بلوغ زودرس چیست و چه دلایل و درمان های دارد؟
بلوغ دوره ای است که کودک به صورت فیزیکی، هورمونی و جنسی تغییر می کند و قادر به تولید مثل می شود. در واقع بلوغ روندی است که طی آن بچه ها به لحاظ جسمی و احساسی به آقایان و بانوان جوان تبدیل می شوند. معمولا این اتفاق در دختران بعد از سن 8 سال (میانگین 10 سال) و در پسران بعد از 9 سال ( میانگین 11 سال) شروع می شود.
بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ زودرس به معنی داشتن نشانه های بلوغ (بزرگ شدن سینه، بیضه، موی گوش و زیر بغل، بوی بد بدن، خونریزی قاعدگی و افزایش سرعت رشد) زودتر از معمول است. بلوغ زودرس بلوغی است که در دختر ها قبل از سن 8 سالگی و در پسر ها قبل از 9 سالگی شروع می شود.
علت وقوع بلوغ زودرس
شروع بلوغ معمولا توسط هیپوتالاموس (منطقه ای در مغز که به غده هیپوفیز پیغام می دهد) ایجاد می شود. غده هیپوفیز (یک غده در نزدیکی پایه مغز)، هورمون هایی را تولید می کند که باعث آزاد شدن هورمون های جنسی از تخمدان ها (در دختران) یا بیضه ها (در پسران) می شود.
گاهی اوقات بلوغ زودرس ناشی از یک مشکل ساختاری در مغز (مانند تومور)، آسیب مغزی به علت آسیب به سر، یک عفونت (مانند مننژیت) یا مشکل در تخمدان یا غده تیروئید است .
انواع بلوغ زودرس
در واقع دو نوع بلوغ زودرس وجود دارد:
- بلوغ زودرس وابسته به گنادوتروپین (مرکزی) : گنادوتروپین ها هورمون هایی هستند که توسط غده هیپوفیز در مغز منتشر می شوند و مسئول تحریک گنادها (تخمدان ها و بیضه ها) برای تولید هورمون های جنسی هستند. هورمون های جنسی به نوبه خود باعث رشد و بلوغ جنسی می شوند. به عبارت دیگر، ما می توانیم از گنادوتروپین ها به عنوان هورمون هایی که در نهایت مسئول بلوغ هستند، نام ببریم. این نوع بلوغ زودرس بر دختران بیشتر از پسران تأثیر می گذارد و به علت ترشح زودرس گنادوتروپین ها از مغز آغاز می شود.
- بلوغ زودرس مستقل (محیطی) : این نوع بلوغ زودرس علت تولید آندروژن و استروژن از دیگر قسمت های بدن ایجاد می شود.
در اکثر دخترانی که دچار بلوغ زودرس می شوند، هیچ گونه مشکل پزشکی وجود ندارد و دلیل خاصی برای این امر شناخته نمی شود.
این مشکل در پسران کمتر رایج است و به احتمال زیاد به یک مشکل پزشکی دیگر مرتبط است. در حدود 5٪ پسران، بلوغ زودرس ارثی است. ( این مورد در دختران کمتر از 1٪ است)
تشخیص بلوغ زودرس
اگر فرزند شما علائم بلوغ جنسی زودرس (قبل از سن 7 یا 8 سالگی در دختران یا 9 ساله در پسران)، شامل بزرگ شدن سینه، رشد سریع ، قاعدگی، آکنه، بزرگ شدن بیضه ها یا آلت تناسلی یا رشد موهای زیر بغل و اندام تناسلی را دارد، بهتر است توسط پزشک داخلی و یا غدد معاینه شود.
برای تأیید بلوغ زودرس، پزشک ممکن است از آزمایشات خون و ادرار برای بررسی سطح هورمون های جنسی استفاده کند. و اشعه X از مچ دست کودک شما می تواند نشان دهد که آیا استخوان ها به سرعت در حال رشد هستند یا نه.
تست های تصویربرداری و اسکن مانند سی تی اسکن، MRI ها (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) و سونوگرافی می توانند به تشخیص علل خاص بلوغ زودرس مانند تومور مغزی، تخمدان یا بیضه کمک کنند.
آیا جنسیت و نژادی بر رسیدن به بلوغ موثر است؟
بله، تفاوت ها وجود دارد. محدوده سنی طبیعی بلوغ در دختران 9-16 سال است، در حالی که در پسران بلوغ بین 13-15 رخ می دهد. بلوغ زودرس در دختران بیشتر از پسران رایج است.
مطالعات دیگر نشان می دهد که تفاوت های نژادی در بلوغ زودرس وجود دارد و در برخی از نژادها دختران و پسران زودتر به بلوغ می رسند.
بلوغ زودرس چه تاثیری بر کودکان دارد؟
هنگامی که بلوغ به پایان می رسد، رشد قدی متوقف می شود. در کودکانی که دچار بلوغ زودرس هستند در ابتدا رشد قدی شان در مقایسه با همسالان زیادتر از حد معمول است. ولی این رشد در کوتاهترین زمان ممکن به پایان می رسد.
بلوغ زودرس می تواند مشکلات عاطفی و یا اجتماعی برای نوجوان ایجاد کند. به عنوان مثال، دختران با بلوغ زودرس ممکن است در مورد تغییرات فیزیکی خود مثل شروع قاعدگی و یا داشتن سینه های بزرگ، معذب و خجالت زده باشند. اما سخت ترین قسمت ممکن مسخره شدن در جمع همسالان است که می تواند باعث منزوی شدن آنها شود.
احساسات و رفتار ممکن است در کودکان با بلوغ زودرس تغییر کند. دختران می توانند خجالتی یا تحریک پذیر و پسران می توانند تهاجمی تر شوند.
روش های پیشگیری از وقوع بلوغ زودرس کودکان
دلایل زیر با وقوع بلوغ زودرس مرتبط است.
- چاقی
مطالعات متعددی ارتباط بین شاخص توده بدنی (BMI) دوران کودکی و بلوغ زودرس دختران را نشان داده اند. چربی بیش از حد در بدن باعث تغییر سطح هورمون های انسولین، لپتین و استروژن می شود و این عوامل، می تواند باعث وقوع زودهنگام بلوغ شود. همچنین کم تحرکی ممکن است سطح ملاتونین را کاهش دهد که می تواند سیگنال های مغز را تحریک کند و باعث شروع بلوغ شود.
- قرار گرفتن در معرض سموم محیطی که به عنوان استروژن در بدن عمل می کنند
بسیاری از مواد استفاده شده در لوازم آرایشی، پلاستیک، آفت کش ها، مواد شوینده و دیگر محصولات خانگی و صنعتی معمولی می توانند اثر استروژن را در بدن ما تقلید کنند. این مواد می توانند روی سلامت ما و وقوع بلوغ زودرس موثر باشند.
- استرس:
استرس می تواند در سیستم غدد درون ریز تاثیر بگذارد. بسیاری از ما از استرس رنج می بریم. خواب ناکافی، فشارهای روحی در مدرسه، استرس در خانه، فشار همسالان و قلدری، تنها تعدادی از عوامل استرس زا هستند که دختران ما به طور مرتب در معرض آن قرار دارند. چربی بیشتر به معنای استروژن بیشتری است و این می تواند منجر به بلوغ زودرس شود.
- افزایش مصرف پروتئین حیوانی
مصرف زیاد گوشت و غذاهای پروتئینی با بلوغ زودرس مرتبط است. بهتر است رژیم غذایی کودکان بیشتر شامل میوه و سبزیجات باشد.
مصرف آب بیشتر، کاهش مصرف غذاهای گوشتی و فست فودها، کاهش مصرف نان، ماکارونی، سیب زمینی و برنج سفید در رژیم غذایی و تاکید بر مصرف میوه ها وسبزیجات، محدودکردن میزان تماشای تلویزیون و تشویق کودکان به ورزش از مواردی ست که می تواند در پیشگیری از وقوع بلوغ زودرس موثر باشد.
درمان بلوغ زودرس چیست؟
شما باید با دکتر فرزندتان در مورد اینکه آیا درمان، ایده خوبی برای فرزند شما است، صحبت کنید. اگر بلوغ زودرس ناشی از ترشح زود هنگام گنادوتروپین ها باشد، با تزریق داروهای هورمونی می توان آن را کنترل کرد.
بسته به علت، دو روش برای درمان بلوغ زودرس وجود دارد:
- درمان علت یا بیماری اصلی، مانند تومور
- کاهش سطح هورمون های جنسی با دارو برای جلوگیری از پیشرفت علائم بلوغ
گاهی اوقات، درمان یک مشکل بهداشتی مرتبط می تواند بلوغ زودرس را متوقف کند. اما در بیشتر موارد، هیچ بیماری دیگری وجود ندارد، بنابراین درمان معمولا شامل تزریق هورمون برای جلوگیری از رشد جنسی است.
در حال حاضر درمان هورمونی تایید شده، تزریق LHRH است. این هورمون تولید هورمون های جنسی ای که باعث بلوغ زودرس می شوند را متوقف می کند. نتایج معمولا یک سال از شروع درمان با LHRH شروع می شود که معمولا بی خطر است.
درصورت وقوع بلوغ زودرس مراقب تغییرات روحی و عاطفی کودکتان باشید
فرزندتان را تشویق کنید که در فعالیت های اجتماعی و فیزیکی به طور منظم شرکت کند و به آنها اجازه دهید هر گونه نگرانی شان را با شما در میان بگذارند.
به فرزندتان یک توضیح ساده و حقیقی درباره آنچه اتفاق می افتد، بدهید. توضیح دهید که این تغییرات برای افراد بزرگ و نوجوانان عادی است، اما بدن او زودتر شروع به رشد کرده است. فرزندتان را در مورد نوع درمان و آنچه که در طول مسیر درمان اتفاق می افتد، مطلع کنید.
همچنین مراقب تغییرات روحی و عاطفی کودکتان باشید. اگر علائم هشدار دهنده زیر وجود دارد، بهتر است با یک مشاور در این باره صحبت کنید.
- نمرات ضعیف
- مشکلات در مدرسه
- از دست دادن علاقه به فعالیت های روزانه
- افسردگی
مهم است که به یاد داشته باشید کودکان دچار بلوغ زودرس می توانند درمان شوند.
مطالعه بیشتر:
1- جهش رشدی هنگام بلوغ و بهترین راه برای افزایش طول قد
2- پدیده خشونت گرایی و رفتار قلدری در کودکان
3- چگونه حس قدردانی در کودکان را بالا ببریم؟
