لخته شدن خون در بارداری Blood clot during pregnancy

لخته خون چیست؟

خون زمانی لخته می شود کهپلاکت­ها در کنار یکدیگر تجمع کرده و برای جلوگیری از تداوم خونریزی در محل آسیب دیده یک پوشش جامد ایجاد می کنند. خون تمامی انسان­ها قابلیت لخته شدن دارد به همین علت خونریزی ناشی از بریدن رگ در یک اصلاح معمولی یا خونریزی ­های شدید متوقف شده و جان فرد نجات می­ یابد. اما در دوران بارداری، افزایش سطوح استروژن موجب تسهیل انعقاد خون می گردد. لخته شدن خون به خودی خود مشکلی ایجاد نمی کند اما محل ایجاد لخته و علائمی که به همراه دارد، حائز اهمیت بسیار است.

علت لخته شدن خون در بارداری

وقتی بریدگی یا زخم ایجاد می­شود، بدن سلول­هایی به نام پلاکت­ را برای توقف جریان خون گسیل می ­دارد. معمولاً برای محافظت از ناحیۀ آسیب ­دیده و جلوگیری از خونریزی مداوم، لخته خون تشکیل می ­شود. در دوران بارداری، برای ممانعت از خونریزی بیش از حد و از دست رفتن مقادیر زیاد خود در هنگام زایمان، احتمال تشکیل لخته بیشتر است.

با این حال، وضعیتی به نام ترومبوز وریدی عمیق نیز وجود دارد که وقتی لخته­ های خون در پاها و ناحیه لگن ایجاد شود، بروز می ­کند و با نگرانی­های جدی همراه است. اما خوشبختانه برای این مشکل راه پیشگیری و درمان وجود دارد.

در عین حال باید گفت عارضۀ لخته شدن خون از هر 1000 بارداری در 1 یا 2 مورد رخ می­دهد و نمی­ توان آن را خطر جدی برای همگان تلقی کرد مگر اینکه فرد خود را در معرض خطر بداند. 

نشانه ­های ترومبوز وریدی در بارداری

وجود ورید (رگ­های) عمیق در پاهای مادران باردار، عامل زمینه ­ساز برای تشکیل لخته­ های خونی است. این عارضه ترومبوز وریدی عمیق نام دارد و با ورم غیرعادی پا تشخیص داده می ­شود. درد در ناحیۀ پشت زانو و احساس گرما به هنگام لمس همان قسمت از دیگر علائم این بیماری است. همچنین به دلیل فقدان اکسیژن درد در نواحی دیگر بدن نیز حس شود.

مادران در دوران بارداری نسبت به عوارض احتمالی حساس ­تر و هوشیارتر هستند. اگرچه لخته شدن خون امری بعید به نظر می­ رسد، اما نشانه­ های متعددی وجود دارد که بر اساس آن می ­توان احتمال وقوع آن را تخمین زد.

علائم ترومبوز وریدی عبارتند از:

• تورم یا درد در یک پا
• درد که هنگام راه رفتن تشدید می­شود
• رگ ­هایی که از حد طبیعی بزرگتر هستند

علت های لخته شدن خون در بارداری

پژوهش­ها حاکی از آن است که ترومبوز وریدی عمیق عامل اصلی لخته شدن خون در بارداری به شمار می ­آید. احتمال انعقاد خون در مادران باردار در سه ماهۀ اول بارداری و شش هفتۀ اول بعد از زایمان به مراتب بیشتر است. لذا علائم خطر را باید جدی گرفت و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرد.  

علائمی که باید جدی گرفت:

• سابقه بروز ترومپوز ورید عمیقی در خود فرد یا بستگان
• استعمال دخانیات یا قرار گرفتن در معرض دود آن
• بارداری در سنین بالاتر از 35 سال
• اضافه وزن
• طی مسافت زیاد در طول روز مثلا به دلیل دوری منزل از محل کار
• بارداری چندقلویی
• عدم تحرک به مدت طولانی
• تجربۀ سزارین

خطرات لخطه شدن خون در بارداری

ترومبوز وریدی عمیق به دلایل زیر می­تواند بارداری را تحت تاثیر قرار دهد:

• تشکیل لخته­ های خون در جفت
• حمله قلبي
• سکته
• آمبولی ریوی، زمانی که لخته خون حرکت کرده و در ریه قرار می­گیرد.
• سقط جنین

آزمایش­ها و تست­های تشخیصی

در بسیاری از موارد، پزشک با استفاده از سونوگرافی می­تواند به وجود لخته خون پی ببرد. چنانچه لخته خون در ریه­ باشد، سی تی اسکن یک روش تشخیصی است.

علت افزایش احتمال تشکیل لخته خون در بارداری

از آنجا که سطح استروژن در بارداری به طور طبیعی افزایش می­یابد، همه مادران باردار در معرض خطر هستند، اما استراحت مطلق، پرواز با هواپیما یا مسافرت طولانی با اتومبیل، اضافه وزن زیاد یا استعداد ژنتیکی انعقاد خون از عوامل تهدید کننده به شمار می ­آید.

تاثیر لخته خون در دوران بارداری بر مادر و کودک

بزرگترین خطر لخته شدن خون این است که لخته از محل اصلی خود حرکت کرده و به سمت ریه ها می ­رود به این ترتیب می­تواند مسبب خطر جدی به نام آمبولی ریوی باشد که جان فرد را به مخاطره می­اندازد. لخته­ خون برای نوزاد نیز خطرناک است و اگر در داخل جفت تشکیل شود، جریان خونی را که به جنین می ­­رسد، قطع می­کند.

درمان لخته ی خون در بارداری

اگر در دوران بارداری، لخته خونی در بدن شما تشکیل شد برای درمان آن باید از داروهای ضد انعقاد استفاده کنید. این داروهای مانع از لخته شدن خون خواهند شد. کمپرس گرم نیز می ­تواند به درمان لخته شدن خون در  نزدیکی سطح پوست کمک کنند.

پیشگیری از لخته شدن خون در بارداری

اگر مسافرت طولانی (بیش از چند ساعت) در پیش دارید، هر 20 دقیقه یکبار از جای خود برخیزید و کمی راه بروید. مقدار نمک را در رژیم غذایی خود کاهش دهید زیرا نمک موجب تورم خواهد شد. تا جایی که امکان دارد به هنگام نشستن، پاهایتان را روی یکدیگر نیندازید.  اگر استراحت مطلق دارید، از قرار دادن بالش زیر زانو خودداری کنید، در صورت لزوم پزشک نرمشهای خاصی به شما توصیه می ­کند که می­تواند از خطر جلوگیری کند. 

پیشگیری از ترومبوز وریدی عمیق نیز مهم است و با رعایت سبک زندگی سالم محقق خواهد شد. فعالیت بهترین راه جلوگیری از ترومبوز وریدی عمیق است، بنابراین در خصوص فعالیت­ها و انواع تمرینات ورزشی مجاز از پزشک خود راهنمایی بخواهید. ورزش منظم گردش خون را به تسریع کرده و مانع از تشکیل لخته خواهد شد. رعایت رژیم غذایی سالم و پرهیز از استعمال دخانیات نیز اهمیت بسیار دارد. اگر احساس می­کنید در معرض خطر ابتلا به ترومبوز وریدی عمیق قرار دارید، به پزشک مراجعه کنید. اگر پزشک تشخیص دهد شما مبتلا به ترومبوز وریدی عمیق هستید، به احتمال زیاد با تجویز داروی ضد انعقاد که به آسانی از لخته شدن خون جلوگیری می­کند، درمان خواهید شد.

تجربه های مادرانی که لخته خون داشته­ اند

"مادر بارداری هستم که به روش تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI) باردار شده­ام، چند لخته خون در رحم من مشاهده شده است. پزشک زنان لاونوکس (آنوکساپارین) و آسپیرین بچه تجویز کرده است و چندان هم نگران به نظر نمی­رسد. البته من حدود هفته 12 خونریزی شدید داشتم".

" در رحم من یک لخته خون مشاهده شد. حدود هفته 7 ام خونریزی داشتم، ولی جنین مشکلی نداشت. پزشک روزی یک اسید فولیک و آسپیرین کودک تجویز کرد. در حال حاضر لخته کوچک شده و به سختی قابل رؤیت است".

" هفته گذشته چندین لخته خون در وریدهای سطحی من تشخیص داده شد. پزشک کشیک بدون بررسی اختلال مربوط به انعقاد خون، به مدت 20 روز  آسپرین تجویز کرد".