علائم کم خونی در بارداری و روش های پیشگیری از آن
وقتی باردارید بیش از هر موقع دیگری احساس خستگی می‌کنید. دوست دارید بخوابید یا دراز بکشید و فارغ از هر کاری با خیال راحت مجله‌ای ورق بزنید. این حال کرخی و سستی تا حدی طبیعی است، اما وقتی با علایم دیگری مثل تپش قلب، رنگ پریدگی و ... همراه شود می‌تواند علامت نوعی کمبود باشد. کمبودی که نه تنها به شما بلکه به جنینتان نیز آسیب می‌زند.
آمارها نشان می‌دهد 10 درصد بانوان به کم خونی مبتلا هستند. البته در بانوان باردار این رقم بالاتر است، زیرا جنین برای رشد خود از مخازن آهن بدن مادر استفاده می‌کند و همین مساله باعث کم خونی می‌شود. هرچند بروز کم خونی در اوایل بارداری مساله‌ای نادر است، اما از هفته هشتم به بعد یعنی زمانی كه میزان حجم خون در جریان بدنتان افزایش می‌یابد و میزان نیاز بدن به آهن (برای تولید گلبول های قرمز و اکسیژن رسانی بیشتر)، افزایش می‌یابد.
دلایل بروز کم خونی در دوران بارداری
کم خونی می‌تواند به دلیل كمبود ویتامین B12 یا اسید فولیک یا برخی بیماری‌های حاد باشد، ولی رایج‌ترین دلیل کم خونی كمبود آهن است. آهن، مینرالی است كه در تولید هموگلوبین نقش دارد. هموگلوبین پروتئینی است كه در ساختمان گلبول های قرمز وجود دارد و به اكسیژن رسانی از ریه به بافت‌ها كمك می‌كند و مسلماً در دوران بارداری نقشی ویژه در رشد جنین و جفت به عهده دارد.
مصرف كم موادغذایی غنی از آهن، مصرف زیاد چای یا قهوه، اهدای مداوم خون (3 بار یا بیشتر در طول سال)، مصرف برخی داروها مثل آسپیرین یا داروهای ضدالتهاب، از دست دادن خون به واسطه خونریزی به‌خصوص در بانوانی‌كه خونریزی‌های ماهانه شدید دارند یا دچار هموروئید شدید هستند یا به تازگی زایمان كرده‌اند، از دلایل کم خونی است.
علائم و نشانه های کم خونی در بارداری
کم خونی خفیف بدون نشانه است و تنها با آزمایش خون مشخص می‌شود. از علائم کم خونی می‌توان به رنگ پریدگی، خستگی، سرگیجه، حالت تهوع، تنگی نفس و نفس نفس زدن در طول بارداری و افزایش ضربان قلب اشاره كرد.
عوارض کم خونی در بارداری
کم خونی در حد متوسط می‌تواند باعث زایمان زودرس، كم وزنی جنین و حتی مرگ درون رحمی شود. كمبود آهن در صورتی‌كه شدید باشد می‌تواند باعث عقب ماندگی رشد جنین در رحم و كاهش ذخایر آهن جنین شود و عوارض مغزی به دنبال داشته باشد.
تحقیقات پژوهشگران سوئدی نشان داده تعداد بانوانی‌كه مكمل آهن و ویتامین مصرف می‌كنند و دچار زایمان زودرس قبل از 38 هفته می‌شوند تنها 9-6 درصد است. درحالی كه این میزان در میان آنانیکه مكمل آهن مصرف نمی‌كنند 11 تا 13 درصد است.
روش های پیشگیری از کم خونی در بارداری
بدن به طور طبیعی روزانه به یك تا 4 میلی‌گرم آهن نیاز دارد. مواد غذایی روزانه ما حدوداً 10 تا 20 میلی‌گرم آهن به بدن می‌رسانند که حدود 5 تا 10 درصد آن جذب بدن می‌شود. در طول باردرای نیاز بدن به آهن بیشتر است و روزانه به حدود 5 میلی‌گرم در 3 ماه دوم و سوم به 10 میلی‌گرم می‌رسد. 90 درصد خانم‌ها میزان آهن مورد نیازشان را دریافت نمی‌كنند و 10 درصد آنها به دلایل مختلف دچار کم خونی هستند.
غلظت هموگلوبین در حالت طبیعی برای خانم‌ها حدود 5/11 تا 16 گرم در 100 میلی‌لیتر است. غلظت كمتر از 10 گرم در 100 میلی‌لیتر علامت کم خونی است و می‌تواند باعث سردرد، خستگی و بی‌حالی شود. غلظت زیر 8 گرم در 100 میلی‌لیتر نشانه کم خونی‌های بسیار شدید است و عوارض غیر قابل جبرانی به همراه دارد.
درصورتی كه به کم خونی مبتلا هستید، بهتر است قبل از اقدام به بارداری دلیل آن را بیابید و برای درمان آن اقدام كنید. زیرا پیش از بارداری می‌توان با مصرف مواد غذایی غنی از آهن و مکمل آهن (زیر نظر پزشک) کمبود را جبران کرد. اما اگر دچار فقر آهن هستید و ناخواسته باردار شده‌اید، هرگز در 3 ماهه نخست مکمل آهن مصرف نکنید. این موضوع را با پزشکتان در میان بگذارید تا شما را راهنمایی کند.
بانوان باردار روزانه به 22 تا 36 میلی‌گرم آهن در 6 ماه آخر بارداری نیاز دارند. منابع طبیعی آهن در گوشت، تخم‌مرغ، ماهی، جعفری و مغزدانه‌ها و میوه‌های خشك موجود است. معمولاً فقر آهن با مصرف متعادل موادغذایی جبران می‌شود و در صورت لزوم پزشك مكمل تجویز می‌كند.
پیشگیری از کم خونی در بارداری با جذب بهتر آهن
- در كنار گوشت مقداری سبزیجات غنی از آهن مصرف كنید.
- در كنار مصرف منابع آهن از مكمل یا منابع غذایی حاوی ویتامین C استفاده كنید.
- در كنار غذا مكمل آهن بخورید.
- از مصرف مواد غذایی دافع آهن مثل چای، قهوه، شیر، فیبرها، پروتئین و سویا خودداری كنید.
اگر مكمل آهن می‌خورید برای پیشگیری از کم خونی در بارداری موارد زیر را رعایت کنید:
- مكمل را همراه غذا میل کنید و به تدریج و بنا به توصیه پزشک دوز آن را بالا ببرید. مثلاً برای مدت 5-3 روز یك كپسول بخورید و سپس آن را تبدیل به 2 كپسول كنید و به تدریج به تعدادی كه پزشك دستور داده برسانید.
- میزان فیبر و آب مصرفی‌تان را نیز بالا ببرید تا دچار یبوست نشوید. اگر با صرف مكمل آهن دچار مشكل شدید از پزشك بخواهید تا نوع و برند آن را تغییر دهد.
درصورتی كه خانمی بعد از زایمان و به دلیل خونریزی زیاد دچار کم خونی در دوران شیردهی شود، باید مصرف مكمل آهن را ادامه دهد. انجام این کار بهتر است تحت‌نظر پزشك باشد تا دوز دارو مشخص شود.
مطالعه بیشتر:
1- کم‌خونی و درمان آن در دوران بارداری
2- شایع ترین علت و درمان کم خونی در بارداری
4- تعیین جنسیت با فشار خون مادر در قبل از بارداری
5- راه های تشخیص، علائم و درمان کم خونی در زنان
