اسهال در کودکان،چگونه می توانم از بروز اسهال جلوگیری کنم؟
اسهال در کودکان یک بیماری شایع است و هر مادر و پدری دست کم چند بار با آن دست و پنجه نرم کرده است. لازم است بدانید که اسهال در کودکان اگر به درستی کنترل نشود، می تواند عارضه ای بسیار خطرناک باشد، زیرا باعث تخلیه آب و نمک از بدن فرزند شما خواهد شد. اگر این مایعات خارج شده از بدن به سرعت جایگزین نشوند، این احتمال وجود دارد که بدن کودک کم آب شده و حتی ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
اسهال چیست؟
اسهال یک مشکل اذیت کننده و بسیار رایج در میان نوزادان و کودکان است. اسهال در بچه ها معمولاً ملایم و مختصر است. اسهال "حاد" کمتر از 1 هفته طول کشیده و بیشتر از 14 روز ادامه پیدا نمی کند. اسهال کودکان در تابستان بسیار شایع بوده و خطر کم آب شدن بدن کودک را به دنبال دارد.
اسهال در کودکان علائم واضحی دارد. این بیماری زمانی رخ می دهد که کوچولوی شما بیشتر از حد معمول دفع داشته باشد و در عین حال مدفوع او کمتر شکل و فرم داشته و آبکی تر باشد. بعضی اوقات کودکان مبتلا به اسهال علائم دیگری مانند تب، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، دردهای معده، گرفتگی عضلات و وجود خون و یا مخاط را در مدفوع خود تجربه می کنند. اسهال اگر به درستی کنترل نشود، می تواند عارضه ای بسیار خطرناک باشد، زیرا باعث تخلیه آب و نمک از بدن فرزند شما خواهد شد. اگر این مایعات خارج شده از بدن به سرعت جایگزین نشوند، این احتمال وجود دارد که بدن کودک کم آب شده و حتی ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد.
اسهال در کودکان نشانه چیست؟
دلایل مختلفی برای بروز اسهال وجود دارد. شایع ترین آن ها، عفونت های ویروسی هستند. میکروب های عامل اسهال، به راحتی از فردی به فرد دیگر و به ویژه از کودکی به کودک دیگر منتقل می شوند. از آنجا که بچه ها در رعایت موارد بهداشتی دقیق نیستند، اسهال معمولاً به سرعت در میان آن ها و خصوصا کودکانی که استفاده از توالت را یاد نگرفته اند، گسترش می یابد.
چگونه می توانم از بروز اسهال جلوگیری کنم؟
پاسخ این سوال بسیار ساده و کم هزینه است. شستن مناسب دست ها و کنترل سلامت مواد غذایی، بی خطرترین و بهترین روش برای جلوگیری از شیوع میکروب هایی است که باعث اسهال می شوند.
اگر فرزند من دچار اسهال شد، باید چه کاری انجام دهم؟
مهم ترین نکته در مدیریت کودکان مبتلا به اسهال این است که آن ها باید به میزان کافی مایعات بنوشند تا از کم آبی بدنشان جلوگیری شود.
اگر از سینه های خودتان به کوچولوی دلبندتان شیر می دهید، همچنان به شیردهی ادامه دهید. همچنین می توانید غذاهایی را که فرزندتان معمولاً می خورد به او پیشنهاد دهید.
- اگر از شیرخشک تغذیه می کنید، برای آبرسانی بیشتر به بدن فرزندتان، فرمولا را رقیق نکنید. تغذیه با شیر خشک را همچنان ادامه دهید و به علاوه غذایی را که دلبندتان به طور معمول می خورد به او پیشنهاد دهید.
- اگر به فرزندتان نه از سینه های خود شیر داده و نه با شیر خشک او را تغذیه می کنید، بنابراین می بایست علاوه بر غذاهایی که به طور معمول می خورد، به طور مکرر مایعات متنوعی نیز به او بدهید تا بدنش کم آب نشود.
- به یاد داشته باشید که فرزندتان در هر سنی که باشد، اگر مایعات دیگر را به خوبی مصرف نمی کند، علاوه بر توصیه های تغذیه ای فوق، می بایست یک محلول آبرسان خوراکی (ORS) نیز به او بدهید.
کم آبی بدن چیست؟
کمبود آب بدن در اثر از دست دادن مایعات بدن که از آب و نمک تشکیل شده اند، ایجاد می شود. هنگامی که کودکان دچار اسهال می شوند، به دلیل دفع و تخلیه مکرر مایعات، ممکن است مقادیر زیادی آب و نمک را از دست بدهند و در نتیجه بدن آن ها خیلی زود کم آب می شود. این مشکل در صورت همراهی با استفراغ کودکان حتی ممکن است بسیار سریعتر رخ دهد.
لازم است این نکته را در نظر داشته باشید که کمبود آب بدن می تواند به خصوص برای نوزادان، شیرخواران و کودکان نوپا بسیار خطرناک باشد.
علائم کم آب شدن بدن کودک چیست؟
در صورت مشاهده علائم کم آبی بدن، باید بلافاصله متخصص اطفال تماس بگیرید و یا به یک درمانگاه و یا بیمارستان مراجعه کنید، از جمله این علائم هشداردهنده می توان به این موارد اشاره نمود:
کاهش میزان ادرار (کمتر از 4 پوشک مرطوب در 24 ساعت در نوزادان و کمتر از 3 پوشک مرطوب در 24 ساعت در شیرخواران بزرگتر)،
- احساس زیاد تشنگی،
- فقدان اشک،
- خشکی پوست، دهان و زبان،
- سریعتر شدن ضربان قلب،
- چشم های گود رفته،
- پوست مایل به خاکستری،
- فرو رفتگی لکه نرم (فونتانل) روی سر فرزند شما که در هنگام اسهال در کودکان زیر یک سال قابل مشاهده است.
البته که بچه های سالم هر چند وقت یک بار می توانند تف کنند، استفراغ کنند و یا مدفوع شل داشته باشند، آن هم بدون اینکه در معرض خطر کمبود آب بدن قرار بگیرند.
محلول آبرسان خوراکی برای درمان اسهال در کودکان چیست؟
یک محلول آبرسانی خوراکی یا او.آر.اس (ORS) مخلوطی از آب، نمک و شکر در مقادیر مشخص است. این محلول ها حتی وقتی فرزند شما بیش از حد اسهال کرده و یا استفراغ می کند، می توانند جذب بدن او شوند.
از محلول های آبرسانی خوراکی هنگام اسهال در کودکان می توان برای موارد زیر استفاده کرد:
- هنگامی که میزان و شدت اسهال در بچه ها به میزان قابل توجهی بالا است و بنابراین باید با هیدراته نگه داشتن بدن، مانع وقوع کم آبی شد.
- هنگامی که علائم کمبود آب در بچه ها مشاهده می شود، می بایست با دادن این محلول، مایعات از دست رفته را جایگزین کنید.محلول های آبرسانی خوراکی در داروخانه ها به صورت آماده برای مصرف در دسترس هستند. بهتر است محلول او آر اسی را خریداری کنید که قبلاً مخلوط شده باشد.
اگر برایتان سوال شده که چطور از این محلول ها استفاده کرده و چه میزان از آن را به فرزندتان بدهید، خواندن ادامه مطلب را به شما پیشنهاد می کنیم.
برای 4 ساعت اول آبرسانی خوراکی (برای کمبود آب بدن خفیف)
30 تا 90 میلی لیتر (1 تا 3 اونس) در هر ساعت شیرخواران زیر 6 ماه
90 تا 125 میلی لیتر (3 تا 4 اونس) در هر ساعت شیرخواران 6 ماه تا 2 سال
حداقل 125 تا 250 میلی لیتر (4 تا 8 اونس) در هر ساعت کودکان با بیش از 2 سال سن
دانستن این نکات هنگام مشاهده اسهال در کودکان برایتان کمک کننده خواهد بود:
اگر فرزند شما از مصرف ORS توسط فنجان یا بطری امتناع ورزید، می توانید با استفاده از قطره چکان دارو، سرنگ یا یک قاشق چای خوری کوچک، محلول را به او بدهید.
- اگر فرزندتان استفراغ کرد، دادن غذاها و مایعات دیگر را متوقف کنید، اما با استفاده از یک قاشق حتما به دادن ORS ادامه دهید.
- هر 10 تا 15 دقیقه، 15 میلی لیتر (1 قاشق غذاخوری) از محلول ORS را به فرزندتان بدهید تا استفراغ متوقف شود.
- مقادیر محلول را به تدریج در هر نوبت افزایش دهید تا جایی که دلبند شما قادر به نوشیدن مقادیر منظم باشد.
- اگر کوچولوی شما با وجود گذشت بیش از 4 تا 6 ساعت همچنان به استفراغ کردن ادامه داد، بلافاصله و در اسرع وقت او را به بیمارستان ببرید.
بعد از 4 ساعت تا 24 ساعت: مرحله بهبودی
تا زمانی که از شدت اسهال و تعداد دفعات دفع، کاسته نشده همچنان به دادن محلول آبرسانی خوراکی یعنی ORS به فرزندتان ادامه دهید.
- اگر فرزندتان استفراغ نمی کند، می توانید رژیم غذایی قبلی او را به طور منظم ادامه دهید.
- هنگامی که از شدت و میزان استفراغ کاسته می شود، بسیار مهم است که به دلبند خود مطابق روال معمول شیر دهید، فرقی نمی کند که او شیرخشک بخورد و یا منبع دریافت شیر مورد نیازش، سینه های مادر باشد، در هر حال عمل تغذیه با شیر باید مانند گذشته تداوم داشته باشد. اگر هم در سنی است که غذا می خورد، باید تعداد وعده های غذایی را افزایش داده، از حجم وعده ها بکاهید و به طور منظم عمل تغذیه را انجام دهید.
هنگامی که فرزندم اسهال دارد، از دادن چه چیزهایی به او اجتناب کنم؟
به فرزند بیمار خود نوشیدنی های شیرین مانند آب میوه و یا نوشیدنی های میوه ای شیرین، نوشیدنی های گازدار (مانند نوشابه)، چای شیرین، آبگوشت و یا آب برنج ندهید. این مواد غذایی به میزان مناسب آب، نمک و شکر ندارند و حتی می توانند اسهال دلبند شما را بدتر کنند.
- اگر کوچولوی شما به طور مکرر دچار اسهال است، مطمئن شوید که به میزان مناسب و به روش صحیح به او محلول آب رسانی خوراکی (نه فقط آب ساده) می دهید و به علاوه به تغذیه او با مواد غذایی نیز ادامه دهید. غذاهای نرم با کربوهیدرات های پیچیده، گوشت بدون چربی و میوه و سبزیجات از جمله انتخاب های غذایی هستند که برای بچه ها در این زمان، سودمند به نظر می رسند. بد نیست این را بدانید که دادن مکرر آب به تنهایی، نه تنها اقدام مناسبی برای رفع اسهال و کم آبی بدن نیست، بلکه ممکن است منجر به کاهش قند خون و یا پایین رفتن میزان سدیم در خون فرزند شما شود.
- قبل از دادن هرگونه داروی بدون نسخه برای جلوگیری از اسهال با پزشک اطفال صحبت کنید.
چه موقع باید برای درمان اسهال در کودکان با دکتر تماس بگیرم؟
این سوال بسیاری از والدین و خصوصا پدر و مادرهای تازه کار است، آن ها معمولا در مواجهه با چنین شرایطی، دست و پای خود را گم کرده و نمی دانند که دقیقا چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرده و چه زمانی می توانند مشکل را در منزل مدیریت کنند. خوشخبتانه وجود برخی علائم هشدار، می تواند به شما کمک کند تا زمان مراجعه به پزشک را تشخیص دهید. بنابراین اگر چنین علائمی را در فرزندتان مشاهده کردید، می بایست بدون تلف کردن وقت، بلافاصله به یک متخصص اطفال و یا یک مرکز درمانی مراجعه کنید:
اگر فرزند شما اسهال دارد و سن او کمتر از 6 ماه است.
- اگر فرزندتان درد معده ای دارد که بدتر می شود.
- اگر مدفوع بچه خونی و یا سیاه رنگ است.
در صورتی که استفراغ او خونی است و یا صفرا بالا می آورد.
- از نوشیدن امتناع می ورزد.
- بعد از گذشت 4 تا 6 ساعت همچنان استفراغ کرده و قادر به نوشیدن نیست.
- به صورت همزمان هم اسهال و هم تب دارد.
- نشانه هایی از کم آبی در بدن او دیده می شود (به لیست ذکر شده بالا مراجعه کنید).
- به یاد داشتن این نکته بسیار مهم است که اگر فرزند شما صفرای سبز رنگ را استفراغ کرد، بلافاصله به بخش اورژانس مراجعه کنید.
و در نهایت باید یادآور شویم که اگر اسهال در کودکان بیش از 1 تا 2 هفته طول بکشد، اسهال مزمن محسوب می شود. در صورت بروز چنین اسهالی حتما می بایست با یک متخصص اطفال صحبت کنید.
مطالعه بیشتر:
اسهال در نوزادان + دلایل ، علایم و عکس اسهال نوزاد
علت اسهال نوزادان و تفاوت مدفوع طبیعی با اسهال چیست؟
چگونه بفهمیم نوزاد اسهال دارد؟چه زمان باید به پزشک اطلاع داد
