپوشید
لباس های شما حتی لباس زیرتان نباید به ویژه در قسمت های بالای پا تنگ و چسبیده به بدن باشد. استفاده از کمربندهای تنگ، جورابهای کشی و تنگ، کفش های تنگ و پاشنه بلند اکیداً خودداری کنید.
از پوشیدن کفش پاشنه بلند اجتناب کنید
کفشهای پاشنه کوتاه یا کف صاف به عضلات ساق پا فشار وارد نمیکنند و به گردش خون نیز کمک می کنند و از واریس بارداری پیشگیری میکند.
رگهای برآمده را محکم ببندید
جوراب های واریس برای خنثی کردن فشار پایین شکم مناسب و مفید هستند و باعث میشوند فشار کمتری از بالا به پاها وارد شود. اگرچه این جوراب ها خیلی جذاب و زیبا نیستند اما پوشیدن آن صبح ها قبل از اینکه از رختخواب خارج شوید مانع از تجمع خون خواهد شد. جوراب شلواری ساپورت مخصوص بارداری نیز می توانند جریان خون به سمت قلب را تحریک کنند.
- مراقب افزایش وزن خود باشید
معمولاً در دوران بارداری افزایش وزن معادل 10 تا 15 کیلوگرم طبیعی است. افزایش وزن بیشتر از این مقدار کار بیشتر و تحمیل فشار مضاعف بر سیستم گردش خون را میطلبد. برای این منظور باید تغذیه مناسبی داشته باشید.
به پهلوی چپ بخوابید
خوابیدن به پهلوی چپ مانع از اعمال فشار بر عروق اصلی خون می شود، رگ های اصلی بدن از سمت راست عبور کرده اند، زمانی که ساعت های زیادی در طول شب روی سمت راست بدن می خوابید، جریان خون را تحت فشار قرار می دهید.
فشار وارد نکنید
بلند کردن اجسام سنگین و همچنین فشار و زور برای دفع مدفوع می تواند موجب بروز هموروئید و همچنین واریس بارداری شود. هموروئید نیز نوعی رگ واریسی در انتهای روده بزرگ است. بهتر است یبوست خود را با تغذیه مناسب و روش های خانگی درمان کنید.
مکمل های ویتامین بارداری را حتماً مصرف کنید
دریافت ویتامین های بارداری موجب سلامت رگ ها میشود، همچنین غذاهای غنی از ویتامین C مصرف کنید تا بدن بتواند کلاژن و الاستین کافی تولید کند و موجب ترمیم رگ های خونی شود.
توجه داشته باشید: برخی معتقدند عصاره شاهبلوط اسب (با حذف اسکولین سمی) برای درمان واریس مؤثر است. در نظر داشته باشید مصرف پوست، گل، بذر یا برگ این گیاه سمی و کشنده است. بی خطر بودن مصرف عصاره شاه بلوط اسب حتی با حذف اسکولین در دوران بارداری ثابت نشده است. بنابراین بهتر است در دوران بارداری یا شیردهی از مصرف این عصاره بپرهیزید.
آنچه باید در مورد واریس بدانید:
به طور حتم ظاهر واریس به هیج وجه برایتان خوشایند و دلپذیر نیست. شاید در این ناحیه درد یا خارش داشته باشید. اما خوب است بدانید که این رگ ها علی رغم ظاهر ناخوشایند هیچ خطری برای شما و فرزند دلبندتان ندارند. این رگهای واریسی چند ماه پس از زایمان به طور کلی ناپدید شده و از بین خواهند رفت. اما با بارداری مجدد راهی برای گریز از این رگ ها وجود ندارد. واریس نیز مانند سایر عوارض بارداری از جمله ترکهای روی شکم وراثتی هستند، یعنی اگر مادر شما در این دوران واریس بارداری داشته است، شما نیز به احتمال زیاد در دوران بارداری این رگ ها را روی بدن تجربه خواهید کرد.
البته خطر التهاب ورید واریسی یک خطر جدی به حساب آمده و میتواند نشان دهنده لخته شدن خون باشد، بنابراین حتما رگ های برآمده واریس بارداری خود را به پزشک تان نشان دهید تا از بی خطر بودن آنها اطمینان حاصل کنید.
مطالعه بیشتر:
10 راه مقابله با سنگینی پاها در دوران بارداری
10 روش درمان و جلوگیری از درمان ورم دست و پا در دوران بارداری
21 علت گرگرفتگی و احساس داغی کف پا
