اختلالات گفتاری در کودکان، انواع اختلال گفتاری کودکان چیست؟

انواع اختلالات گفتاری در کودکان

اختلالات گفتار – زبان در مسائل مختلف رفتاری- روانشناختی، اختلالات عضلانی و یا آسیب مغزی ریشه دارد، و بر همین اساس تقریباً تمام تشخیص هایی که متخصص به آن ها می رسد، فقط در 10 گروه معمول طبقه بندی می شوند که در ادامه به آن ها اشاره شده است. بر این اساس انواع اختلالات گفتاری کودکان شامل:

1- آپراکسی گفتار (AOS)

آپراکسی گفتار (AOS) به عنوان یکی از انواع اختلال گفتاری در کودکان هنگامی اتفاق می افتد که مسیر عصبی بین مغز و اعضای عملکردی گفتاری (عضلات گفتاری) فرد از بین رفته و یا مبهم شود. در چنین شرایطی فرد می داند که چه می خواهد بگوید و حتی می تواند آنچه را که می خواهد بر روی کاغذ بنویسد اما با این حال مغز او قادر به ارسال پیام صحیح نیست تا عضلات گفتاری بتوانند آنچه را که می خواهند بگویند بیان کنند، حتی اگر عضلات گفتاری نیز به خوبی کار می کنند.

برای آپراکسی گفتار شدت های مختلفی گزارش شده است، از عملکردی (در بیشتر  موارد) گرفته تا گفتاری که منسجم نیست. با توجه به داده های علمی ما در حال حاضر به طور قطعی می دانیم که این اختلال می تواند در اثر آسیب مغزی ایجاد شود، مانند بزرگسالی که سکته می کند. این بیماری آپراکسی گفتار اکتسابی (Acquired AOS) نیز نامیده می شود.

با این حال، جامعه علمی و پزشکی نتوانسته است نوع آسیب مغزی و یا حتی تفاوت ها را در نوزادانی که با این اختلال متولد می شوند تشخیص دهد و به همین دلیل علت های آپراکسی گفتار کودکی تا حدودی مبهم بوده و در رمز و راز قرار دارد البته این مساله به اثبات رسیده که در مورد این بیماری غالباً همبستگی وجود دارد و اگر یکی از اعضای خانواده درگیر آن باشد مابقی اعضای نزدیک خانواده نیز از اختلالات یادگیری و یا ارتباطی رنج می برند و این امر حاکی از وجود پیوند ژنتیکی است.

تشخیص موارد خفیف این نوع از اختلالات گفتاری در کودکان ممکن است دشوارتر باشد، به خصوص در کودکانی که چندین اختلال گفتاری ناشناخته وجود دارد. علائم اشکال خفیف AOS در طیف وسیعی از اختلالات گفتاری مشترک وجود دارد و همین مساله می تواند سبب گمراهی در تشخیص صحیح شود. این علائم شامل تلفظ اشتباه کلمات و بی نظمی در لحن، ریتم یا تأکید (عروضی) است.

موارد شدید آپراکسی گفتار با سهولت بیشتری تشخیص داده می شوند و با علائمی از جمله عدم توانایی در بیان کلمات، ناتوانی در دستیابی به موقعیت های صوتی، انجام حرکات خارج از هدف که صداها را تحریف می کنند و همچنین ناهماهنگی در تلفظ همراه است.

2- لکنت زبان – زبان گرفتگی

لکنت که به آن تپق زدن و یا زبان گرفتگی نیز گفته می شود یکی دیگر از انواع اختلالات گفتاری در کودکان، چنان رایج است که همه می دانند به نظر می رسد چه صدایی دارد و به راحتی می توانند آن را تشخیص دهند. احتمالاً هر کسی حداقل یک بار در زندگی خود لحظه هایی از لکنت زبان را تجربه کرده است. موسسه ملی ناشنوایی و سایر اختلالات ارتباطی تخمین می زند که سه میلیون آمریکایی از لکنت رنج می برند و همچنین گزارش می دهد از 10٪ کودکانی که دچار لکنت هستند، سه چهارم آن ها از شر این مشکل رهایی خواهند یافت. فراموس نکنید که نباید این اختلال را با بهم ریختگی (بریده گویی) اشتباه گرفت.

اکثر مردم نمی دانند که لکنت تنها به گرفتگی زبان هنگام صحبت کردن معطوف نشده و می تواند اقدامات غیرکلامی غیر ارادی یا نیمه ارادی مانند چشمک زدن یا کشش شکم (تیک ها) را نیز شامل شود. آسیب شناسان زبان گفتاری آموزش دیده اند تا به دنبال تمام علائم لکنت زبان، به ویژه علائم غیرکلامی باشند و به همین دلیل مراجعه به یک متخصص گفتاردرمان واجد شرایط برای تشخیص لکنت ضروری است.

ابتدایی ترین حالت این نوع از اختلالات گفتاری در کودکان تسلط زمانی آشکار می شود که کودک در حال یادگیری صحبت کردن است. لکنت همچنین ممکن است بعداً در دوران کودکی ظاهر شود. ایجاد آن در دوران بزرگسالی به ندرت گزارش شده است، اگرچه بسیاری از بزرگسالان هستند که لکنت زبان خود را از دوران کودکی حفظ کرده اند.

لکنت زبان فقط زمانی مشکل ایجاد می کند که بر فعالیت های روزمره تأثیر بگذارد، یا باعث ایجاد احساساتی مانند خجالت و نگرانی والدین یا کودک مبتلا به آن شود. در بعضی از افراد، لکنت زبان در برخی از موقعیت ها و شرایط بدتر می شود، یکی از این موقعیت های رایج مکالمه تلفنی است. گاهی این مساله به گونه ای بر زندگی و روان فرد اثر می گذارد که او تصمیم می گیرد تا از انجام دادن برخی کارها اجتناب کند. هنگامی که افراد شروع به اجتناب از فعالیت های خاص می کنند تا لکنت زبانشان بدتر و واضح تر نشود، این نشانه ای است که به ما اطمینان می دهد که لکنت به سطح اختلال گفتاری رسیده و نیازمند مداخله یک متخصص گفتاردرمانی است.

با وجود تحقیقات فراوان اما دلایل ایجاد لکنت زبان به عنوان یکی از شایعترین اختلالات گفتاری در کودکان، هنوز پر رمز و راز و به شکل یک معما باقی مانده است. البته سابقه خانوادگی و همبستگی که بین اعضای یک خانواده وجود دارد، نشان دهنده وجود پیوند ژنتیکی در این بیماری است. نظریه دیگر این است که لکنت زبان نوعی تیک غیرارادی یا نیمه ارادی است. بیشتر مطالعات مربوط به لکنت زبان توافق دارند که عوامل زیادی در وقوع این امر دخیل هستند.

از آنجا که علل بروز لکنت تا حد زیادی ناشناخته است، درمان ها نیز بیشتر مبتنی بر رفتار درمانی هستند. مشخص شده که در اغلب قبل از لکنت زبان، یک عامل تشدیدکننده پیش می آید و گفتار درمانگر می تواند به افراد کمک کند تا زودتر از موعد این عوامل را بشناسند و با آن ها کنار بیایند.

3- دیس آرتری

دیس آرتری (Dysarthria) نشان دهنده آسیب به عصب یا عضله است. این نوع از اختلالات گفتاری در کودکان به صورت آشفتگی در گفتار، لکنت زبان، کندی گفتار، محدود بودن حرکت زبان، فک یا لب، ریتم و زیر و بمی غیرطبیعی صدا هنگام صحبت کردن، تغییر در کیفیت صدا، اشکال در بیان، گفتار سخت و سایر علائم مربوطه بروز می یابد.

دیس آرتری در اثر آسیب عضلانی و یا آسیب عصبی به عضلات درگیر در روند گفتار مانند دیافراگم، لب ها، زبان و آکوردهای صوتی ایجاد می شود.

از آنجا که این یک علامت از آسیب عصب و یا عضله است، می تواند توسط طیف گسترده ای از پدیده ها ایجاد شود که افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار می دهند. دیس آرتری می تواند در طی رشد جنین در رحم و یا اندکی پس از تولد در نتیجه شرایطی مانند دیستروفی عضلانی و فلج مغزی آغاز شود. در بزرگسالان برخی از مهمترین دلایل دیس آرتری سکته مغزی، تومورها و بیماری خودایمنی ام اس است.

متاسفانه گفتار درمانگر نمی تواند در زمینه آسیب عضلانی کاری انجام دهد و حتی در مورد آسیب عصبی نیز کار خاصی از دست او برنخواهد آمد. کاری که او می تواند برای درمان این اختلال انجام دهد، مدیریت علائم دیس آرتری از طریق تغییر رفتار خواهد بود. این پروسه می تواند شامل کمک به فرد در هنگام صحبت کردن، تمرین تنفس و ورزش عضلات درگیر در گفتار باشد.

4- لیسپینگ

اصطلاح غیرمعمول، لیسپینگ یا لیسپ توسط هر کسی قابل تشخیص بوده و بسیار رایج است. یک متخصص گفتار درمانی وظیفه دارد تا با دانش و مهارت خود اختلال لیسپ را تشخیص داده و اطمینان حاصل کند که این مشکل با انواع دیگر اختلالات مانند آپراکسی، آفازی، اختلال در رشد زبان رسا یا اختلال گفتاری ناشی از کاهش شنوایی اشتباه گرفته نمی شود.

مراجعه به گفتار درمانگرها همچنین به تمایز و تشخیص افتراقی بین پنج نوع مختلف از اختلال لیسپ کمک می کند. اکثر افرادی که پشت بلندگو صحبت می کنند، معمولاً مي توانند به شايع ترين نوع لیسپ، یعنی لیسپ بين دنداني و دنداني دچار شوند. این اتفاق زمانی رخ می دهد که فرد پشت بلندگو برای ایجاد صدای "s" تلاش کرده و در عوض صدای "th" را ایجاد می کند. علت آن رسیدن زبان به عقب و یا لمس دندان های جلویی است.

از آنجا که لیسپ یکی از اختلالات عملکردی گفتار است، گفتار درمانگرها می توانند نقش زیادی در اصلاح این مشکلات داشته باشند که نتایج آن بسیار خوب و رضایت بخش بوده و اغلب منجر به حذف کامل لیسپ خواهد شد. آنچه که در این مورد باید بدانید این است که درمان به ویژه درمان زودهنگام بسیار موثر است، گرچه بزرگسالان نیز می توانند از این مزایا بهره مند شوند.

اگر كودكی به سن چهار سالگی رسیده باشد ولی هنوز از لیسپ بين دنداني و دنداني رنج می برد، متخصصان مداخله های حرفه ای گفتار درمانی را توصیه می كنند. مداخله گفتار درمانگرها در اسرع وقت برای انواع دیگر لیسپ نیز توصیه می شود. درمان شامل مربیگری و آموزش صحیح تلفظ و بیان، آموزش مجدد نحوه تلفظ صدا یا کلمه، تمرین در مقابل آینه و تقویت گفتار - عضله است که می تواند به سادگی نوشیدن از نی باشد.

اختلالات گفتاری در کودکان لیسپ معمولاً در دوران کودکی ایجاد می شود و این مشکل در اغلب کودکانی که لیسپ بين دنداني و دنداني دارند، به تنهایی و به صورت خود به خود درمان می شود.

5- دیسفونی اسپاسمودیک

اختلال دیسفونی اسپاسمودیک یا Spasmodic Dysphonia (SD) ، یک اختلال مزمن طولانی مدت است که بر صدای فرد تأثیر می گذارد. در این اختلال هنگامی که فرد سعی در صحبت کردن دارد، صدای اسپاسم (گرفتگی) آکوردهای صوتی مشخص شده و در نتیجه صدایی ایجاد می شود که می تواند لرزان، خشن و زمخت، ناله مانند، سخت و یا حتی تکان دهنده باشد. این امر می تواند باعث شود تاكید گفتار به میزان قابل توجهی متفاوت باشد.

برخلاف سایر انواع اختلالات گفتاری در کودکان که تا به حال به آن ها اشاره شد، مشکل دیسفونی اسپاسمودیک اغلب در بزرگسالان دیده شده و اولین علائم آن معمولاً در سنین 30 تا 50 سالگی مشاهده می شود. این مشکل می تواند به دلیل طیف وسیعی از موارد که بیشتر به افزایش سن و پیری مربوط می شوند، مانند تغییرات سیستم عصبی و اختلالات تون عضلانی، رخ دهد.

جداسازی اسپاسم آکورد صوتی به عنوان مسئول صدای لرزان یا مرتعش امری دشوار است، بنابراین تشخیص این بیماری یک کار تیمی برای متخصصین است که شامل یک متخصص گوش و حلق و بینی و یک متخصص مغز و اعصاب نیز می شود.

پس از به تایید رسیدن تشخیص، گفتار درمانگرها می تواند به مربیگری در بهینه سازی تولید صدا کمک کند و به ویژه در موارد خفیف دیسفونی اسپاسمودیک موثر باشد. این روند به ویژه شامل کار بر روی تکنیک های کنترل تنفس برای حفظ جریان ثابت هوا از ریه ها است.

6- بهم ریختگی یا بریده گویی (Cluttering)

آیا تا به حال شنیده اید که مردم در مورد چگونگی باهوش بودن و در عین حال عصبی بودن در گروه های بزرگی از مردم صحبت می کنند و سپس حدس می زنند که شاید این افراد دارای سندرم آسپرگر باشند؟ شما نیز ممکن است یک تشخیص غیرمجاز مشابه را برای چنین موقعیت هایی شنیده باشید. این نشانه ای از میزان شیوع بالای این اختلال و همچنین حیاتی بودن تشخیص صحیح توسط گفتار درمانگر است.

در واقع متخصص گفتار درمانی در چنین شرایطی با انجام بررسی های لازم در می یابد که مشکل یک اختلال روانی است یا صرفا بریده گویی.

اختلالات گفتاری در کودکان از نوع بریده گویی با سرعت حرف زدن بیش از حد و یا مرتعش و نامنظم حرف زدن و یا هر دوی این علائم مشخص می شود. برای به تایید رسیدن تشخیص شرایط بهم ریختگی یا همان بریده گویی، گفتار فرد همچنین باید دارای تعداد زیادی از کلمات "خوب"، "ام" ، "مانند"، "هوم"، و یا "بنابراین" باشد (اختلالات گفتاری). به علاوه حذف بیش از حد یا فرو ریختن هجاها، تنش ها و ریتم های هجای غیرطبیعی. نیز می توانند به تشخیص این مشکل کمک کنند.

اولین علائم این نوع از اختلالات گفتاری در کودکان در دوران کودکی ظاهر می شود. مانند سایر اختلالات تسلط بر گفتار، متخصصین گفتار درمانگر می توانند تأثیر بسزایی در بهبود یا از بین بردن این به هم ریختگی های زبانی داشته باشند. مداخله در اوایل زندگی بسیار موثر است و میزان اثربخشی را افزایش می دهد، اما این بدان معنا نیست که راه حل برای بزرگسالان وجود ندارد. آن ها  نیز می توانند از کار با گفتار درمانگرها بهره مند شوند.

روش های درمانی شامل تأخیر در بازخورد صوتی، بیان هجا و مربیگری است. به علاوه بازی هایی نیز وجود دارند که شامل بازیابی سریع کلمات، تمرین مکث و جمله بندی در جملات و افزایش خودآگاهی شخص شلوغ درباره کارهایی است که انجام می دهد، یعنی دقیقا مانند ضبط ویدیو که همه چیز را برای خود فرد نمایان می کند.

7- خاموشی - تقلید انتخابی

انواع مختلفی از خاموشی وجود دارد و در اینجا ما در مورد تقلید انتخابی صحبت می کنیم. قبلاً این اختلال، تضاد انتخابی نامیده می شد تا بر تفاوت آن با اختلالات ناشی از صدمه به فرآیند گفتار یا بی نظمی در آن، تاکید کند.

خاموشی انتخابی به عنوان یکی از اختلالات گفتاری در کودکان زمانی است که فرد در بعضی اوقات و یا حتی در بیشتر مواقع صحبت نمی کند، با این که آن شخص از نظر جسمی قادر به صحبت است. این اختلال اغلب در کودکان اتفاق می افتد و معمولاً بدین صورت نمایان می شود که کودکی در خانه صحبت می کند، در مدرسه با دیگران حرف نمی زند.

 خاموشی انتخابی بیش از هر چیز به مسائل روانشناسی مربوط می شود. در کودکانی که بسیار خجالتی هستند، دارای اختلال اضطرابی بوده و یا دوره ای از کناره گیری اجتماعی یا انزوا را تجربه کرده اند، این مشکل بیش از دیگران ظاهر می شود. این عوامل روانشناختی ریشه خاص خود را دارند و باید از طریق مشاوره یا نوع دیگری از مداخلات مخصوص با آن ها مقابله کرد.

برای تشخیص خاموشی انتخابی به تیمی شامل متخصصان از جمله گفتار درمانگر، متخصصان اطفال، روانشناسان و روانپزشکان نیاز است. البته گفتار درمانگرها نقش بسیار مهمی را در این فرآیند بازی می کنند زیرا اختلالات زبان گفتاری متعددی همچون لکنت زبان، آفازی، آپراکسی گفتار و یا دیس آرتری وجود دارند که می توانند همان تأثیر خاموشی انتخابی را ایجاد کنند و حذف این موارد به عنوان یک احتمال مهم است.

این نکته را نیز به خاطر بسپارید که فقط به این دلیل که خاموشی انتخابی در درجه اول یک پدیده روانشناختی است، این به این معنی نیست که گفتار درمانگرها نمی توانند کاری انجام دهند. کاملاً برعکس، این متخصصین می توانند از طریق کار با کودکان بی صدا برای ایجاد یک برنامه درمان رفتاری متناسب و رفع اختلالات گفتاری و زبانی - مانند لکنت - که ممکن است در عوامل روانشناختی مانند کمرویی بیش از حد نقش داشته باشد ، وظیفه مهمی را ایفا کنند.

8- آفازی

موسسه ملی اختلالات مغز و اعصاب و سکته مغزی تخمین می زند که در حدود یک میلیون آمریکایی نوعی از آفازی را دارند.

آفازی یک اختلال ارتباطی است که در اثر آسیب به توانایی های زبان مغز ایجاد می شود. آفازی با آپراکسی گفتار و دیس آرتری از این نظر متفاوت است که فقط مربوط به مرکز گفتار و گفتار مغز می شود.

به همین ترتیب هر کسی و در هر سنی می تواند از آفازی رنج ببرد، زیرا آسیب مغزی می تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. با این وجود گفتار درمانگرها در بزرگسالان به خصوص در افرادی که سکته کرده اند با آفازی بیشتر روبرو می شوند. سایر علل شایع بروز آفازی، تومورهای مغزی، آسیب های ناشی از ضربه و صدمه به مغز و بیماری های دژنراتیو (همراه با زوال پیش رونده) مغزی هستند.

علاوه بر متخصصان مغز و اعصاب، آسیب شناسان زبان گفتاری نیز نقش مهمی را در تشخیص آفازی ایفا می کنند. این متخصصان مواردی مانند خواندن و نوشتن، ارتباطات عملکردی، درک شنیداری و بیان کلامی شخص را ارزیابی خواهند کرد.

از آنجا که زمینه ترمیم آسیب مغزی در مراحل ابتدایی است، نقش یک متخصص گفتار درمانگر کمک به روش ها و راهکارهای مقابله ای است. مغز عضوی قابل توجه و بی نهایت ارزشمند است و گاهی اوقات هنگامی که یک قسمت از آن آسیب می بیند، قسمت دیگر سعی می کند وظیفه آن بخش را بر عهده بگیرد. این بدان معناست که شما همچنین می توانید فعالیت هایی را برای بهبود مهارت های زبانی که تحت تأثیر آسیب مغز قرار گرفته اند، انجام دهید شک نکنید که گاهی اوقات این اقدام می تواند تأثیرگذار باشد.

9- تأخیر گفتار - Alalia

تأخیر در گفتار، که توسط متخصصان به عنوان Alalia نیز شناخته می شود، به عنوان یکی دیگر از اختلالات گفتاری در کودکان به پدیده ای اشاره دارد که کودک برای برقراری ارتباط کلامی به صورت عادی تلاشی نمی کند. عوامل مختلفی می توانند باعث این اتفاق شوند و به همین دلیل مراجعه به یک آسیب شناس زبان گفتاری برای تشخیص دقیق علت بسیار مهم است.

دلایل زیادی وجود دارد که چرا کودک از ارتباطات مناسب سن خود استفاده نمی کند. این موارد می توانند از دیر به زبان افتادن خردسال (صحبت کردن کودک کمی بیشتر از حد متوسط طول می کشد) تا آسیب مغزی متغیر و گسترده باشند. در واقع این کار یک گفتار درمانگر است که باید این فرآیند را ارزیابی کرده و هر احتمالی را که می تواند باعث تاخیر در گفتار شود شناسایی کند تا زمانی که توضیحی پیدا شود.

نزدیک شدن به کودک با تأخیر گفتار و تشخیص علت وقوع این اختلال، با تمایز بین دو دسته اصلی که گفتار درمانگر ارزیابی می کند شروع می شود: گفتار و زبان.

گفتار ارتباط زیادی با اندام های گفتاری مانند زبان، دهان و آکوردهای صوتی و همچنین عضلات و اعصاب دارد که آن ها را به مغز متصل می کند. بی نظمی هایی مانند آپراکسی گفتار و دیس آرتری دو نمونه هستند که بر اتصالات عصبی و اندام های گفتاری تأثیر می گذارند. نمونه های دیگر در این گروه می تواند شامل کام یا حتی کاهش شنوایی باشد.

دسته اصلی دیگر که متخصصین گفتار درمانگر آن را ارزیابی می کنند، زبان است. این بیشتر مربوط به مغز است و می تواند تحت تأثیر آسیب مغزی و یا اختلالات رشد مانند اوتیسم قرار گیرد. انواع مختلفی از آسیب های مغزی وجود دارند که درست مانند اختلالات رشد و نمو، هر یک خود را به طور متفاوتی نشان می دهند.

نگران نباشید، متخصصین و خصوصا گفتار درمانگرها همه چیز را ارزیابی می کنند.

پس از مشخص شدن علت یا علل تأخیر در گفتار، متخصص گفتار درمانی می تواند برای درمان و نظارت بر کودک کار کند. در روند درمانی بسیاری از اختلالات گفتاری در کودکان که باعث تأخیر در گفتار می شوند، مداخله زودهنگام، می تواند تفاوت زیادی در نتیجه درمان ایجاد کند. پس در مورد پیگیری این موارد سهل انگاری نکنید.

10- مسائل مربوط به اوتیسم

در حالی که طیف اوتیسم به خودی خود یک اختلال گفتاری نیست، اما جزوی از این لیست قرار می گیرد زیرا این دو اختلال و بیماری تا حد بسیار زیادی دست به دست هم می دهند.

مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) گزارش داده اند که از هر 68 کودک در کشور ما یک کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم است. و طبق تعریف های ارائه شده، همه کودکانی که به اوتیسم مبتلا هستند، مشکلات ارتباطی اجتماعی نیز دارند.

برای نظارت بر این کودکان و کمک به مدیریت مشکلات آن ها یک تیم از متخصصین شامل متخصص اطفال، متخصص کاردرمانی، متخصصان مغز و اعصاب ، متخصص رشد و درمانگران فیزیکی نیاز است تا با همکاری یکدیگر تشخیص طیف اوتیسم را انجام دهند. در این میان آسیب شناسان گفتار و زبان، اغلب عضو مهم این تیم بوده و بنا به اهمیت شغلی که دارد، صدای اصلی یک تیم متخصص است.

در حقیقت ، انجمن شنیدن گفتار و گفتگوی آمریکایی گزارش می دهد که مشکلات ارتباطی اولین نشانه های قابل تشخیص اوتیسم هستند. به همین دلیل است که اختلالات گفتاری در کودکان به ویژه ارتباط کلامی و غیرکلامی بی نظم یکی از معیارهای اصلی تشخیص اوتیسم است.

 مطالعه بیشتر:

کمک به زبان باز کردن کودکان

نحوه برخورد با گفتار بچه گانه در کودکان

مهمترین علائم بیش فعالی - کم توجهی در کودکان چیست؟

دیر حرف زدن کودک و علایم هشدار دیر حرف زدن کودک چیست؟