سیانوز شدن نوزاد و علت سیانوز شدن نوزاد چیست؟
سیانوز شدن نوزاد صحنه ای است که می تواند والدین را به شدت وحشت زده کند. دیدن نوزادی که صورت یا تمامی بدن او کبود شده و نمی تواند نفس بکشد واقعا دلهره آور است. اما به عنوان والدین آگاه اگر با چنین صحنه ای برخورد داشته اید، ممکن است بخواهید بدانید که علت سیانوز شدن نوزاد چیست و در هنگام سیانوز شدن نوزاد دقیقا باید چکار کنید. با ما تا پایان این مطلب همراه باشید تا همه چیز را در مورد سیانوز شدن نوزاد برای شما شرح دهیم.
منظور از سیانوز شدن نوزاد چیست؟
سیانوز شدن به یک رنگ بنفش مایل به آبی به پوست گفته می شود. زمانی که نوزاد سیانوز می شود، در مناطقی که پوست نازک است مانند لب ها، دهان، لاله گوش و ناخن ها به راحتی به رنگ مایل به آبی در می آید.
چرا نوزاد سیانوز می شود؟
سیانوز شدن نوزاد نشان می دهد ممکن است به دلایلی اکسیژن دریافتی او کاهش یافته است. این دلیل ممکن است مشکلی مرتبط با عملکرد ریه ها یا قلب نوزاد را نشان دهد یا اختلالی در سلول های خونی وجود داشته باشد.
انواع سیانوز در نوزادان
سیانوز در نوزادان بر اساس آنکه در چه محلی رخ داده و در کدام بخش های بدن نوزاد دیده شود، به دو دسته کلی تقسیم می شود:
آکروسیانوز: به سیانوز موجود در اندام ها، به ویژه کف دست و کف پا آکروسیانوز اطلاق می شود. آکروسیانوز را می توان در پوست اطراف لب نوزاد نیز مشاهده کرد. آكروسيانوز غالباً در نوزادان طبيعي تلقی می شود البته به شرطي كه هيچ سيانوزي در قسمت مركزي بدن وجود نداشته باشد. نوزادان و کودکان ممکن است در هنگام سرماخوردگی و شنا در آب سرد دچار آکروکیانوز شوند اما پس از گرم شدن باید این حالت برطرف شود.
سیانوز مرکزی: به سیانوز موجود در قسمت های مرکزی بدن، از جمله دهان، سر و تنه اشاره دارد. توجه داشته باشید که سیانوز مرکزی در دوره نوزادی هرگز طبیعی نیست و تقریباً همیشه با میزان کمتر بودن اکسیژن در خون ارتباط دارد که این می تواند به دلیل مشکل قلب ریه ها یا سلول های خونی نوزاد باشد.
علت سیانوز در کودکان چیست؟
سیانوز مرکزی زمانی رخ می دهد که خون بر اساس وجود (یا عدم وجود) اکسیژن تغییر رنگ پیدا می کند. خونی که قرمز است دارای اکسیژن غنی بوده اما خون با کاهش اکسیژن آبی یا بنفش به نظر می رسد. خون اکسیژن دار قرمز رنگی که از طریق رگ های ریز موجود در پوست جریان دارد، رنگ صورتی پوست نوزاد را ایجاد می کند. خون آبی که اکسیژن کمی دارد باعث ایجاد رنگ بنفش مایل به آبی در پوست نوزاد می شود که به آن سیانوز می گوییم.
چه عواملی سبب سیانوز شدن نوزاد می شود؟
سیانوز مرکزی نوزاد معمولاً به دلیل ناهنجاری های قلب، ریه ها یا سلول های خونی ایجاد می شود. در شرایط طبیعی، گردش خون به این صورت است که خون پس از دریافت اکسیژن از ریه ها قرمز شده (غنی از اکسیژن) و از قلب به بقیه بدن جریان پیدا می کند. وقتی خون اکسیژن خود را به بافت ها داده و به قلب برمی گردد، خون آبی (دارای اکسیژن کم) به ریه ها منتقل می شود تا مجددا اکسیژن گیری کند.
ناهنجاری در ساختار و عملکرد ریه ها می تواند از ورود اکسیژن به خون جلوگیری کند که منجر به سیانوز خواهد شد. برخی از نمونه های ناهنجاری های ریه که می توانند منجر به سیانوز نوزاد شوند عبارتند از:
• رویدادهایی که میزان اکسیژن تنفسی نوزاد شما را محدود می کنند (استنشاق دود ناشی از آتش سوزی در خانه، مسمومیت با مونوکسیدکربن و ...)
• انسداد در راه هوایی که میزان اکسیژن ورودی ریه ها را محدود می کند
• بیماری عفونی ریه (آسم، ذات الریه، برونشیولیت، و ...)
• ناهنجاری های مادرزادی قلب که باعث می شود که مقداری از خون آبی (کم اکسیژن) ریه ها را دور زده و هرگز اکسیژن گیری نکند
• ناهنجاری در سلول های خونی که می تواند توانایی آن ها را در جذب اکسیژن کاهش دهد.
بیماری قلبی سیانوتیک چیست؟
اصطلاح بیماری قلبی سیانوتیک به گروهی از نقایص قلبی مادرزادی (موجود در بدو تولد) گفته می شود که باعث سیانوز شدن نوزادان می شود.
آیا همه بیماریهای مادرزادی قلب باعث سیانوز در نوزادان می شود؟
خیر. همه بیماری های قلبی یا ریوی با سیانوز شدن نوزاد ارتباط ندارند. داشتن سیانوز ممکن است احتمال ابتلا به بیماری قلبی را افزایش داده اما نداشتن سیانوز احتمال نقص قلب را در نوزاد از بین نمی برد. شایعترین مشکلات قلبی که سبب سیانوز شدن نوزاد می شود عبارتند از:
• جابجایی رگهای بزرگ (TGA): در اثر عارضه جابجایی رگ های بزرگ سیانوز به این دلیل اتفاق می افتد که آئورت (رگ خونی بزرگی که خون قرمز را به بدن می رساند) و شریان ریوی (رگ خونی بزرگی که خون آبی به ریه ها می برد) از بطن های اشتباهی خارج می شوند. این مسیر غیرعادی خون منجر به بازگشت خون آبی به بدن می شود بدون اینکه هرگز به ریه ها برود تا اکسیژن گرفته و قرمز شود و در نتیجه سیانوز در نوزادان ایجاد می شود.
تترالوژی فالوت (TOF): سیانوز در TOF هنگامی اتفاق می افتد که انسداد بزرگی در سمت راست قلب وجود داشته باشد و از ورود خون آبی (اکسیژن ضعیف) به ریه ها از طریق شریان ریوی جلوگیری کند. به دلیل این انسداد، خون آبی از یک سوراخ به بطن دیگر قلب هدایت می شود، که به عنوان نقص دیواره بین بطنی یا VSD شناخته می شود و از قلب به بقیه بدن جریان یافته و باعث سیانوز در نوزادان خواهد شد.
تنه شریانی مشترک: در Truncus arteriosus سیانوز به این دلیل اتفاق می افتد که یک شریان بزرگ مشترک وجود دارد که از ابتدای آئورت و شریان ریوی تشکیل شده است. یک سوراخ در دیواره بین بطن های قلب وجود دارد که به نقص دیواره بین بطنی یا VSD معروف است درنتیجه خون آبی با خون قرمز مخلوط می شود و مخلوط خون کم اکسیژن را ایجاد می کند که توانایی اکسیژن رسانی کافی به بافت ها را ندارد.
چگونه می توانم تشخیص دهم که فرزند من سیانوز دارد یا خیر؟
والدین معمولاً می توانند سیانوز را تشخیص دهند، اما برای پزشکان همیشه آسان نیست زیرا که در برخی کودکان همیشه رخ نمی دهد. لازم به ذکر است که تشخیص سیانوز در کودکانی که پوست تیره دارند بسیار دشوار است.
بهترین راه برای یافتن علائم سیانوز در نوزادان و کودکان، مشاهده دقیق بستر ناخن ها، لب ها و زبان و مقایسه آنها با فردی با رنگ ظاهری مشابه است. معمولاً پدر یا مادر یا خواهر و برادر به عنوان یک مقایسه خوب کارایی دارند.
اگر نوزاد سیانوز شد چیکار کنم؟
اول مهم است که وحشت نکنید. دوم، نوزاد خود را دقیق نگاه کنید و ببینید که آیا سیانوز فقط در دست ها، پاها و نواحی اطراف لب وجود دارد که به عنوان آکروسیانوز شناخته می شود و یک یافته طبیعی در نوزادان است یا نه؟!
اگر سایر بخش های بدن نوزاد نیز سیاه شد و سیانوز روی لب ها، زبان، سر یا تنه رخ داد نشان دهنده سیانوز مرکزی است و باید سریعاً توسط پزشک ارزیابی شود پس به متخصص نوزادان مراجعه کنید.
سیانوز چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک شما احتمالاً سوالاتی را از شما خواهد پرسید مثلا این که چجوری بچه سیانوز شد؟ بعد از گریه سیانوز شد؟ شیر در گلویش پریده بود؟ خودبخود سیانوز شد؟ کجاهای بدنش سیاه شد؟ و ... سپس نوزاد شما را معاینه کرده و اندازه گیری سطح اکسیژن خون را انجام می دهد. این آزمایش اخیر کاملاً بدون درد است، شامل سوزن نمی شود و با کمک قرار دادن پروب مخصوص بر روی انگشت دست یا انگشتان پا برای چند دقیقه انجام خواهد شد. این آزمایش به طور قطعی مشخص می کند که سطح اکسیژن خون نوزادتان طبیعی است یا نه.
بر اساس نتیجه های حاصل از این اندازه گیری، پزشک شما را راهنمایی می کند که آیا نیاز به انجام بررسی های بیشتر و یا آزمایشات تکمیلی هست یا نه. پزشک شما ممکن است تصمیم بگیرد که مشاوره با یک متخصص قلب در این زمینه خیالتان را راحت خواهد کرد.
سیانوز در نوزادان چگونه درمان می شود؟
در بیشتر موارد سیانوز شدن نوزاد و کودکان از نوع "آکروسیانوز" است که طبیعی بوده و نیازی به درمان ندارد. اما چنانچه نوزاد دچار سیانوز مرکزی است، بررسی علل اصلی همانند مشکلات قلبی، ریوی و خونی و برطرف کردن کامل آنها برای سیانوز نشدن مجدد نوزاد ضروری خواهد بود که در بیشتر موارد انجام جراحی برای برطرف کردن نقص موجود از طرف متخصص توصیه می گردد.
مطالعه بیشتر:
مشکلات تنفسی در نوزاد، از علائم تا درمان
انواع بیماری های قلبی در کودکان و نوزادان
علائم بیماری قلبی در کودکان و نوزادان چیست؟
نشانه های غیر طبیعی بودن تنفس نوزاد چیست؟
