علائم بیش فعالی کودک چیست و بیش فعالی کودک چند نوع است؟
کودکان مبتلا به بیش فعالی یکی از نگرانی های رایج بین والدین امروزی است. اما نباید شیطنت های طبیعی کودکتان را با بیش فعالی اشتباه بگیرید. آیا فکر می کنید که فرزند شما دچار بیش فعالی است؟ در این مطلب با نحوه تشخیص علائم بیش فعالی یا اختلال کمبود توجه ADHD (Attention-deficit/hyperactivity disorder) در کودکان آشنا می شویم.
بیش فعالی چیست؟
طبیعی است که کودکان گاهی اوقات تکالیف خود را فراموش کنند، یا در مدرسه دچار بی‌حواسی شوند، یا بدون فکر کردن رفتاری انجام دهند. اما گاهی بی توجهی، تحریک پذیری، فعالیت و جنب و جوش زیاد نیز نشانه هایی از اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی (ADHD) هستند که بعضاً به عنوان اختلال کمبود توجه یا ADD شناخته می شود.
بیش فعالی نوعی اختلال رشد عصبی است که معمولاً در اوایل کودکی، قبل از هفت سالگی بروز می کند. در پسران شایع تر از دختران است و علت به وجود آمدن آن مشخص نیست. 8 تا 10 درصد از کودکان دچار بیش فعالی هستند.
وجود این اختلال باعث می شود پاسخ به محرک های خارجی برای کودک دشوار شود. پاسخ هایی که می تواند همه چیز از حرکت تا گفتار و توجه را شامل شود. همه ما بچه هایی را می شناسیم که طاقت ندارند بنشینند، یا به نظر نمی رسد هرگز حرف گوش کنند. گاهی اوقات این کودکان به عنوان مشکل ساز شناخته و یا به دلیل تنبلی و شلوغی مدام از آنها انتقاد می شود. ممکن است این کودکان که والدین به آنها برچسب های مختلف می زنند و از دست شیطنت ها و بی قراری های آنها خسته شده اند، مبتلا به اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی باشند.
چگونه رفتار عادی را از بیش فعالی تشخیص دهیم؟
تفکیک بین رفتار ناشی از بیش فعالی و رفتار عادی دشوار است. اگر فقط چند علامت مشاهده کنید، یا علائم فقط در برخی شرایط ظاهر شوند، احتمالاً این نشانه‌ی بیش فعالی نیست. ولی اگر فرزند شما تعدادی از علائم و نشانه های بیش فعالی را در همه شرایط در خانه، مدرسه و هنگام بازی نشان می‌دهد، زمان آن است که نگاه دقیق تری داشته باشید.
کودکان مبتلا به بیش فعالی چند نشانه بارز دارند. کمبود توجه دارند، بسیار پرتحرک هستند. اعمالی ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی انجام می‌دهند.
سه نوع بیش فعالی در کودکان وجود دارد:
نوع اول: کودکانی که فقط در توجه و تمرکز کردن مشکل دارند.
نوع دوم: کودکانی که فقط پرتحرک هستند.
نوع سوم: کودکانی که هر دو ویژگی را با هم دارند. یعنی هم خیلی پرتحرک هستند و هم به سختی می توانند روی چیزی متمرکز شوند.
علائم و نشانه هایی که کودک مبتلا به اختلال کمبود توجه دارد، به این بستگی دارد که کدام یک از خصوصیات غالب هستند.
کودکانی که فقط علائم بی توجهی را دارند، غالباً مورد غفلت قرار می گیرند، چون مزاحمتی برای والدین ایجاد نمی‌کنند. با این حال، علائم بی توجهی عواقبی دارد: مثل افت تحصیلی و کم کاری در مدرسه؛ یا مشکل پیدا کردن و درگیری با بچه های دیگر به دلیل عدم اجرای قوانین.
بیش فعالی در سنین مختلف
از آنجا که ما انتظار داریم کودکان کوچکتر شلوغ تر و پرتحرک تر باشند، معمولا تشخیص این اختلال دیرتر صورت می گیرد. در سن چهار یا پنج سالگی، بیشتر کودکان یاد گرفته اند که چگونه به دیگران توجه کنند، وقتی به آنها دستور داده می شود بی سر و صدا بنشینند و همه آنچه را که در ذهنشان جاری است را بر زبان نیاورند. بنابراین با رسیدن کودکان به سن مدرسه، افراد مبتلا به به بیش فعالی با سه علامت بی توجهی، پرتحرکی زیاد و عملکرد تکانشی مشخص می شوند.
البته اینگونه نیست که کودکان مبتلا به بیش فعالی اصلا توجه نکنند. در واقع وقتی آنها کارهایی را انجام می دهند که از آن لذت می برند یا درمورد موضوعاتی که به آنها علاقه مند هستند، خوب هم گوش می‌کنند و حتی مشکلی برای تمرکز و انجام وظیفه‌شان ندارند. ولی وقتی کار تکراری یا کسل کننده است، به سرعت از کوره در می‌روند.
ثابت قدم ماندن در انجام کارها یکی دیگر از مشکلات شایع این کودکان است. كودكان مبتلا به ADHD معمولاً بدون انجام مراحل مختلف تکالیف خود، از این شاخه به آن شاخه می پرند و یا کار را رها می کنند و مراحل لازم را نمي گذرانند. ساماندهی کارهای مدرسه ای و وقت، برای آنها سخت تر از دیگر کودکان است. کودکان و نوجوانان مبتلا به ADHD معمولاً به یک محیط آرام تر نیاز دارند تا بتوانند متمرکز شوند.
علائم بیش فعالی در کودکان چیست؟
مشکل در تمرکز کردن دارند. قبل از اتمام هر کاری آن را رها می کنند یا کسل می شوند.
به نظر می رسد هنگام صحبت به شما گوش نمی دهند.
در به خاطر سپردن موارد و دستورالعمل ها مشکل دارند. به جزئیات توجه نمی کنند و بی‌دقت هستند.
در سازماندهی و برنامه ریزی مشکل دارند.
غالباً وسایل شخصی، کتاب ها، اسباب بازی ها یا موارد دیگرشان را گم می‌کنند.
زیاد حرف می زنند و مدام حرفهای دیگران را قطع می کنند.
زود عصبانی می شوند و بی قرار هستند.
درمان بیش فعالی در کودکان
زندگی در کنار کودک مبتلا به بیش فعالی می تواند ناامید کننده و پرتلاطم باشد. اما به عنوان والدین می توانید کارهای زیادی برای کنترل علائم، غلبه بر چالش های روزانه و ایجاد آرامش بیشتر در خانواده انجام دهید.
تشخیص این که آیا علائم بی توجهی، تحرک زیاد و تحریک پذیری فرزند شما ناشی از بیش فعالی است، یا خیر، بسیار مهم است. چون در صورت درمان نکردن، این اختلال ممکن است باعث بروز مشکلات زیادی برای او در طول زندگی شود. کودکانی که نمی توانند خوب متمرکز شوند و یا رفتارهای خود را کنترل کنند، ممکن است در مدرسه دچار مشکلات مکرر شوند و همراهی با دیگران یا دوست پیدا کردن برایشان دشوار شود که این زمینه ساز سرخوردگی ها و مشکلاتی مثل عزت نفس پایین است.
اما درمان می تواند تفاوت چشمگیری در علائم فرزند شما داشته باشد. با پشتیبانی مناسب، فرزند شما می تواند در همه زمینه های زندگی موفق شود. اگر او علائم بیش فعالی دارد، باید تحت نظر مشاور، در سبک زندگی اش تغییراتی ایجاد کنید. این کودکان به رژیم غذایی بهتر، برنامه ورزشی و اصلاح محیط خانه برای به حداقل رساندن حواس پرتی ها نیاز دارند.
درمان مؤثر برای ADHD در کودکان، شامل رفتار درمانی، آموزش والدین و آموزش اولیای مدرسه است.
ممکن است از داروها نیز استفاده شود. با این حال ، هرگز نباید تنها درمان بیش فعالی باشد.
راهنمای برخورد با کودکان بیش فعال در خانه
• اگر فرزند شما بیش فعالی دارد، باید انرژی زیادی برای گوش دادن به او صرف کنید. نظارت مداوم می تواند ناامیدکننده و فرسودکننده باشد. بعضی اوقات ممکن است احساس کنید که کودکتان از عمد کارهایی را انجام می دهد تا شما را ناراحت کند. اما بهتر است خونسردی خود را حفظ کنید و اقداماتی انجام دهید تا با کنترل اوضاع، کودکتان هم بهترین استفاده را از توانایی های خود ببرد.
• یادتان باشد که اختلال کمبود توجه به دلیل بد بودن والدین ایجاد نمی شود. پس ذهنتان را درگیر پیدا کردن مقصر نکنید. این یک وضعیت متفاوت است و نیازمند اقداماتی است. کودک شما در این مسیر به عشق ، پشتیبانی و تشویق زیادی احتیاج دارد.
• موارد بسیاری وجود دارد که والدین می توانند بدون کاهش انرژی طبیعی و بازیگوشی کودک، باعث کاهش علائم و نشانه های بیش فعالی شوند.
• از خود مراقبت کنید، تا بهتر بتوانید از فرزند خود مراقبت کنید. درست بخورید، ورزش کنید، به اندازه کافی بخوابید ، راه هایی برای کاهش استرس بیابید و از خانواده، دوستان و همچنین پزشک و معلمان کودک خود کمک بخواهید.
• به کودک خود کمک کنید تا کارهای روزمره اش را برنامه ریزی کند. آنها را برایش ساده و سعی کنید او را مشغول فعالیتهای سالم، متمرکز و سازمان یافته کنید.
• انتظارات واضح تعیین کنید. قوانین رفتاری را ساده کنید و توضیح دهید چه اتفاقی می افتد، هنگامی که از آن پیروی می کنید یا زمانی که آنها را می شکنید. پاداش را فراموش نکنید.
• تشویق ورزش و خواب. فعالیت بدنی باعث افزایش تمرکز و رشد مغز می شود. نکته مهم این است که خواب خوب و راحت در کودکانی که دارای اختلال کمبود توجه بیش از حد (ADHD) هستند، منجر به کاهش علائم بیماری می شود.
• به فرزندتان کمک کنید که تغذیه درست داشته باشد. وعده های غذایی سالم و منظم به همراه تنقلات و میوه ها در هر سه ساعت داشته باشید و مصرف فست فودها و مواد غذایی شیرین را کاهش دهید.
• به کودکتان آموزش دهید که چگونه دوست پیدا کند. به او کمک کنید تا یک شنونده بهتر شود، یاد بگیرد که صورت و زبان بدن افراد را بخواند و با دیگران هماهنگ تر باشد.
اثرات مثبت بیش فعالی در کودکان
بیش فعالی هیچ ارتباطی با هوش یا استعداد ندارد. ولی بچه های دارای اختلال کمبود توجه اغلب خصوصیات مثبت زیر را نشان می دهند:خلاقیت - کودکانی که ADHD دارند، می توانند به طرز شگفت آوری خلاق و خیال‌پرداز باشند. کودکی که رویا دارد و به یکباره ده فکر متفاوت می کند، می تواند به یک استاد حل مسئله، یک چشمه از ایده ها یا یک هنرمند مبتکر تبدیل شود. کودکان بیش فعال ممکن است به راحتی حواسشان پرت شود، اما گاهی اوقات متوجه چیزهایی می شوند که دیگران به آن توجه نمی کنند.
انرژی و انگیزه زیاد بچه های مبتلا به بیش فعالی انگیزه زیادی دارند، کار، بازی یا برای موفقیت تلاش می کنند، منحرف کردن آنها از کاری که مورد علاقه آنهاست، دشوار می شود، به خصوص اگر این فعالیت تعاملی را دوست داشته باشند یا به نظرشان مفید باشد.
بیشتر بدانید:
1- اختلال نقص توجه - بیش فعالی چیست؟
2- پدیده خشونت گرایی و رفتار قلدری در کودکان
3- مواد شیمیایی عامل کاهش آی کیو کودکان هستند
4- تاثیر استفاده از موبایل و اینترنت موبایل در بارداری بر روی جنین
