رقابت خواهر و برادران را در نطفه از بین ببرید
اگر شبی شوهرتان با شخص کاملاً غریبه‌ای به خانه می‌آمد و اعلام می‌کرد: "عزیزم چنان عاشقت هستم ولی فرد دیگری درست مثل شما را به خانه آورده‌ام تا با ما زندگی کند"، چه احساسی داشتید! خب، این همان احساسی است که وقتی برادر یا خواهر جدید از راه می‌رسد. بحث، جدل، آزاررساندن، هُل دادن، گاز گرفتن و کتک‌کاری کودکان حالت روانی شما و صلح خانه را تهدید می‌کند. به گفته‌ی روان‌شناس کلینیکی، روث آنسر، رقابت برادران و خواهران بسیار طبیعی است و همیشه تا حدودی اتفاق می‌افتد. ولی روش‌هایی نیز برای مدیریت جدال وجود دارد تا زندگی را تحمل‌پذیر کند.
احساسات متناقض و دوگانه کاملا طبیعی است
داوری بین برادران و خواهران یا پرداختن به چالش‌های معرفی نوزاد جدید به خانواده کلافه‌کننده است، اما با حفظ احترام و تفاهم، آفرینش و بقای محیط هماهنگ منزل امکان‌پذیر می‌شود. به گفته‌ی دکتر آنسر، اشتباه است اگر به کودکان اجازه داده نشود تا احساسات طبیعی خود مثل حسادت را آشکار سازند. اگر به جای سرکوب این احساسات شناسایی شود، احتمال بروز آن به شکل منفی کمتر می‌شود.
برای برادران و خواهران طبیعی است که مراحل شدید احساسی را بگذرانند. امکان دارد آنها نسبت به یکدیگر همزمان عشق و نفرت را احساس کنند. مثلاً بزرگ‌ترین فرزندتان می‌تواند کوچک‌ترین بچه شما را آزار دهد، اما اگر شخص دیگری او را بیازارد، غریزه پشتیبان او وارد عمل می‌شود. به گفته دکتر آنسر، تصدیق اینکه احساسات منفی، احساسات مثبت را نابود نمی‌کند، روش سالمی است. در تمام پیوندها احساسات دوگانه در کنار یکدیگرند و باید مجاز باشند.
سعی کنید فرزندتان احساسات خود را، چه منفی و چه مثبت، بیان کند و به آن بپردازد. گاهی در بچه‌های کوچک‌تر، فقط بیان احساساتشان در همان زمان کارساز است. توانایی برای سوال کردن و پاسخ گفتن در بحث‌های مشکل خانوادگی بسیار اهمیت دارد. گذشتن از بیاناتی مثل "آرزو می‌کردم، برادرم وجود نداشت!" به عنوان حرف چرند یا پاسخی به این شکل "البته که چنین احساسی نداری"، سازنده نیست. به جای آن بپذیرید که ممکن نیست برادران و خواهران تمام وقت یکدیگر را ستایش کنند. می‌توانید به فرزندتان درباره‌ی زمانی بگویید که به عنوان خردسال شما نیز احساس مشابهی داشتید و اینکه اکنون چگونه اوضاع را می‌بینید.
دکتر آنسر می‌گوید: اگر ما مسائل حل نشده‌‌ای از دوران کودکی با برادران و خواهران خود داشته باشیم، این کار دشوار خواهد بود. اگر برادر بزرگ‌ترتان شما را اذیت می‌کرد، احتمال دارد به شدت جانب فرزند کوچک‌تر خود را بگیرید. (ممکن است گاه موارد خاصی را نادیده بگیرید یا حتی بهانه‌ای برای آنان بیاورید، زیرا این کار ساده‌تر به نظر می‌رسد. بنابراین، وقتی به شما گفته می‌شود: "سارا هرچیزی را که می‌خواهد دریافت می‌کند"، شاید این موضوع حقیقت داشته باشد.
واکنش نشان دهید، با والدین دیگر حرف بزنید و مهارت‌های خود را در اجرای وظایف والد بهبود بخشید.
مرزهایی برای بیان احساسات تعیین کنید
به گفته دکتر آنسر، باید به بچه‌ها آموخته شود که می‌توانند هر احساسی داشته باشند، اما همیشه بر اساس آن احساس عمل نکنند. گرچه شاید برادران و خواهران جدل کنند، ولی استفاده از خشونت فیزیکی یا خنثی (سفت بغل کردن، گاز گرفتن، ضربه زدن، هل دادن) و نیز خشونت زبانی (حرف بد زدن، نفرین) هرگز مقبول نیست. مرزها باید کاملاً مشخص شود. رهنمودها را چنین تعیین کنید: "گاهی برادرت می‌خواهد با دوستانش تنها باشد. وقتی این اتفاق افتاد، نمی‌‌توانی اسباب بازی او را از پله پرت کنید. دو انتخاب دارید: از دوستی بخواهید که نزد شما بیاید یا چیزی را پیدا کنید و خود را به بازی مشغول سازید."
اگر فرزندانتان با وضعیت خاصی مبارزه می‌کنند، حواسشان را با چیزی که توجه آنان را جلب می‌کند، پرت کنید. روش‌های جایگزین برای فرزندانتان بیابید تا خشم خود را تخلیه کنند، مثل ضربه زدن به درخت با تکه‌ای چوب یا پاره کردن یا خط‌خطی کردن تصاویر. اگر فرزند بزرگ‌تر شما خطاکار است، درباره‌ی رفتارشان حرف بزنید، اما با تنبیه آنان جلوی دیگران، شرمنده‌شان نکنید. فرزندانتان را تشویق کنید تا مشکلات را خودشان حل کنند. اگر وسوسه شده‌اید که در مسائل ناچیز مداخله کنید، عقب‌‌نشینی کنید؛ آنها خودشان می‌توانند مشکل را حل کنند. اما اگر کار بالا گرفت، احتمالاً به شما نیاز است تا آتش بس دهید.
زمان مساوی برای هر کدام از فرزندانتان صرف کنید
ناله کردن و بدخلقی کردن فریادی برای جلب توجه است. به گفته‌ی دکتر آنسر، در صورت امکان، برای پیشگیری از احساس جایگزین شدن، خارج از منزل با هر فرزندتان زمانی مساوی صرف کنید. اغلب این "زمان خاص" را در نظر داشته باشید، پیش‌بینی‌پذیر بودن این رفتارتان اهمیت دارد. خصوصاً وقتی آنان با بچه جدید مواجهه هستند. حتی پانزده دقیقه بودن با شما برای خردسال ارزشمند است، چه حرف زدن باشد یا خواندن کتاب.
با تمرکز بر توانایی‌های شخصی آنان به آنان تضمین دهید که دوباره به آنان کمک می‌کنید تا در جایگاه خود در خانواده امنیت بیشتری احساس کنند. دکتر آنسر توصیه می‌کند: بگویید که عشق مثل بادکنک بزرگ می‌شود – و فرزند جدید در عشق شما به او خللی ایجاد نمی‌کند. هر یک باید جایگاه خاص خود را داشته باشد. برگزاری تفریحات خانوادگی، رفتن به باغ وحش، توپ بازی در منزل و ... به فرزندانتان نشان می‌دهد که می‌توانند با یکدیگر تفریح کنند.
یک شخص نمی‌تواند همیشه در مرکز توجه ها باشد
به گفته متخصصان، خواهر یا برادر جدید تمام دنیای بچه را دگرگون می‌کند و در واقع، او مجاز است که کمی کلافه شود. هرچه بیشتر احساسات آنان را بشناسید، کمتر احتمال دارد که بعدها این احساسات به شکل رفتار خشن بروز کند. دکتر آنسر هشدار می‌دهد: اگر احساسات به وجود آمده بیان نشود، فرزندتان این احساسات را که عمیقاً در وجودش نشسته است، با خود به دوران بلوغ می‌برد.
به یاد داشته باشید که واحد خانواده دنیای کوچکی است که در آن یک شخص نمی‌تواند همیشه در مرکز توجه‌ها باشد یا همیشه آنچه را که می‌خواهد، به دست آورد. این مفهومی است که هر بچه باید آن را بیاموزد. به گفته‌ی دکتر آنسر، به این ترتیب، رابطه‌ی خواهر و برادرها، ما را برای تعامل با دنیای واقعی آماده می‌سازد. این عمل چالش و فرصت سالمی برای کودکان فراهم می‌آورد تا مهارت های اجتماعی خود مثل شراکت و مباحثه را بهبود بخشد. باید به تمامی احساسات پی ببریم و بدانیم که همه‌ی آنها واقعی است. احساسات ناخوشایند نیز بخشی از وجود انسان است. برای حفاظت از فرزندانتان در برابر رقابت بین برادر و خواهرها بکوشید. برای درست انجام دادن آن ناامید نباشید. والدین نیز می‌آموزند و فقط می‌‌توانیم بهترین‌ها را روز به روز ادامه دهیم.
نکاتی برای محدود کردن بدخلقی برادران و خواهران
- فرزندانتان را تشویق کنید تا احساسات خود را بیان کنند: مثلاً می‌دانم که "وقتی خواهرت به شما اجازه‌ی بازی در اتاقش را نمی‌دهد، آزرده می‌شوی".
- جلسات هفتگی برای رفع مشکلات ترتیب دهید و سازش به وجود آورید.
- برای رفتار خوب هر یک جوایز کوچکی بدهید.
- شخصی را که می‌خواهید فرزندانتان آن طور باشند، به عنوان نمونه معرفی کنید.
- افشا کردن راز دیگران را منع کنید – مگر شخصی در خطر باشد.
- برای متعلقات هر بچه مکان مخصوصی در نظر بگیرید، مثل طبقه‌ای در کمد.
- با فرزندانتان به عنوان شخص خاص (فردیت خاص) رفتار کنید و رفتاری عادلانه داشته باشید.
- از عبارت های مقایسه ای دوری کنید ("چرا نمی‌تونی مثل خواهرت مرتب باشی؟")، چون باعث رقابت می‌شود. به جای آن سعی کنید بر توانایی‌های بی‌همتای هر فرزند تاکید کنید.
- در صورت امکان فرزندانتان را با یکدیگر ستایش و تشویق کنید: "چه خوب! امشب همه یادشون موند که ظرف‌های کثیفشون رو توی ظرفشویی بگذارن!"
مطالعه بیشتر:
1- تاثیر بازی کردن بر رشد و آموزش کودک
2- تقویت حس امنیت درونی در کودک با بازی
3- پدیده خشونت گرایی و رفتار قلدری در کودکان
4- چگونه حس قدردانی در کودکان را بالا ببریم؟
