بارداری و زایمان و شیردهی برای مادران مبتلا به بیماری صرع

آیا صرع ارثی است؟

جز در موارد بسیار نادر، صرع بیماری ارثی نیست. اما در صورتی‌که یکی از والدین یا هر دو والد مبتلا به صرع باشند، احتمال مبتلا شدن کودک به صرع 5 تا 20 درصد خواهد بود. البته ارث بردن به نوع و شدت بیماری مادر یا پدر مبتلا به صرع بستگی دارد. بطور کلی صرع به دو دسته "صرع منتشر" یا "گرندمال" و  "صرع موضعی" یا "پارسیل " تقیسم می‌شود. صرع موضعی به دو زیرشاخه صرع ساده (بدون بیهوشی) و صرع مرکب (همراه با بیهوشی) تقسیم می‌شود. شایع‌ترین نوع صرع در میان بزرگسالان "صرع پارسیل مرکب" است. در صورتی‌که یکی از والدین یا هر دو به صرع‌ منتشر مبتلا باشند، احتمال انتقال این بیماری به فرزند بیشتر است. البته بیشتر صرع‌های منتشر قابل درمان هستند و به ارث رسیدن آن به فرزند جای نگرانی ندارد!

آیا می توان با داشتن صرع باردار شد؟ 

بله، البته به این شرط که بارداری برنامه ریزی شده‌ای داشته باشید. اگر دچار صرع هستید و قصد دارید باردار شوید باید به نکات زیر توجه کنید:

1- چند ماه قبل از اقدام به بارداری باید مصرف اسید فولیک آغاز شود تا از بروز هرگونه مشکل مغزی‌ و عصبی پیشگیری شود. مصرف روزانه 5-1 میلی‌گرم اسیدفولیک لازم است.

 2- در 3 ماهه اول بارداری باید مصرف دارو به حداقل ممکن برسد و مادر از مصرف سیگار و الکل پرهیز کند. سیگار و الکل نه تنها احتمال بروز نقص‌های مادر زادی را افزایش می‌دهد، بلکه احتمال ابتلا به صرع را در کودکان نیز افزایش می‌دهد. الکل از جفت عبور کرده و وارد مایع آمنیوتیک می‌شود و میزان آن حدود 10 برابر میزان آن در خون مادر است. محققان پس از زیر نظر گرفتن 425 فرد 2 تا 49 سال که در دوران جنینی مبتلا به سندرم جنین الکلی بوده‌اند، متوجه شدند 6 درصد این افراد به صرع مبتلایند و 12 درصد حداقل یک بار دچار حمله صرع ‌شده‌اند. الکل بر رشد مغزی جنین هم اثر منفی می‌گذارد. مسمومیت ناشی از الکل در دوران جنینی می‌تواند باعث بروز نقص‌هایی در ناحیه جمجمه و صورت کودک شده و عاملی برای وزن پایین نوزاد حین تولد باشد. مشکلات قلبی، اختلالات یادگیری، اختلالات زبانی و رفتاری نیز از جمله دیگر مسائل شایع در کودکانی است که مادرشان در دوران بارداری الکل مصرف کرده‌اند.

تاثیر مصرف یا عدم مصرف داروهای ضد تشنج در بارداری

تشدید حملات صرعی در دوران بارداری مساله‌ای نادر است و تنها 25 درصد بانوان باردار دچار افزایش حملات می‌شوند. و در 65 درصد بانوان مبتلا، بارداری تاثیر خاصی بر صرع و تشنج ندارد و در 10 درصد حتی سبب کاهش تعداد و شدت حملات تشنج می‌شود. آن دسته از بانوانی‌که در این دوران حملات بیشتری دارند، معمولاً به دلیل مصرف نکردن داروهای ضد تشنج از ترس آسیب رسیدن به جنین است. در صورتی‌که داروها مرتب مصرف شوند، تعداد حملات در دوران بارداری کمتر می‌شود.

مصرف کدام یک از داروهای ضد صرع یا ضد تشنج در بارداری مجاز است؟

 با پزشک مشورت کنید تا در صورت لزوم داروهای ضد صرع شما را تغییر دهد یا دوز آن را کم کند و داروهایی که برای بارداری و جنین خطرناک نیستند تجویز کند. بطور مثال مصرف داروهای ضد صرع مانند اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)، توپیرامات (Topiramate)، گاباپنتین (Gabapentin)، لوتیراستام (Levetiracetam) و لاموتریژین (Lamotrigine) در دوران بارداری بی خطر تر هستند و باعث نقص مادرزادی جنین نمی‌شوند.

مصرف کدام یک از داروهای ضد صرع یا ضد تشنج در بارداری غیر مجاز است؟

اما داروهایی نظیر فنوباربیتال (Phenobarbital)، فنی‌توئین (Phenytoin)، والپروات (valproate) با نام‌های تجاری دپاکین و والپاکین و همچنین کاربامازپین (Carbamazepine) می‌توانند منجر به بروز نقص مادرزادی جنین به‌خصوص در ناحیه ستون‌ فقرات، صورت، قلب و دستگاه تناسلی جنین شوند. در برخی شرایط می‌توان برای مدت کوتاهی مصرف قرص را قطع کرد. اما توجه داشته باشید که نباید بدون اجازه پزشک داروهای صرع را قطع کنید، زیرا قطع ناگهانی داروهای ضد صرع در دوران بارداری بسیار خطرناک است.

برخی داروهای ضد صرع در دوران بارداری عوارض بیشتری دارند و می توانند منجر به نقص مادرزادی جنین شوند، ممکن است در اثر مصرف داروهای ضد صرع مانند قرص کاربامازپین (به انگلیسی: Carbamazepine) یا والپروئیک اسید (به انگلیسی: Valproic acid) در دوران بارداری و یا مصرف ترکیبی داروها، جنین دچار نقص های مادرزادی زیر شود:

• شکاف کام و لب
• رشد ناقص انگشتان یا ناخن،
• اسپینا بیفیدا (مهره شکاف دار)
• ناهنجاری های اسکلتی
• بیماری قلبی 
• اختلالات دستگاه گوارش 

 افراد مبتلا به صرع که قصد باردار شدن دارند باید با پزشک شان مشورت کنند تا نوع داروی مصرفی آنها تغییر کند. البته هنوز اطلاعات کافی در مورد تاثیر داروها بر جنین وجود ندارد و نمی‌توان در مورد خطرات قطعی آن توضیح داد. 

 بهترین داروی ضد صرع در دوران بارداری

در هنگام بارداری داروهای ضد صرع، متابولیسم ویتامین K در کبد را افزایش می‌دهند. کمبود این ویتامین می‌تواند انعقاد خون را به تاخیر انداخته و باعث خونریزی در مغز جنین یا دیگر ارگان‌های او بعد از تولد شود. بنابراین توصیه می‌شود، بانوان باردار مبتلا به صرع در هفته‌های پایانی بارداری مکمل ویتامین K دریافت کنند و نوزاد نیز به محض تولد این ویتامین تزریقی را دریافت کند. 

مصرف داروهای ضد صرع مانند اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)، توپیرامات (Topiramate)، گاباپنتین (Gabapentin)، لوتیراستام (Levetiracetam) و لاموتریژین (Lamotrigine) در دوران بارداری بی خطر تر هستند و باعث نقص مادرزادی جنین نمی‌شوند. 

صرع و زایمان طبیعی 

مادر مبتلا به صرع باید زایمان طبیعی انجام دهد یا سزاین؟

مادر باردار مبتلا به صرع می تواند زایمان طبیعی انجام دهد.  اگر مادر  مبتلا به صرع در طول انقباضات رحمی به حملات تونیک - کلونیک منتشر، مکرر و غیرقابل کنترل یا تشنج های  مکرر دچار شود بطوریکه توانایی زایمان طبیعی را از او بگیرد، باید سزارین انجام دهد. 

تاثیر تشنج بر جنین 

آیا حملات صرع برای سلامت جنین خطرناک است؟

این مساله به نوع صرع بستگی دارد. صرع‌های ساده، میوکلونی و متمرکز بدون خطر هستند، اما حملات تونیک - کلونیک و منتشر می‌توانند برای جنین خطرآفرین باشد. زیرا باعث قطع اکسیژن رسانی به جنین می‌شوند. در هر حال نباید در دوران بارداری مصرف داروها را قطع کرد زیرا تکرر حملات به‌طور حتم برای جنین خطرناک تر است. 

 آیا مصرف داروهای پیشگیری از حملات صرع باعث نقص‌های جنینی می‌شود؟

گرچه آمار نشان داده که فرزندان افراد مبتلا به صرع در مقایسه با سایر افراد جامعه بیشتر دچار نقص‌های مادرزادی هستند، اما میزان نقص‌های قابل‌توجه تنها 2 تا 3 درصد است و سایر عوارض قابل‌ درمان و اصلاح هستند. بروز عیوب مادرزادی تنها به دلیل مصرف دارو نیست و معمولاً از عادات نادرست دیگری مثل مصرف الکل و سیگار نیز ناشی می‌گردد. 

آیا می توان با وجود صرع شیردهی انجام داد؟

 متخصصان توصیه می‌کنند که حتی با وجود خطرات احتمالی و تشنج در مادر مبتلا به صرع، حتماً  شیردهی انجام شود. البته تمام داروهای ضد صرع از شیر عبور می‌کنند، اما غلظت آنها ضعیف است و تاثیری بر جنین نخواهد داشت. تنها برخی داروها که میزان غلظت آنها در خون و شیر مادر برابر است می‌توانند ایجاد مشکل کنند. بنابراین باید از همان ابتدا نوزاد زیر نظر گرفته شود و با مشاهده علائمی مثل خواب آلودگی شدید یا مک زدن‌های ضعیف یا شلی و سستی عضلات شیردهی قطع شود.

روش جلوگیری از بارداری در زنان مبتلا به صرع

 برخی داروهای ضد صرع بر روی جذب داروهای پیشگیری از بارداری اثرگذارند. به این داروها القا کننده های آنزیم های کبدی می‌گویند و می‌توانند سبب تسریع برخی روندها در سلو‌ل های کبدی شوند. از جمله این داروها می‌توان به کاربامازپین (Carbamazepine)، اکس کاربازپین (Oxcarbazepine)، فنوباربیتال (Phenobarbital) و توپیرامات (Topiramate) اشاره کرد. اگر شما همزمان با داروی پیشگیری از بارداری از این داروهای ضد صرع استفاده می‌کنید باید به پزشک خود اطلاع دهید و به موارد زیر توجه داشته باشید: 

1- اگر برای پیشگیری از بارداری از قرص جلوگیری استفاده می‌کنید، دوز استروژن آن باید حداقل 50 میکروگرم باشد، یعنی مقداری که از حد معمول بالاتر است. در عین حال توصیه می‌شود از یک روش کمکی دیگر مثل کاندوم هم استفاده کنید.

2- مصرف قرص پروژسترون توصیه نمی‌شود.

3- مصرف کپسول کاشتنی پروژسترون یا کپسول زیرپوستی توصیه نمی‌شود.

4- اگر از روش جلوگیری اورژانسی استفاده کردید دقت کنید که دوز لوونورژسترل (Levonorgestrel) آن باید بیشتر از 3 میلی‌گرم باشد.  

مطالب بیشتر: 

1- توقف ناگهانی مصرف داروهای ضد صرع خطرناک است

2- بارداری و بیماری تیروئید

3- تاثیر بیماری سلیاک بر بارداری

4- تاثیر بیماری قلبی مادر بر جنین