عدم تحمل لاکتوز در کودکان به چه دلیل است؟
عدم تحمل لاکتوز به معنای ناتوانی بدن در تجزیه لاکتوز است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که در معده لاکتاز کافی وجود نداشته باشد. لاکتوز قند پیچیده است که در شیر مادر، شیر گاو و سایر محصولات لبنی وجود دارد. ۷ درصد شیر مادر و شیر خشک از لاکتوز تشکیل شده است. لاکتاز نوعی آنزیم است. آنزیم‌ها مواد شیمیایی داخل غذا را تجزیه می‌کنند، در نتیجه بدن می‌تواند از این مواد استفاده کند. لاکتوز برای رشد و سلامتی کودک لازم است و حدود ۴۰ درصد از انرژی مورد نیاز کودک را فراهم و به جذب کلسیم و آهن کمک میکند.
دلایل عدم تحمل لاکتوز در کودکان چیست؟
در زیر به سه دلیل اصلی عدم تحمل لاکتوز اشاره می‌کنیم.
عدم ماندگاری لاکتاز (هیپولاکتازی)
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که آنزیم لاکتاز در بدن کودک به تدریج کاهش پیدا کند. این عارضه ژنتیکی و بسیار شایع است. در حدود ۷۰ درصد مردم دچار این نوع عدم تحمل لاکتوز هستند. نشانهها بعد از ۵ سالگی شروع اما معمولا از سن نوجوانی نشانههای آن بارز می‌شود. کودکان معمولا قادر به تحمل مقادیر کمی لاکتوز در رژیم غذایی روزانه خود هستند.
کمبود لاکتاز مادرزادی (آلاکتازیا)
این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که کودک بدون آنزیم لاکتاز به دنیا می‌آید. این عارضه ژنتیکی و بسیار نادر است. کودکانی که مبتلا به این نوع عدم تحمل لاکتوز هستند، در اولین روزهای تولد خود دچار اسهال‌های شدیدی می‌شوند. برای رهایی از این عارضه رژیم مخصوصی از زمان تولد برای آن‌ها در نظر گرفته می‌شود.
عدم تحمل ثانویه لاکتوز
این عارضه ممکن است زمانی رخ دهد که کودک به عفونت‌های معده مانند گاستروانتریت مبتلا شود که مخاط معده و روده کوچک را درگیر میکند. این نوع عدم تحمل لاکتوز موقتی بوده و پس از گذشت چند هفته برطرف خواهد شد. مشکلی مانند بیماری سلیا نیز باعث ایجاد عدم تحمل لاکتوز ثانویه می‌شود. اگر این شرایط به دقت کنترل شود، عدم تحمل لاکتوز مشکل ناچیزی خواهد بود.
نشانههای شایع عدم تحمل لاکتوز
نشانههای شایع عدم تحمل لاکتوز در نوزادان و کودکان شامل موارد زیر است:
• گاز معده
• درد شکم و نفخ
• اسهال
نشانه های عدم تحمل لاکتوز نوزاد در نوزادان چیست؟
نوزادانی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند، ممکن است نشانههای زیر را داشته باشند:
• کهیر پوشک
• چسبندگی یا تحریکپذیری
• دشواری در آرام گرفتن
• وزن نگرفتن
حتی اگر کودک این نشانهها را داشته باشد، همیشه به این معنا نیست که دچار عدم تحمل لاکتوز شیر مادر است. برخی یا حتی تمام این موارد می‌تواند از نشانههای شایع کودک شیرخوار باشد. در صورتی که فکر می‌کنید کودک مشکل عدم تحمل لاکتوز دارد، با پزشک مشورت کنید.
گاهی عدم تحمل لاکتوز با حساسیت غذایی مانند حساسیت به شیر گاو اشتباه گرفته می‌شود. برخی از نشانههای شایع حساسیت غذایی شامل استفراغ، وجود خون یا مخاط در اسهال، کهیر و ورم اطراف چشم‌‌ها است. این موارد از نشانههای عدم تحمل لاکتوز نیست. اگر کودک این نشانهها را دارد، باید برای تشخیص صحیح به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
دو راه اصلی تشخیص عدم تحمل لاکتوز به شرح زیر است:
• تست تنفسی هیدروژن: با انجام این تست میتوان مقدار گاز هیدروژن در سیستم تنفسی کودک را اندازهگیری کرد. کودکانی که دچار عدم تحمل لاکتوز هستند، مقدار هیدروژن بیشتری در سیستم تنفسی خود دارند.
• حذف مواد غذایی: در این روش مواد غذایی حاوی لاکتوز را از رژیم غذایی کودک حذف کنید تا ببینید نشانهها از بین می‌روند یا خیر. اگر نشانهها با مصرف غذاهای حاوی لاکتوز مشاهده شد، به احتمال زیاد عدم تحمل لاکتوز تشخیص داده می‌شود.
به دلیل اینکه برخی نشانههای عدم تحمل لاکتوز و حساسیت غذایی به هم شباهت دارند، تشخیص عدم تحمل لاکتوز گاهی با ریسک همراه است.
درمان: عدم تحمل لاکتوز در کودکان
درمان عدم تحمل لاکتوز در کودکان بستگی به علت دارد. فارغ از این که چه عاملی باعث ایجاد این عارضه شده، مهم این است که هنگام بروز نشانهها بتوانید کودک را آرام کنید.
کمبود لاکتاز مادرزادی
درصورتی‌که کودک دچار کمبود لاکتاز مادرزادی باشد، پزشک عمومی، متخصص اطفال یا تغذیه درمان کودک را آغاز میکند.
عدم تحمل ثانویه لاکتوز
می‌توانید به شیر دادن کودک شیرخواری که به دلیل عفونت گاستروآنتریت به عدم تحمل لاکتوز ثانویه دچار شده است، ادامه دهید.
معمولا در این مواقع توصیه نمی‌شود کودک را از شیر بگیرید، زیرا شیر مادر دارای فواید غذایی بسیاری است. معمولا کودک می‌تواند مقدار کمی لاکتوز را تحمل کند و افزایش تدریجی آن باعث می‌شود بدن لاکتاز بیشتری تولید کند.
در صورتیکه کودک شیر خشک مصرف میکند یا تصمیم دارید به او شیرخشک بدهید، قبل از دادن شیرخشک کم لاکتوز یا بدون لاکتوز، با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید. اگر کودک زیر ۶ ماه سن دارد، شیر خشک با پایه سویا به او ندهید.
اگر به فکر استفاده از قطره لاکتیز در شیر دوشیده مادر یا استفاده از قرص لاکتیز هستید، با پزشک مشورت کنید. درباره اثربخشی این روش‌های درمانی اختلافاتی وجود دارد. اگر می‌خواهید شیر مادر را به نوبت با شیر خشک جایگزین کنید یا اینکه به طور کلی نگران تغذیه کودک خود هستید، با پزشک مشورت کنید.
درمان و مدیریت: عدم تحمل لاکتوز در کودکان و نوجوانان
اگر کودک در سن نوجوانی یا بزرگتر به عارضه عدم تحمل لاکتوز مبتلا شد، باید مقدار لاکتوز در رژیم غذایی او را کاهش دهید. اما نباید تمام محصولات حاوی لاکتوز را قطع کنید. مخصوصا اگر کودک به همراه غذایی مقدار کمی لاکتوز دریافت میکند.
غذاها و رژیم غذایی زیر به شما کمک خواهد کرد. استفاده از غذاهای زیر بدون مشکل است:
• پنیرهایی که مقدار بسیار کمی لاکتوز دارند، مانند: بری، کامبرت، چدار، کلبی، ادام، فتا، گودا، هاوارتی، موزارلا، پارمزان، هالومی، سوئیس و تیلستات ماست. باکتری‌های موجود در ماست، لاکتوز را تجزیه میکند. بنابراین مصرف آن برای کودک ضرری ندارد.
• محصولات سویا، غنی شده با کلسیم مانند ماست سویا، شیر سویا، بستنی سویا و پنیر سویا
• شیر گاو بدون لاکتوز
• کره و خامه‌ای که مقدار کمی لاکتوز داشته باشد مشکلی ندارد.
• نان، غلات، میوه،سبزیجات، گوشت و غذاهای پروتئنی دیگر.
• شیر پرچرب، باعث می‌شود زمان بیشتری طول بکشد تا لاکتوز داخل شیر در داخل بدن کودک هضم شود.
در مورد غذاهای زیر مراقب باشید
• بستنی شیری و دسرهایی که با شیر تهیه می‌شوند
• پنیر خامه‌ای، پنیر فرآوری‌شده و پنیرهای نرم
• غلات صبحانه
• پوره فوری سیب‌زمینی و سبزیجات به همراه شیر یا سس سفید
مواد تشکیل دهنده غذاهای زیر را مورد بررسی قرار دهید:
• بیسکوییت، کیک و کیک‌های ترکیبی
• سوپ‌ها
• مایونز
• شیرکاکائو
زیاد بود لاکتوز در بدن کودکان
زیاد بودن لاکتوز به معنای عدم تحمل لاکتوز نیست و مشکلی در تولید لاکتاز ایجاد نمی‌کند، بلکه به معنای این است که کودک مقادیر زیادی لاکتوز در یک زمان مصرف کرده و بدن او نتوانسته این حجم از لاکتوز را تجزیه کند.
اضافه ماندن لاکتوز زمانی اتفاق می‌افتد که:
• مادران شیرده در هفته‌های اول تولد کودک از شیر خود زیاد به نوزاد بدهند.
• نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند و قبل از تخلیه کامل یک پستان، مادر پستان دیگر را در اختیار نوزاد قرار می‌دهد.
• نوزادان شیرخواری که الگوی شیر خوردن کوتاهی دارد.
• نوزادان شیرخواری که شیر اولیه مادر را بیشتر از شیر ثانویه مادر می‌خورند. شیر اولیه که سرشار از لاکتوز است، سریع‌تر از شیر ثانویه وارد دستگاه گوارش کودک می‌شود و فرصت کافی برای تجزیه آن وجود نخواهد داشت.
• کودکان شیرخشکی که مقادیر زیادی شیر می‌خورند (شایع نیست)
اگر کودک نشانههای اضافه ماندن لاکتوز دارد، او را در وضعیتی نگه دارید که مطمئن شوید تمام شیر هر پستان را خورده باشد. همچنین، به مدت ۴ ساعت از یک پستان شیر بدهید، سپس سراغ پستان دیگر بروید. اگر فکر می‌کنید شیر دادن زیاد باعث اضافه ماندن لاکتوز است، سعی کنید بیشتر از سه ساعت یک‌بار شیر ندهید.
اگر همچنان سوالی درمورد مشکل عدم تحمل لاکتوز در نوزادان و کودکان دارید، با کارشناسان ما در اپلیکیشن نی نی پلاس مشورت کنید.
مطالعه بیشتر:
فرزندتان به شیر گاو حساسیت دارد؟
دلایل بروز کولیک در نوزادان چیست؟
بیماری هایی که سبب نفخ نوزاد می شوند کدامند؟
لیست مواد غذایی حساسیت زا در کودکان چیست؟
