۸ فعالیت ساده برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان
«من نمی‌توانم فوتبالیست بشوم. قوی نیستم». «حتی نمی‌توانم نمره‌های خوب بگیرم. خیلی بدبختم.»
اگر این جملات برایتان آشناست و کودک شما اغلب به نوعی فکر می‌کند و حرف می‌زند که حاکی از اعتماد به نفس ضعیف او است، شما تنها نیستید. والدین در همه جای دنیا دیر یا زود مجبور هستند با مسائل اعتماد به نفس کودکشان روبرو شوند.
در این مقاله به شما می‌گوییم که اعتماد به نفس چیست و چگونه می‌توان با فعالیت‌هایی برای کودکان این حس را در آن‌ها تقویت کرد.
اعتماد به نفس چیست؟
در روانشناسی، اعتماد به نفس به عنوان ارزیابی ذهنی یک فرد در مورد خودش تعریف می‌شود. به عبارت ساده، اعتماد به نفس آن چیزی است که درباره خود فکر می‌کنیم. بنابراین اینکه کودک شما درباره خودش چه فکر می‌کند چه اهمیتی دارد؟ به هر حال آن‌ها فقط بچه هستند! البته شاید. اما کودک شما روزی بزرگسال می‌شود و اینکه نسبت به خود چه احساسی دارد در تصمیماتش نقش بسیار مهمی ایفاء می‌کند.
درجه اعتماد به نفس یک کودک می‌تواند بالا یا پایین باشد. کودکان با اعتماد به نفس سالم حس مثبتی نسبت به خود دارند و اطمینان بیشتری دارند، برخلاف کودکان با اعتماد به نفس پایین که می‌تواند تاثیری منفی بر انتخاب‌های آن‌ها در زندگی داشته باشد.
بااینکه درجه اعتماد به نفس ممکن است بر موفقیت کودک در تحصیلات تاثیرگذار باشد یا نباشد، اما در میزان شادی و رضایت آن‌ها بدون شک موثر است.
ایجاد اعتماد به نفس در کودکان
اعتماد به نفس در کودکان خیلی زود شروع به رشد می‌کند و والدین در ساخت آن نقشی کلیدی بازی می‌کنند. از آن‌جا که والدین تاثیرگذارترین افراد در زندگی کودک هستند، چیزهایی که می‌گویند یا کارهایی که انجام می‌دهند و حسی که به کودک می‌دهند بر روند فکری او تاثیر می‌گذارد. در زیر روش‌هایی را برای کمک به کودک خود در ایجاد اعتماد به نفس سالم می‌خوانید.
- کودکان دوست بدارید. کودکانی که احساس می‌کنند دوست‌شان دارند و مقبول هستند، خود را بیشتر دوست دارند و در کالبد خود احساس راحتی بیشتری دارند. وقتی با آن‌ها با مهربانی رفتار می‌کنید، آن‌ها را بغل می‌کنید یا می‌بوسید، کودکان احساس محبوبیت می‌کنند و احساس خوبی نسبت به خود می‌یابند. گاهی یک لبخند ساده می‌تواند برای اینکه کودک بفهمد او را دوست دارید کافی است.
- بر توانایی‌های کودک تمرکز کنید نه نقاط ضعف او. آن‌ها را تشویق کنید از استعداد خود بدون خجالت استفاده کنند. در همان زمان، کمک کنید تا ضعف‌های خود را بشناسند و راه‌هایی برای کار روی آن‌ها پیدا کنند.
- تشویق کودکان به موفقیت خوب است. ولی همیشه موفق نیستیم. بگذارید کودک شما بفهمد که اشکالی ندارد گاهی برنده نشود. به فرزند خود بیاموزید که شکست را بپذیرد و بگذارید یاد بگیرد که موفقیت مقیاس ارزش نیست.
- یادگیری مهارت های جدید نیروبخش است. یاد دادن مهارت های جدید به کودک، حتی مهارت های ساده‌ای مثل باغبانی، ظرف شستن، درست کردن کاردستی یا کمک درعوض کردن لاستیک ماشین می‌تواند حس اعتماد به نفس در آن‌ها را تا اندازه‌ای بالا ببرد.
- داشتن قدرت انتخاب حس خوبی است. این را به کودک خود بدهید، بگذارید هر از چند گاهی خودشان انتخاب کنند. نه تنها حال آن‌ها را خوب می‌کند بلکه درباره مسئولیت و مخاطرات همراه آن به آن‌ها می‌آموزاند. اما پیش از دادن مسئولیت به آن‌ها برای انتخاب‌های بزرگ در زندگی، کم‌کم شروع کنید، با انتخاب‌های ساده برای لباس، غذا، اسباب‌بازی و این قبیل موارد.
- حل مشکلات و احساس موفقیت. وقتی مشکلی را حل می‌کنید، چه بزرگ چه کوچک، نوعی احساس موفقیت را تجربه می‌کنید. بنابراین دفعه بعدی که کودک شما با مشکلی مواجه شد، آن را برایش حل نکنید. به آن‌ها یاد بدهید که خودشان آن مشکل را حل کنند. انجام این کار اطمینان و اعتماد به نفس آن‌ها را بالا می‌برد.
- به فرزندتان یاد بدهید خودشان و دیگران را دوست بدارند. با آن‌ها درباره اهمیت شیوه زندگی سالم و مراقبت از خودشان حرف بزنید. همچنین می‌توانید درباره بهداشت فردی و هنر لباس خوب پوشیدن که هر دو تاثیر مثبتی بر اعتماد به نفس فردی می‌گذارد به آن‌ها یاد بدهید.
- بچه‌ها کنجکاو هستند و می‌خواهند چیزهای جدید را امتحان کنند. اگر کودک شما به یک فعالیت، ورزش یا یادگیری مهارتی جدید علاقه نشان می‌دهد، رای آن‌ها را نزنید. تشویق‌شان کنید که آن را امتحان و تجربه کنند و به آن‌ها یاد بدهید که ممکن است چه مخاطرات یا نتایجی داشته باشد. به عنوان مثال، اگر کودک می‌خواهد هنرهای رزمی بیاموزد او را تشویق کنید. ولی به او بگویید که این کار نیاز به تمرین و انضباط دارد که به معنای زود از خواب بیدار شدن، تمرین‌های قدرتی و تمرین‌های طولانی است.
تشویق کردن خوب است، اما ستایش زیاد از حد می‌تواند بیشتر از فایده ضرر داشته باشد. استفاده زیاد از کلماتی مانند «آفرین» یا «عالی بود» برای ستایش از کودک می‌تواند تاثیر عکس داشته باشد. کارشناسان می‌گویند ستایش و جایزه می‌تواند بر رشد استقلال کودک تاثیر بگذارد. بعضی کودکان ممکن است با ستایش زیاد از حد احساس ناراحتی کنند و کارهایی انجام بدهند که ثابت کنند والدین در اشتباهند.
بازی ها و فعالیت های برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان
ممکن است تعریف و تمجید خیلی برای انگیزه درون‌ذاتی کودک شما خوب نباشد، اما آن را با فعالیت‌ها و بازی‌هایی که اعتماد به نفس آن‌ها را تقویت می‌کند ترکیب کنید و جادو اتفاق می‌افتد. موارد زیر چند بازی و فعالیت افزایش اعتماد به نفس است که می‌تواند به این امر در کودک شما کمک کند.
1- فعالیت «من هستم»
آیا کودک شما خودش را دوست دارد؟ آیا به دستاوردهای خود افتخار می‌کند یا به‌خاطر ناکامی‌هایش خجالت‌زده است؟
با این فعالیت جواب این سؤال‌ها را خواهید فهمید.
وسایل مورد نیاز:
جدول یا کاغذ طراحی، بریده صفت‌ها از مجله‌ها، چسب، مداد رنگی یا مداد طراحی
طرز کار:
- از کودک بخواهید کلماتی را که او را توصیف می‌کند در یک برگه کاغذ فهرست کند. می‌تواند مثبت یا منفی باشد.
- بعد از او بخواهید تنها بر چیزهای خوبی که آدم‌ها درباره او گفته‌اند تمرکز کند و آن‌ها را فهرست کند.
- عکس کودک را وسط کاغذ یا جدول بچسبانید.
- از کودک بخواهید تا اطراف تصویر را با کلمات مثبت و صفاتی که می‌تواند با آن‌ها ارتباط برقرار کند پر کند.
- این کاغذ را در اتاقش بگذارید تا عقاید مثبت درباره خودش را تقویت کند.
2- موفقیت هایش را نام ببرید
یک راه موثر برای تقویت اعتماد به نفس کودک این است که موفقیت‌هایش را به او یادآوری کنید.
وسایل مورد نیاز:
یک تکه کاغذ و قلم
طرز کار:
- به فرزندتان یک قلم و کاغذ یا دفترچه بدهید.
- با نوشتن فهرست بردها و دستاوردهایش در صفحه اول شروع کنید و جا برای اضافه کردن موارد دیگر نیز باقی بگذارید.
- برای یادآوری قابلیت‌ها به کودک می‌توانید از او بخواهید هر شب قبل از خواب دستاوردهایش را بنویسد.
فهرست کردن هر روزه موفقیت‌ها به کودک یادآوری می‌کند که «می‌تواند» کاری انجام بدهد. این کمک می‌کند که اعتماد به نفس آن‌ها بالا برود.
3- بیان تجربه های مثبت
این می‌تواند یک فعالیت گروهی باشد که می‌شود آن‌را با دوستان و خانواده انجام داد.
وسایل مورد نیاز:
یک کاسه یا جعبه، کارت‌های فهرست و جایی برای بازی
طرز کار:
- بچه‌ها را در یک دایره بنشانید و به هر کدام یک کارت بدهید.
- از هرکدام بخواهید تا اسم خود را بالای کارت بنویسند و در کاسه بیندازند. کاسه را تکان بدهید تا کارت‌ها مخلوط شوند.
- کاسه را بچرخانید تا هر کدام از بچه‌ها یک کارت را بردارند. از آن‌ها بخواهید تا یک چیز مثبت راجع به فردی که کارتش در دست‌شان است بنویسند. بعد کارت را به نفر بعدی و بعدی بدهند تا همه حداقل یک چیز خوب درباره آن کودک نوشته باشند.
- همه کارت‌ها را جمع کنید و دوباره در کاسه بریزید.
- هر کارت با اسم را به بچه‌ها برگردانید و بگذارید چیزهای خوبی را که دیگران درباره آن‌ها نوشته‌اند بخوانند.
4- روبرو شدن با ترس ها
ترس قدرتمند است و می‌تواند مانع از انجام کارهایی بشود که دوست دارید. این فعالیت به کودک شما کمک می‌کند تا با ترس هایش روبرو شود.
وسایل مورد نیاز
قلم و کاغذ
طرز کار:
- از کودک بخواهید کارهایی را که می‌ترسد انجام بدهد یادداشت کند. به عنوان مثال، ممکن است به‌خاطر وزنش از رفتن به کلاس شنا بترسد. یا اینکه از نمایش چیزی در کلاس یا قرار گذاشتن با کسی هراس داشته باشد.
جمله باید چیزی مشابه این باشد:
از ثبت‌نام در تیم شنا می‌ترسم چون...
از حرف زدن با فلانی و فلانی می‌ترسم چون...
- قدم بعدی این است که انجام کاری را که از آن می‌ترسد تصور کند. ثبت‌نام برای تیم شنا یا حرف زدن با فلان آدم را تجسم کند.
- نوعی ذهنیت «خب که چی» را ایجاد کنید. هر بار که کودک می‌نویسد از چیزی می‌ترسد، از او بخواهید تا نتایج امتحان کردن آن کار را بنویسد. در کنار نتایج منفی، از او بخواهید تا چیزی شبیه این بنویسد که «حتی اگر نتوانم به تیم راه پیدا کنم، خب چه می‌شود؟» یا «اگر فلان یا فلان آدم من را نپذیرد، خب چه می‌شود؟»
این روبرو شدن با ترس‌هایشان را راحت‌تر می‌کند.
5- فعالیت اعتماد به نفس مادرـ دختری
یک مادر اولین و قدرتمند‌ترین قهرمان زندگی یک دختر کوچک است. این فعالیت می‌تواند از پیوند مادرـ دختری برای کار روی اعتماد به نفس دختر استفاده کند.
وسایل مورد نیاز:
کاغذ، مداد طراحی یا مداد رنگی
طرز کار:
- دو پوستر با کلمه «من» روی آن‌ها درست کنید، به نحوی که بتوانید ورقه‌ها را با متن پر کنید.
- پوستر دیگری با کلمه «مامان من» درست کنید و یکی دیگر با «دختر من».
- به فرزندتان پوستر «من» و «مامان من» را بدهید و از او بخواهید آن‌را با چیزهای مثبت درباره خودش و مادرش پر کند. مادر هم روی دوتای دیگر کار کند.
- کاغذها را با هم عوض کنند و چیزهای خوبی را که درباره هم نوشته‌اند بخوانند.
مهم‌ترین و سخت‌ترین بخش این فعالیت این است که کاری کنیم کودک چیز خوبی درباره خودش بنویسد.
6- کار سخت هدفمند
کودک وقتی بداند کسی به او اعتماد دارد اعتماد به نفسش سریعا تقویت می‌شود. چه راهی بهتر از سپردن یک کار سخت که مسئولیت زیادی را می‌طلبد برای اینکه نشان بدهید به او اعتماد دارید.
طرز کار:
- فهرستی از کارهایی که فرزندتان می‌تواند برای مراقبت از محیط و حیوانات اطرافش انجام بدهد تهیه کنید. به عنوان مثال، راه بردن سگ، نگهداری از گربه، آب دادن به گیاهان، یا تمیز کردن زمین.
- هربار که فرزندتان کارش را با موفقیت تمام می‌کند از او تعریف کنید، اما نه خیلی زیاد.
اگر اشتباه می‌کند، کمک کنید تا آن‌ها را تصحیح کند اما روی آن انگشت نگذارید. این می‌تواند به ایجاد اعتماد به نفس و بهبود عقیده نسبت به خودش کمک کند.
7- تصور کردن
افکار منفی ما گاهی آن‌قدر قوی است که نمی‌توانیم تصور یک چیز خوب را بکنیم. اگر کودک شما وارد چنین فازی شده است، این فعالیت می‌تواند مفید باشد.
وسایل مورد نیاز:
یک جای آرام یا ساکت برای آرامش
طرز کار:
- بفهمید چرا کودک شما فکر می‌کند خوب نیست یا از انجام چه کارهایی می‌ترسد.
- به عنوان مثال، اگر درباره مدرسه یا عملکردش در ورزش نگرانی دارد روی آن تمرکز کنید.
- از او بخواهید سناریوی ایده‌آل در هر دو حالت را تصور کند و بنویسد.
- بعد، از کودک بخواهید چشم‌هایش را ببندد و سناریوی ایده‌آل را تصور کند و اینکه اگر واقعی بود چه حسی پیدا می‌کرد.
- از او بخواهید که بنویسد وقتی وضعیت ایده‌آل را تصور کرد چه حسی داشته و درباره خودش چه فکری می‌کرده است.
8- تغییر حرف زدن با خود
حرف زدن و تفکر منفی درباره خود شاید بدترین چیزی است که می‌تواند بر اعتماد به نفس فرزندتان تاثیر بگذارد. فارغ از اینکه دیگران چه می‌گویند، چیزی که به خودتان می‌گویید همان چیزی است که باور دارید. این فعالیت کمک می‌کند تا مکالمه منفی با خود را به مثبت تغییر داد.
وسایل مورد نیاز:
قلم و کاغذ
طرز کار:
- روی یک کاغذ دو ستون درست کنید. یک طرف بنویسید: «گفتگوی بد یا منفی با خود» و در طرف دیگر بنویسید «گفتگوی خوب یا مثبت با خود».
- از کودک بخواهید تا تمام حرف‌های منفی را که درباره خود می‌زند زیر ستون بدها بنویسد.
- بعد از او بخواهید گفته‌های منفی را به مثبت تبدیل کند. این گفته‌ها باید برای استعداد یا توانایی‌های کودک روشن و مشخص باشد.
می‌تواند در آغاز با ذکر یک مثال به کودک کمک کنید. می‌توانید این را که چگونه گفتگوی منفی با خود را به مثبت تغییر داده‌اید و چقدر به شما کمک کرده با او به اشتراک بگذارید.
گفتن این حرف به کودک که مثبت فکر کند ممکن است همیشه کارساز نباشد. کودکان بیش از آنکه فکر کنند حس می‌کنند. مشغول کردن آن‌ها به فعالیت‌هایی که توانایی‌ها و ارزش‌هایشان را یادشان می‌اندازد موثرتر از آن است که از آن‌ها بخواهیم کتابی را درباره تفکر مثبت بخواند یا در یک سخنرانی در این باره شرکت کند. یادتان باشد که شما به عنوان والدین تاثیر زیادی بر کودکان خود دارید. از این نفوذ برای اینکه حس خوبی نسبت به خود داشته باشند استفاده کنید. اما زیاده‌روی نکنید.
مطالعه بیشتر:
1- شناخت نشانه های عدم اعتماد به نفس در کودکان
2- علت وابستگی کودک به والدین چیست و از چه زمانی شروع می شود؟
3- نحوه برخورد با گفتار بچه گانه در کودکان
4- تاثیر بازی کردن بر رشد و آموزش کودک
