آیا خوابیدن به راست در بارداری برای مادر و جنین مضر است؟

خوابیدن به پهلو راست در بارداری

وقتی باردار هستید باید انتظار شنیدن این جمله را داشته باشید: «هر وقت می‌توانید بخوابید». این را هر کسی که در این ۴۰ هفته می‌بینید به شما خواهد گفت.

برای مادران باردار فقط گفتن این حرف ساده است، خصوصا اگر عادت داشته باشند به پشت یا روی شکم بخوابند. در حال حاضر بسیاری از پزشکان به بانوان باردار می‌گویند که شب‌ها فقط به پهلوی چپ بخوابند. اما چرا؟ خوابیدن به راست در بارداری چه اشکالی دارد؟ آیا خوابیدن به راست در بارداری با خر خر کردن مرتبط است؟

با بزرگ و بزرگ‌تر شدن جنین در دوران بارداری، طبیعا فشار بیشتر و بیشتری به ارگان‌های داخلی و رگ‌های خونی مادر وارد می‌کند. فشار آوردن به مثانه و لگد زدن به روده‌ها می‌تواند آزاردهنده یا دردناک باشد. اما دلیل توصیه به خوابیدن به پهلوی چپ و تا حد امکان اجتناب از خوابیدن به راست در بارداری صرفا راحتی نیست. به گفته دکتر گریس پین استادیار دانشکده پزشکی جانز هاپکینز، بخش مهم این مساله در مورد بزرگ سیاهرگ مادر است. رگ بزرگی که در طرف جلو و راست ستون فقرات مادر قرار دارد و مسئول بازگرداندن خون از نیم‌تنه پایین بدن به قلب است.

پین می‌گوید: «اگر بانوان باردار به پشت بخوابند، احتمال بیشتری دارد که جنین بزرگ سیاهرگ را تحت فشار قرار دهد و موجب کاهش میزان بازگشت خون به قلب شود. مطالعه زیادی روی مقایسه خوابیدن به پهلوی راست یا چپ صورت نگرفته است اما حداقل از لحاظ نظری وقتی به پهلوی چپ می‌خوابید نسبت به خوابیدن به پهلوی راست فشار کمتری به بزرگ سیاهرگ وارد می‌کنید.»

چرا این فشار بد است؟ زیرا خون کمتری به قلب پمپاژ می‌شود و این یعنی خون کمتری هم از قلب بیرون فرستاده می‌شود و فشار خون مادر پایین می‌آید و در نتیجه اکسیژن کمتری به مادر و جنین می‌رسد. (خون مادر اکسیژن را به جنین می‌رساند.) دکتر پین می‌گوید: بیشتر مادرها و جنین‌های سالم باید بتوانند کاهش اندک خروجی قلب را جبران کنند اما فشردگی بزرگ سیاهرگ برای بانوانی که پیشاپیش دچار مشکل فشار خون یا مشکلات تنفسی هستند می‌تواند خطر بیشتری ایجاد کند.

به عنوان مثال، بانوان باردار مبتلا به آسم یا خفگی در خواب (عارضه‌ای که طی آن در طول شب تنفس مدام قطع و وصل می‌شود) ممکن است پیشاپیش در رساندن مقدار اکسیژن لازم به بدن خود و جنین با مشکل مواجه باشند. وقتی چنین عوارضی با کاهش جریان خون ناشی از به پشت خوابیدن همراه می‌شود، تاثیرات می‌تواند به شکل خطرناکی یکدیگر را تشدید کنند.

پین می‌گوید: «برخی از مطالعات می‌گویند خوابیدن به پشت در دوران بارداری می‌تواند با افزایش خطر مرده زایی مرتبط باشد. نتیاج شاهد بر این مدعا در حال افزایش است. اخیرا تحقیقی که اوایل امسال در نشریه بین‌المللی زنان و زایمان منتشر شد دریافت، بانوانی که پس از هفته ۲۸ دچار مرده‌زایی شده‌اند، ۲.۳ برابر بیشتر احتمال داشته است که نسبت به بانوان با بارداری موفق، پیش از هفته ۲۸ به پشت خوابیده باشند. در تحقیق دیگری که در نشریه پلوس وان در سال ۲۰۱۷ منتشر شد عنوان می‌شود که خوابیدن به پشت با ۳.۷ برابر احتمال بیشتر مرده زایی مرتبط است. محدودیتی که برای مطالعات این چنینی باید در ذهن داشت چیزی است که به آن «خطای یادآوری» می‌گویند و در آن از افراد پرسیده می‌شود که در گذشته چه کرده‌اند. احتمال بیشتری دارد بانوانی که نتایج بد، مانند مرده‌زایی را تجربه کرده‌اند، در ذهن خود به دنبال هر دلیلی که ممکن است در گذشته باعث این اتفاق شده باشد بگردند. این هشدارها باعث شده است که پزشکان به بانوان باردار توصیه کنند به پشت نخوابند. آن‌طور که پین می‌گوید: «این یک مداخله تقریبا آسان و بدون هزینه است» که بصورت بالقوه می‌تواند از نتایج بسیار منفی بارداری جلوگیری کند.

مشکلات خوابیدن به راست در بارداری

پس خوابیدن به پهلوی راست چه ایرادی دارد؟ گفتنش سخت است، چرا که مطالعات زیادی که بطور خاص خوابیدن به پهلوی راست و چپ را در دوران بارداری با هم مقایسه کرده باشد وجود ندارد. تحقیقی که روی ۱۵۵ بانو انجام و در نشریه BMJ در سال ۲۰۱۱ چاپ شد، دریافت که مرده‌زایی در بانوانی که به جای پهلوی چپ به پهلوی راست می‌خوابیند مقداری افزایش داشته است، اما این نتایج هنوز تکرار نشده است.

دکتر پین می‌گوید: «من فکر نمی‌کنم شواهد روشنی وجود داشته باشد که خوابیدن به پهلوی راست از خوابیدن به پهلوی چپ بدتر باشد. دلیل این‌که بعضی به پهلوی راست می‌خوابند این است که خوابیدن به پهلوی چپ برایشان سخت‌تر است. فکر نمی‌کنم دلیلی برای انجام ندادن آن وجود داشته باشد.»

پین می‌گوید، اگر بارداری سالمی دارید و اصلا نمی‌توانید به پهلوی چپ بخوابید، نگران نباشید و به پهلوی راست بچرخید. در واقع ممکن است برایتان بهتر باشد و نخوابیدن می‌تواند نتایج بسیار بدتری از خطر فشردگی اندک بزرگ سیاهرگ هنگام خوابیدن به راست در بارداری به همراه داشته باشد.

پین می‌گوید: «تحقیقات نشان می‌دهد، بانوان بارداری که نمی‌توانند به مقدار کافی بخوابند ـ کمتر از ۵ یا ۶ ساعت خواب شبانه ـ احتمالا بیشتر در معرض خطر عوارضی مانند دیابت بارداری و پره اکلامپسی قرار می‌گیرند. خواب کافی برای بارداری بسیار مهم است.»

مطالعه بیشتر:

1- عوارض خوابیدن روی شکم در دوران بارداری

2- آیا خوابیدن روی شکم در دوران بارداری مجاز است؟

3- چرا به پشت خوابیدن در سه ماهه سوم بارداری ممنوع است؟