تشنج در کودکان از علائم تا تشخیص و درمان آن چیست؟
مغز از سلول‌های عصبی تشکیل شده است که با هم از طریق فعالیت الکتریکی در ارتباط هستند. تشنج هنگامی رخ می‌دهد که یک یا قسمت‌هایی از مغز پیام اشتباه بفرستد و باعث اختلال در پیام‌های طبیعی مغز شود. هر چیزی که ارتباط طبیعی بین سلول‌های مغز را قطع میکند باعث تشنج میشود. عامل تشنج می‌تواند تب بالا، پایین یا بالا بودن سطح قند خون، ترک ناگهانی الکل یا دارو و یا ضربه مغزی باشد. اما هنگامی‌که تشنج کودک بدون دلیل مشخص به دو مرتبه یا بیشتر می‌رسد، بیماری صرع تشخیص داده میشود. در ادامه این مطلب همه چیز را در مورد تشنج در کودکان برای شما شرح خواهیم داد.
علائم تشنج در کودک چیست؟
علائم کودک بستگی به نوع تشنج دارد. نشانههای عمومی یا علائم هشدار شامل موارد زیر است:
- خیره شدن
- حرکات سریع دست و پا
- سفت شدن بدن
- از دست دادن هوشیاری
- مشکلات تنفسی یا قطع شدن تنفس
- از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع
- به زمین افتادن بدون دلیل خاص و از دست رفتن هوشیاری کودک
- پاسخ ندادن به صدا یا کلمات برای مدت کوتاه
- به نظر گیج و سردرگم می‌رسد
- به طور مرتب هنگامی‌که هوشیاری خود را از دست می‌دهد سر خود را تکان می‌دهد
- خیره شدن و تکان دادن مرتب چشم‌ها
در حین تشنج لب‌های کودک کبود میشود و تنفس او طبیعی نخواهد بود. بعد از تشنج ممکن است گیج و خواب‌آلود باشد.
علائم تشنج مانند مشکلات دیگر سلامتی باید زیر نظر پزشک بررسی و برای تشخیص آن اقدام شود.
تشنج چگونه در کودک تشخیص داده میشود؟
پزشک در مورد علائم و سابقه بیماریهای کودک و همچنین موارد دیگری که باعث ایجاد تشنج درکودک میشود سوال میکند. مواردی مانند:
- سابقه عفونت یا تب در چند روز گذشته
- جراحت سر
- مشکلات مادرزادی
- زایمان زودرس
- داروهایی که اخیرا استفاده کرده است.
ممکن است لازم باشد این کارها انجام شود:
- آزمایش عصب‌شناسی
- آزمایش خون به منظور بررسی مشکلات قند خون و موارد دیگر
- تصویربرداری از مغز مانند ام‌آرآی یا سی‌تی اسکن
- نوار مغزی برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز کودک
- تست مایع نخاع به منظور اندازه‌گیری فشار در مغز و ستون فقرات و آزمایش مایع مغزی- نخاعی برای بررسی عفونت یا مشکلات دیگر
چگونه تشنج در کودکان درمان میشود؟
هدف از درمان، کنترل کردن، متوقف کردن و کاهش تعداد دفعات تشنج است. درمان اغلب به وسیله دارو صورت می‌گیرد. انواع مختلف دارو برای درمان تشنج و صرع وجود دارد. پزشک متخصص اطفال باید از نوع تشنج کودک مطلع شود. داروها براساس نوع تشنج، سن کودک، عوارض جانبی، هزینه و سهولت در مصرف انتخاب می‌شوند. داروهایی که در منزل استفاده می‌شوند معمولا به شکل کپسول، قرص، پاشیدنی (روی غذا) یا شربت است. برخی از داروها به صورت شیاف و برخی از طریق بینی استفاده میشود. اگر کودک در بیمارستان تحت مراقبت است داروها تزریق یا از طریق سرم وارد بدن کودک میشود.مصرف دارو در زمان مشخص و به اندازه‌ای که پزشک تجویز کرده است اهمیت بسیاری دارد. اندازه داروی تجویز شده برای کنترل تشنج لازم است. همه داروها عوارض جانبی دارند. در مورد عوارض جانبی دارو با پزشک اطفال مشورت کنید. اگر کودک دچار عوارض جانبی دارو شد با پزشک صحبت کنید. مصرف دارو را قطع نکنید. این کار ممکن است باعث تشنج بیشتر و حادتر شود.
تا زمانی که کودک دارو مصرف میکند، لازم است مورد آزمایش قرار گیرد تا نتیجه‌بخشی داروها مشخص شود. ممکن است این کارها را انجام دهید:
- آزمایش خون: کودک باید آزمایش خون انجام دهد تا میزان دارو در بدن او مشخص شود. پزشک طبق نتیجه آزمایش، ممکن است مقدار دارو را تغییر دهد. با این آزمایش پزشک از تاثیر دارو بر اندام‌های دیگر کودک مطلع میشود.
- آزمایش ادرار: ادرار کودک آزمایش میشود تا واکنش بدن او نسبت به داروها مشخص شود.
- نوار مغزی (EEG): نوار مغزی روشی است که فعالیت الکتریکی مغز را ضبط میکند. به این صورت که الکترودهایی به سر متصل می‌شوند. این آزمایش برای بررسی میزان تاثیر دارو در مشکلات الکتریکی مغز کودک انجام میشود.
ممکن است کودک مجبور به مصرف دائمی دارو نباشد و اگر به مدت ۱ تا ۲ سال آثاری از تشنج در او دیده نشد، دارو قطع خواهد شد. این تشخیص بستگی به نظر پزشک متخصص اطفال دارد.
درمان‌های دیگر برای تشنج در کودکان
اگر داروها مشکل تشنج کودک را برطرف نکرد یا کودک دچار عوارض جانبی مصرف دارو شد، ممکن است پزشک نوع دیگری از درمان را توصیه کند. کودک ممکن است به یکی از روش‌های زیر درمان شود:
رژیم کتوژنیک:
رژیم کتوژنیک رژیمی است که چربی بالا و کربوهیدرات پایین دارد. پروتئین کافی برای کمک به رشد کودک تجویز میشود. این رژیم باعث میشود بدن کتون تولید کند، که شامل مواد شیمیایی هستند که در نتیجه تجزیه چربی‌های بدن تولید میشود. با استفاده از انرژی تولید شده از کتون، مغز و قلب به طور طبیعی کار می‌کنند. این رژیم مخصوص باید به طور دقیق اجرا شود. کربوهیدرات بیش از حد تولید کتون‌ها را متوقف میکند. محققان دلیل موفقیت این رژیم را نمی‌دانند. اما برخی از کودکان با این رژیم از تشنج خلاص می‌شوند. این رژیم برای تمام کودکان موثر نخواهد بود.
تحریک عصب واگ (VNS):
در این روش درمانی از طریق یکی از اعصاب واگ پالس‌هایی انرژی به مغز بیمار فرستاده میشود. عصب واگ طولانی‌ترین عصب مغزی است که از ساقه مغز تا اندام‌های داخلی شکم ادامه دارد. اگر کودک ۱۲ سال یا بیشتر دارد و مبتلا به صرع جزئی است که با دارو درمان نمی‌شود، این روش می‌تواند موثر باشد. در این روش درمانی، از طریق جراحی باطری کوچکی را در بالای قفسه سینه قرار می‌دهند. سیم‌های ریزی به این باطری متصل است و در زیر پوست قرار می‌گیرند و از طرفی به عصب واگ متصل میشود. به باطری برنامه داده میشود تا هر چند دقیقه یک بار پیام‌هایی به مغز ارسال کند. هنگامی‌که کودک احساس میکند تشنج در شرف وقوع است می‌تواند با فشاردادن آهن‌ربای کوچکی که روی باطری است باعث فعال شدن دستگاه شود. در بسیاری از مواقع این کار باعث جلوگیری از تشنج میشود. این روش درمانی می‌تواند دارای عوارض جانبی چون صدای خشن و گرفته، گلو درد یا تغییر در صدا باشد.
عمل جراحی:
جراحی شامل برداشتن قسمتی از مغز است که باعث تشنج میشود. یا می‌تواند موجب توقف جریان‌های الکتریکی مخرب در مغز شود. جراحی برای کودکانی گزینه مناسب است که تشنج آنها به سختی کنترل میشود و معمولا در ناحیه‌ای از مغز ایجاد میشود که تاثیری در تکلم، حافظه یا بینایی ندارد. معمولا این نوع جراحی‌ها بسیار پیچیده است و توسط تیم متخصص جراحی انجام خواهد شد. کودک ممکن است در طول جراحی بیدار باشد. مغز به تنهایی احساس درد ندارد. اگر کودک هوشیار باشد می‌تواند حین عمل به پرسش‌های جراحان پاسخ دهد و تیم جراحی بهتر می‌توانند نواحی مغز کودک را بررسی کنند. جراحی برای همه افراد دارای تشنج مناسب نیست.
چگونه می‌توانم به کودک کمک کنم با مشکل صرع زندگی کند؟
می‌توانید به کودک کمک کنید تا صرع را مدیریت کند. مطمئن شوید که:
- در صورتی‌که سن کودک مناسب است مطمئن شوید که می‌تواند نوع تشنج و داروی مناسب را تشخیص دهد.
- مقدار مصرف، زمان مصرف و عوارض جانبی دارو را می‌داند. به کودک دقیقا طبق دستور دارو بدهید.
- پیش از آن‌که دارویی دیگری مصرف کنید، حتما با متخصص اطفال حرف بزنید. داروهای صرع ممکن است با داروهای دیگر تداخل ایجاد کند. این باعث میشود دارو خوب عمل نکند یا عوارض جانبی ایجاد کنند.
- به کودک کمک کنید تا از هر چیزی که باعث ایجاد تشنج میشود دوری کند. از خواب کودک اطمینان حاصل کنید زیرا کمبود خواب می‌تواند در ایجاد تشنج نقش داشته باشد.
- به طو مرتب به پزشک اطفال مراجعه کنید و آزمایش‌هایی که لازم است انجام دهید.
به خاطر داشته باشید کودک مجبور نیست کل زندگی خود را دارو مصرف کند. در صورتی که کودک به مدت ۱ تا ۲ سال دچار تشنج نشد به پزشک متخصص اطلاع دهید.
اگر تشنج‌های کودک به خوبی کنترل شود، ممکن است در فعالیت‌هایش محدودیتی ایجاد نکند. برای ورزش‌هایی مثل اسکیت، هاکی و دوچرخه سواری حتما از کلاه ایمنی استفاده کند. مطمئن شوید کودک زیرنظر ناجی شنا میکند.
چه زمانی باید با متخصص اطفال تماس بگیرم؟
در موارد زیر با متخصص اطفال تماس بگیرید:
- علائم کودک بدتر شده یا بهبودی در او دیده نمی‌شود.
- کودک دچار عوارض جانبی مصرف دارو شده است.
نکات کلیدی در مورد تشنج و صرع در کودکان
تشنج هنگامی اتفاق می‌افتد که یک یا قسمت‌هایی از مغز سیگنا‌ل‌های الکتریکی غیرطبیعی ارسال می‌کنند و باعث اختلال در پیام‌های طبیعی مغز میشود.
- تشنج انواع مختلفی دارد که هر کدام علائم مخصوص به خود را داراست. این نشانه‌‌ها از تکان‌های آرام بدن تا از دست دادن هوشیاری و تشنج متغیر هستند.
- صرح هنگامی به وجود می‌آید که فرد ۲ مرتبه یا بیشتر دچار تشنج بدون دلیل میشود.
- صرع با دارو قابل درمان است. در برخی موارد ممکن است از طریق جراحی یا تحریک عصب واگ (VNS) درمان شود.
- پرهیز از هر چیزی که باعث ایجاد تشنج میشود بسیار اهمیت دارد. کمبود خواب یکی از این موارد است.
بیشتر بدانید:
2- درمان خانگی تب کودکان و علت ایجاد کننده تب کودک چیست؟
3- علائم و داروهای مجاز برای پایین آوردن تب در کودکان و نوزادان
4- کاهش تب در نوزادان؛ حمام کردن درجه حرارت بدن را کاهش می دهد؟
