راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان چیست؟

 «پی پی دی» یا افسردگی پس از زایمان که با نام «پی ان دی» نیز شناخته شده ، نوعی افسردگی است که برخی از مادران پس از تولد نوزادشان به آن مبتلا می شوند. به طور معمول این افسردگی چهار تا شش هفته پس از زایمان بروز می کند، اما برخی اوقات چند ماه طول می کشد تا این افسردگی خود را نشان دهد. معمولا دلیل مشخصی برای افسردگی پس از زایمان وجود ندارد اما خوشبختانه راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان بسیار متنوع و در دسترس است. ممکن است  مادر مبتلا به افسردگی پس از زایمان، خستگی زیاد، ناراحتی، کاهش میل جنسی، گریه های گاه گاه، زود رنجی، عصبانیت و خواب نامنظم را تجربه کند. به طور قطع نمی توان افسردگی پس از زایمان و دوست نداشتن نوزاد را با هم مرتبط دانست.

افسردگی پس از زایمان یک بیماری بالینی است، به همین دلیل ضعف شخصیتی بشمار نمی آید. ولی با این حال مادر باید با دیدن نشانه ها و علائم بیماری فورا به پزشک مراجعه کند.

گرچه امروزه پزشکان و عموم مردم از افسردگی پس از زایمان آگاهی دارند و راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان در دسترس عموم است، ولی تعداد قابل توجهی از مادران در خاموشی و تنهایی از این بیماری و عوارض آن رنج می برند. بر اساس تحقیقی که در یک خیریه در انگلستان صورت گرفت مشخص شد که نیمی از مادرانی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا می شوند برای حل مشکل خود به متخصص مربوطه مراجعه نمی کنند.

  شیوع افسردگی پس از زایمان

محققان مرکز پزشکی شمال غرب در نشریه روانشناسی جاما عنوان می کنند از هر هفت مادری که بتازگی صاحب فرزند می شوند، یک مادر به افسردگی پس از زایمان مبتلا می شود.

در این تحقیق ده هزار مادر را مورد بررسی قرار دادند، براساس این مطالعه 22 درصد مادران 12 ماه پس از زایمان افسرده می شوند.

دکتر کاترین ال ویسنر سرپرست گروه توصیه می کند، همه خانم های باردار و مادرانی که تازه صاحب فرزند شده اند باید برای تشخیص علائم افسردگی مورد غربالگری قرار گیرند. او می گوید:

در ایالات متحده تعداد بسیار زیادی از مادرانی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا هستند، حتی اگر در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانشناسی قرار داشته باشند، شناسایی نشده و درمان نمی شوند. این مشکل تهدید بزرگی برای سلامت عمومی به شمار می آید. سلامت روانی مادر روی رشد جنین و همچنین رشد جسمانی و عاطفی نوزاد تاثیر بسیار زیادی دارد.

ویسنر و گروهش دریافتند:

- 19.3 درصد مادرانی که برای تشخیص افسردگی مورد بررسی و غربالگری قرار گرفته اند در شرایط آسیب رساندن به خود قرار داشتند.

- نسبت قابل توجهی از مادرانی که افسردگی پس از زایمان آنها تشخیص داده شده است قبلا به یکی از انواع افسردگی یا اختلال اضطراب مبتلا بوده اند.

- از آنجایی که اغلب اوقات اختلال دو قطبی در افراد دیر تشخیص داده می شود، مادر پس از زایمان بیشتر در معرض خطر ابتلاء به جنون دوره ای قرار می گیرد.

علائم افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان به اشکال گوناگونی می تواند روی مادر تاثیر بگذارد. در این بخش به برخی از علائم و نشانه ها اشاره می کنیم:

- احساس غم

- احساس گیر افتادن و عدم آزادی

- احساس عدم توانایی برای کنار آمدن و مقابله با مشکلات و مسائل پیرامون

- احساس بی حوصلگی شدید به مدت بیش از یک هفته

- احساس طرد شدن

- گریه زیاد

 - احساس گناه

- زود رنجی و کج خلقی مداوم

- علائم عصبی مثل سردرد، دل درد و تاری دید

 - کاهش اشتها

 - کاهش میل جنسی

 - حمله های عصبی مانند غش 

- احساس خستگی همیشگی

- عدم توانایی تمرکز و دقت روی مسایل

- کم شدن انگیزه

- مشکلات خواب

-عدم علاقه به خود

- احساس بی کفایتی

- عدم علاقه بی دلیل به نوزاد

-  عدم تمایل برای دیدن و ارتباط با دوستان

 توجه داشته باشید که بین افسردگی پس از زایمان و افسردگی کوتاه مدتی که اکثر مادران پس از تولد نوزاد چند روز آن را تجربه می کنند، هیچ ارتباطی وجود ندارد. اگر توانایی های مادر برای انجام کارهای روزانه به طور چشمگیری کاهش یابد احتمالا مادر به افسردگی پس از زایمان مبتلا شده است.

به چند دلیل احتمالی، تعداد بسیاری از مادران مبتلا به افسردگی پس از زایمان، درباره احساسات خود با دیگران صحبت نمی کنند. همسر، خانواده و دوستانی که می توانند متوجه علائم افسردگی پس از زایمان شوند، باید در مراحل ابتدایی افسردگی، مادر را تشویق کنند هر چه زودتر با استفاده از کمک های پزشکی درمان را آغاز کند.

افکار ترسناک: ممکن است برخی از مادران درگیر افکاری مثل آسیب رساندن به نوزاد خود باشند. کارشناسان معتقدند به طور تقریبی نیمی از مادرانی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا می شوند با این افکار در گیر هستند. حتی برخی از مادران به پایان دادن زندگی یا آسیب رساندن به خود فکر می کنند. البته آسیب رساندن به نوزاد یا خود به ندرت اتفاق می افتد، ولی با این وجود داشتن چنین افکاری ترسناک است. اگر چنین احساساتی را در خود و یا نزدیکان می بینید هرچه سریع تر جهت استفاده از راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان به یک متخصص مراجعه کنید.

 راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان

مادرانی که تصور می کنند علائم و نشانه های افسردگی پس از زایمان را دارند باید توسط پزشک معاینه شوند. باید بدانید که درمان خانگی افسردگی بعد زایمان ممکن نیست و شما جهت جلوگیری از آسیب روحی جدی نیاز به کمک پزشک متخصص دارید.

گرچه افسردگی پس از زایمان قابل درمان است ولی ممکن است دوران درمان چند ماه یا در برخی موارد بیشتر از چند ماه طول بکشد.

مهمترین قدمی که مادر می تواند برای درمان و بهبودی خود بردارد، آگاهی از وجود بیماری است. کمک خانواده، همسر و دوستان نزدیک می تواند تاثیر  عمده ایی بر سرعت روند درمان داشته باشد.

کارشناسان معتقدند که مادر باید با کسانی که به آنها اعتماد دارد در مورد تمام احساسات خود صحبت کند و هیچ چیز را درون خود نگه ندارد. اگر اطرافیان با شنیدن حرف های یک مادر افسرده احساس کنند که همه چیز از دست رفته است، ممکن است باعث پیچیده تر شدن بیماری شوند.  

شرکت در گروه های خودیار نه تنها می تواند اطلاعات مفیدی در اختیار مادر قرار دهد بلکه با دیدن سایر مادرانی که بیماری و علائم مشابه دارند، کمتر در این مورد احساس تنهایی می کند.   

 مشاوره درمانی

یکی از بهترین راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان کمک گرفتن از یک مشاور مجرب در این زمینه است. اغلب اوقات صحبت کردن با درمانگر به همراه مصرف دارو بهترین روش درمان بشمار می آید.

براساس برخی از مطالعات، برای درمان مادرانی که افسردگی پس از زایمان آنها در حد متوسط است، (سی بی تی) یا همان درمان رفتارشناختی، بین 50 تا 70 درصد موفقیت آمیز است، این میزان مانند درمان دارویی موثر است. برای افرادی که افسردگی پس از زایمان آنها شدید و حاد است و انگیزه آنها بسیار کم است مشاوره با درمانگر به تنهایی تاثیر زیادی ندارد.

بیشتر مطالعات با این نظریه موافقند که، بهترین نتیجه را زمانی می توان بدست آورد که درمان، ترکیبی از مشاوره با درمانگر و دارو باشد که به آن مشاوره همراه با دارو درمانی نیز گفته می شود.

نمونه های زیر چند نوع درمان از طریق مشاوره با مشاور و درمانگر را نشان می دهد:

• شناخت درمانی:

شناخت درمانی به عنوان یکی از راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان مطرح می شود. این نوع درمان بر این اصل استوار است که، طرز فکر مادر می تواند افسردگی او را تحریک کند. به او نشان داده می شود که طرز فکرش تاثیر مخربی روی وضعیت ذهنی او می گذارد. هدف از این کار تغییر الگوی ذهنی مادر و کسب دیدگاه مثبت است.

• رفتار درمانی شناختی (سی بی تی):

امروزه رفتار درمانی به عنوان یکی از راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان مورد توجه قرار گرفته است. این روش ترکیبی از شناخت درمانی و رفتار درمانی است و به مادر نشان می دهند چگونه طرز فکر، رفتار و احساسات خود را تغییر دهد.

  دارو درمانی

از جمله آخرین راههای از بین بردن افسردگی بعد از زایمان استفاده از دارو است. ممکن است پزشک برای افسردگی متوسط و شدید داروی ضد افسردگی تجویز کند. این داروها برای برقراری تعادل در ترکیبات شیمیایی مغز و تاثیر آن بر خلق و خو تجویز می شوند. داروهای ضد افسردگی به بهبود زود رنجی، ناامیدی، احساس عدم توانایی برای مقابله با مشکلات، عدم تمرکز و بی خوابی کمک می کند. مصرف این داروها نتیجه خوبی برای مادر در بر دارد و به او کمک می کند، تا راحت تر با مشکلات روبرو شده و بر آنها غلبه کند، همچنین مصرف  داروهای ضد افسردگی رابطه بین مادر و نوزاد را بهتر ومحکم تر می کند.

ممکن است چند هفته طول بکشد تا این داروها تاثیر خود را نشان دهند. مادری که از تاثیر فوری دارو ناامید شده و تجربه خوبی از مصرف آن ندارد باید این نکته را همیشه به یاد داشته باشد که تاثیر دارو نیاز به زمان کافی دارد. گرچه درمان سریع افسردگی پس از زایمان با کمک دارو ممکن است اما با توجه به عوارض اینگونه داروها هرگز نباید پزشک آنها را به عنوان خط اول درمان درنظر بگیرد.

50 تا 70 درصد مادران در چند هفته و در مدت کوتاهی به خوبی به دارو واکنش نشان می دهند، گرچه این مسئله برای همه اتفاق نمی افتد.

این امکان وجود دارد که داروهای ضد افسردگی از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شوند. کسی نمی داند مصرف طولانی مدت این داروها چه خطراتی برای نوزاد به همراه دارد. براساس تحقیقات مختصری که انجام گرفته، گروه دارویی TCA (داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک) از قبیل ایمی پرامین و نورتریپتیلین کم خطرترین داروهایی هستند که مادر حین شیردهی می تواند از آنها استفاده کند. اگر مادر سابقه بیماری های قلبی، صرع یا افسردگی شدید به همراه فکر خود کشی دارد، نباید از این گروه دارویی استفاده کند.

به احتمال زیاد پزشک برای کسانی که نمی توانند از این گروه دارویی استفاده کنند، داروهای دسته SSRI (ضدافسردگی سروتونین) از قبیل پاروکستین یا سرترالین را تجویز می کند. این مورد نیز از دیگر راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان است که با عوارض کمی همراه خواهد بود زیرا مقدار پاروکستین یا سرترالینی که از طریق شیر به نوزاد منتقل می شود، بسیار پایین است.

هنگام مراجعه به پزشک بهتر است روش تغذیه نوزاد خود را به پزشک اطلاع دهید تا درمان موثرتری را انتخاب کند.

نه تنها تغذیه با شیر مادر فواید غذایی فراوانی برای نوزاد به ارمغان می آورد بلکه باعث می شود پیوند عاطفی بین مادر و نوزاد بسیار محکم تر شده و اعتماد به نفس مادر را برای رسیدن به این باور که او مادر خوبی است، افزایش دهد.

در مواردی که مادر دچار جنون پس از زایمان شده باشد یعنی دچار توهم شود، رفتار غیر منطقی از خود نشان دهد و فکر اقدام به خودکشی در سر داشته باشد، پزشک برای او آرامبخش تجویز می کند. اما در این موارد باید دارو برای مدت زمان کوتاهی مصرف شود. چرا که این نوع داروها عوارض زیادی به همراه دارند: عدم تعادل، کاهش حافظه، احساس سبکی سر، خواب آلودگی و گیجی.

اکنون که درمورد راههای از بین بردن افسردگی پس از زایمان اطلاعات کاملی را کسب کرده اید، یادآوری این نکته ضرورت دارد که همواره باید از خود درمانی پرهیز کنید، به متخصص مراجعه کنید تا او دلایل اصلی را شناخته و این عارضه را درمان کند. 

بیشتر بدانید:

1-  آیا بیماری مادران افسرده پس از زایمان درمان نمی شود؟

2- شناخت علائم و درمان افسردگی دوران بارداری (baby blues)

3- پیشگیری از افسردگی پس از زایمان با مصرف امگا 3

4- تاثیر ورزش در دوران بارداری بر خستگی و افسردگی پس از زایمان