آزمایش غربالگری سه ماهه اول و دوم بارداری
امروزه با توجه به پیشرفت های علم پزشکی اکثر نوزادان سالم به دنیا می آیند، اما حدود دو سه درصد نوزادان نیز در هنگام تولد، دچار نقایص مادرزادی هستند. از شایع ترین این بیماری‌ها می توان به سندرم داون (مونگولیسم)، نقایص لوله عصبی و سندرم تریزومی ۱۸ اشاره کرد. پس آزمایش های غربالگری دوران بارداری برای بررسی و تشخیص به موقع این بیماری‌ها انجام می شوند. در این نوشتار به آزمایش غربالگری سه ماهه اول و دوم بارداری پرداخته شده است.
یک رادیولوژیست برای انجام خدمات سونوگرافی، رادیولوژی و ... آموزش دیده است. آنها تصویر برداری های سونوگرافی عادی و تصویر برداری‌های پیگیری ( برای تایید این‌که اختلالی وجود دارد یا خیر ) و آزمایش های تهاجمی را اجرا می کنند، مثل آمونیوسنتز و نمونه برداری کوریونیک ویلوس (CVS). تخصصِ آنان تشخیص و بررسی ناهنجاری ها است. البته برخی از متخصصین زنان و زایمانی که در این زمینه تخصص گرفته اند نیز با استفاده از دستگاه سونوگرافی به اسکن جنین می پردازند.
در حالی که ملاقات با این متخصصین برای همه بانوان باردار ضروری نیست، ولی پیشنهاد می شود که همه بارداران درباره تست های غربالگری با آنان مشاوره کنند و درباره آزمایش های در دسترس از این متخصصین سوال کنند. از آن جایی که احتمال اختلالات مربوط به جنین در بارداری های کم خطر نیز وجود دارد به همین دلیل مراجعه به متخصص رادیولوژیست به همه بانوان باردار پیشنهاد می شود. برخی از متخصصین زنان و زایمان برای انجام خدمات سونوگرافی دوره دیده اند و با اندازه گیری NT (اندازه گیری پشت گردن جنین) و آزمایش‌های خون، غربالگری سه ماهه اول را اجرا می‌کنند. ولی اکثر متخصصین زنان زایمان تمامی مراجعین خود را برای انجام اینگونه آزمایشات به متخصصین ارجاع می‌دهند.
گاهی فقط مادرانی که فاکتورهای خاصی دارند برای بررسی بیشتر به متخصص رادیولوژیست ارجاع داده می‌شوند، این فاکتورها عبارتند از: سن مادر، سابقه بروز ناهنجاری‌ها در گذشته، سابقه خانوادگی، قرار گرفتن در معرض داروهای خاصی طی بارداری و منفی بودن گروه خون مادر.
برای غربالگری‌‌های عادی دو بررسی پیشنهاد می‌شود، غربالگری سه ماهه اول و غربالگری سه ماهه دوم بارداری.
غربالگری سه ماهه اول بارداری :
غربالگری سه ماهه اول بارداری چه زمانی انجام می شود؟
غربالگری سه ماهه اول در هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری یا زمانی‌که اندازه جنین ۴۵-۸۹ میلی‌متر است با هدف شناسایی وجود خطر برای بروز اختلالات بزرگ در جنین، به ویژه ناهنجاری‌های کروموزومی مثل سندرم داون انجام می شود. در این غربالگری مشکلات خاص غیرکروموزومی نیز تشخیص داده می‌شود.
غربالگری سه ماهه اول بارداری به چه منظور انجام می شود؟
از آنجایی‌که این اختلالات اغلب شدید هستند و امکان درمان آن وجود ندارد، احتمال دارد بسیاری از زوج‌ها ختم بارداری را انتخاب کنند. اگر این کار زودتر انجام شود، ایمن‌تر خواهد بود. بسیاری از والدین حتی اگر اختلال تایید شده‌ای وجود داشته باشد نیز پایان دادن به بارداری را انتخاب نمی‌کنند، در چنین شرایطی آنها می توانند خودشان و خانواده خود را برای پذیرش نوزادی با اختلالات مادرزادی آماده سازند.
غربالگری سه ماهه اول بارداری چگونه انجام می شود؟
غربالگری سه ماهه اول بارداری نیاز به بررسی بیوشیمیایی دو فاکتور PAPP-A و Free BHCG در خون مادر باردار است. در این مرحله خونگیری انجام می‌شود و نمونه جهت بررسی تخصصی به بخش مربوطه ارجاع می‌گردد، سپس برای انجام سونوگرافی آماده می‌شوید و متخصص سونوگرافیست با اندازه گیری ضخامت چین پشت گردن جنین (NT) و استخوان بینی و استخوان دوازدهم قفسه سینه (دنده دوازدهم) جنین را مورد آنالیز قرار می‌دهد. در ادامه سونوگرافیست با در نظر گرفتن نتایج بیوشیمی و نتایج اولیه سونوگرافی در مورد بررسی موارد دیگر تصمیم گیری می‌کند. داده ها وارد نرم افزار تخصصی غربالگری سه ماهه اول بارداری شده و نتایج اولیه مشخص می‌شود.
البته به یاد داشته باشید که این‌ها آزمایشات غربالگری هستند و اگر نتایج این آزمایش‌ها شما را در گروه بارداری‌های پر خطر قرار دادند، باید برای تایید نتیجه آزمایش غربالگری، آزمایش آمنیوسنتز انجام شود.
غربالگری سه ماهه دوم بارداری:
غربالگری سه ماهه دوم بارداری چه زمانی انجام می شود؟
غربالگری سه ماهه دوم در هفته ۱۸ تا ۲۳ بارداری با هدف شناسایی اختلالات ساختاری و اندام‌هایی که به درستی رشد نکرده اند انجام می شود. این غربالگری حاصل از بررسی جنین با سونوگرافی و اندازه گیری مارکرهای بیوشیمیایی خون مادر است.
غربالگری سه ماهه دوم بارداری به چه منظور انجام می شود؟
اغلب این اختلالات ترمیم پذیر هستند. این غربالگری مشخص می‌کند که آیا چندین اختلال یا یک اختلال وجود دارد. اگر ناهنجاری به درستی تشخیص داده شود، والدین می‌توانند برای مراقبت از نوزاد (پس از زایمان) برنامه ریزی کنند، به عنوان مثال، در زمان زایمان نوزادانی با مشکلات قلبی، متخصصین قلب اطفال نیز در اتاق زایمان حضور خواهد داشت.
غربالگری سه ماهه دوم بارداری چگونه انجام می شود؟
در غربالگری سه ماهه دوم بارداری میزان چهار هورمونTHCG ، UE۳، AFP و Inhibin A به همراه سونوگرافی سلامت جنین طبق استاندارد های جهانی انجام می پذیرد. سپس بر اساس سن مادر، سن حاملگی و مقادیر مارکرهای فوق، تعیین ریسک توسط متخصص ژنتیک پزشکی انجام می‌شود.
نتیجه پر خطر غربالگری سه ماهه دوم، بدان معنا نیست که جنین حتما مبتلا به ناهنجاری‌های کروموزومی است. برای اطمینان از نتایج حاصل از غربالگری در مادران پرخطر می بایست از تکنیک های تشخیصی مثل آمنیوسنتز و یا CVS استفاده گردد.
