تیروئید در نوزاد و چه عواملی باعث تیروئید در نوزاد می شود؟
بیماری تیروئید در نوزاد یا همان کم کاری تیروئید مادرزادی (سی اچ تی) شرایطی است که به دلیل عدم تشکیل صحیح غده تیروئید، دیسژنزیس یا دیس هورمونوژنزیس ایجاد می گردد. در دیسژنزیس غده تیروئید به اندازه کافی رشد نکرده است اما در دیس هورمونوژنزیس غده تشکیل می شود اما به دلیل مشکل در تولید نمی تواند به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید کند. نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی نمی توانند هورمون تیروئید کافی برای نیازهای بدن تولید کنند. اصطلاح "مادرزادی" به معنای وجود بیماری در بدو تولد است.
غده تیروئید چیست و چه کاری انجام می دهد؟
غده تیروئید در قسمت پایین گردن، درست زیر سیب گلو قرار دارد و هورمون تیروئید تولید می کند. این هورمون عمدتا تیروکسین با مقدار کم حدود 10% تری یدوتیرونین است. هورمون تیروئید برای رشد مغز در دوران نوزادی و رشد طبیعی در کودکی و نوجوانی اهمیت زیادی دارد.
چه عواملی باعث تیروئید در نوزاد می شود، آیا ارثی است؟
رشد غده تیروئید در کودک در اوایل بارداری آغاز می شود. این غده در پشت زبان شروع به تشکیل می کند و تا هفته هشت به وضعیت طبیعی خود در بخش تحتانی گردن می رسد. در بعضی موارد غده به درستی در جنین رشد نمی کند و یا در موقعیت طبیعی خود قرار نمی گیرد. این شکل از کم کاری تیروئید مادرزادی دیسژنزیس و غده ای که در موقعیت نادرستی قرار داشته باشد خارج از جایگاه نامیده می شود. خطر ابتلای سایر فرزندان به این نوع کم کاری تیروئید مادرزادی کم است.
در بعضی موارد، غده تیروئید رشد می کند و در موقعیت صحیح خود نیز قرار می گیرد اما در خط تولید هورمون مشکلی وجود دارد و نمی تواند هورمون به میزان کافی ترشح کند. به این نوع کم کاری تیروئید مادرزادی، دیس هورمونوژنزیس گفته می شود. این نوع کم کاری زمانی رخ می دهد که نوزادی ژن معیوب کم کاری تیروئید مادرزادی را از مادر و یا پدر به ارث برده باشد. در این صورت خطر ابتلای سایر فرزندان به این بیماری نیز وجود دارد.
آیا سبک زندگی مادر در بارداری می تواند سبب تیروئید در نوزاد شود؟
خیر. در اکثر موارد در حال حاضر علت آن مشخص نیست و راهی برای جلوگیری از آن وجود ندارد.
تیروئید در نوزاد یا کم کاری تیروئید مادرزادی چقدر شایع است؟
می توان گفت از هر 2000-3000 نوزاد یک مورد با کم کاری تیروئید مادرزادی متولد می شود. دیسژنزیس در دختران بیشتر از پسران دیده می شود اما دیس هورمونوژنزیس پسران و دختران را به طور مساوی تحت تأثیر قرار می دهد.
علائم بیماری تیروئید در نوزاد چیست؟
اکثر نوزادان متولد شده با کم کاری تیروئید مادرزادی کاملاً طبیعی به نظر می رسند و علائم واضحی ندارند. به همین دلیل بسیار مهم است که همگی در بدو تولد تحت آزمایش قرار بگیرند. کم کاری تیروئید مادرزادی اغلب قبل از اینکه کودک علائم مشخصی نشان دهد، قابل تشخیص است.
برخی نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید خواب آلود هستند و به سختی می توان به آنها غذا داد. البته بسیاری از نوزادان بدون کم کاری تیروئید نیز ممکن است این علائم را داشته باشند! این واقعاً اهمیت غربالگری کم کاری تیروئید مادرزادی را در همه نوزادان برجسته می کند. برخی از این نوزادان، پس از تولد دچار زردی طولانی مدت یعنی زردی پوست می شوند. یبوست، تون عضلانی پائین یا شلی عضلات، سردی اندامها و کندی رشد از سایر نشانه های تیروئید کم کار است. با شروع درمان مناسب، کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی در محدوده طبیعی، شبیه یا تقریباً شبیه خواهر و برادران سالم خود، رشد می کنند. اگر فرزند شما مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی باشد، پزشک برای بررسی سایر مشکلات به دقت معاینات لازم را انجام می دهد.
چرا نوزادان تحت غربالگری تیروئید قرار می گیرند؟
کم کاری تیروئید مادرزادی در صورتی که درمان نشود، می تواند اختلال رشد مغزی منجر شود. در گذشته، نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید اغلب تا چند ماهگی تشخیص داده نمی شدند و درمان آنها نیز دیر آغاز می شد. در نتیجه، برخی از آنها مشکل یادگیری داشتند و یا به مقدار خفیف دست و پا چلفتی بودند. اکنون می دانیم که با درمان زودهنگام هورمون تیروئید قبل از حدود دو تا سه هفتگی، احتمال بروز مشکلات طولانی مدت بسیار کم خواهد بود.
غربالگری کم کاری تیروئید در نوزادان چگونه انجام می شود؟
در روز پنجم بعد از تولد به منظور غربالگری چند بیماری مادرزادی از جمله کم کاری تیروئید از پاشنه همه نوزادان، نمونه خون می گیرند. در این نمونه خون، هورمونی به نام تی اس اچ یا هورمون تحریک کننده تیروئید اندازه گیری می شود. تی اس اچ، پیام رسانی است که توسط مغز تولید شده و به غده تیروئید می گوید که هورمون تیروئید بیشتری تولید کند. اگر هورمون تیروئید کم باشد، مغز پیام تی اس اچ بیشتری ارسال می کند تا به تیروئید فرمان کار بیشتر بدهد.
چنانچه تی اس اچ در آزمایش خون پاشنه وجود داشته باشد، هورمون تیروئید کم است و برای تأیید تشخیص بیماری، نمونه خون از ورید باید گرفته شود.
درمان بیماری تیروئید در نوزاد چیست؟
اگر آزمایش نوزاد مثبت بود، وضعیت باید توسط متخصص غدد درون ریز کودکان یا پزشک متخصص اطفال که تجارب خاصی در غدد درون ریز دارد، مدیریت شود. درمان بدون فوت وقت با لووتیروکسین که هورمون تیروئید مصنوعی است، انجام می گیرد. دوز دقیقاً بر اساس عواملی مانند وزن کودک محاسبه می شود و با رشد کودک نیاز به تنظیم منظم دارد. این تنظیم با آزمایش خون که میزان هورمون تیروئید و تی اس اچ را اندازه گیری می کند، کنترل می شود. این آزمایشات در طی چند ماه اول زندگی هر چند هفته و در دوران نوزادی و کودکی تقریباً هر دو تا شش ماه یکبار تکرار می شوند. درمان در کودکان به جای تری‌یدوتیرونین با تیروکسن صورت می گیرد، زیرا مغز برای رشد خوب به تیروکسین نیاز دارد و بدن با استفاده از آن تری یدوتیرونین می سازد.
لووتیروکسین به صورت قرص یا محلول تجویز می شود. قرص های لووتیروکسین را می توان در 30 میلی لیتر مایع که می تواند آب ، شیر مادر یا شیر خشک باشد، خرد کرد و آن را با استفاده از قاشق، پیپت دارو یا پستانک به کودک داد. لووتیروکسین را داخل بطری شیر کودک نریزید زیرا ممکن است همه آن را نخورد. محلول لووتیروکسین در سه قدرت مختلف ساخته شده است، بنابراین همیشه یکسان بودن بطری ها را بررسی کنید و در صورت عدم اطمینان موضوع را با داروساز در میان بگذارید. این محلول کاملا چسبناک است و شما می توانید در صورت تمایل کودک آن را با 30 میلی لیتر شیر مخلوط کنید. وقتی کودک کمی بزرگ تر شد و توانست با فنجان یا لیوان آب بنوشد، می توانید قرص های لووتیروکسین را به همراه یک لیوان آب به او بدهید.
آیا درمان بیماری تیروئید در نوزاد عوارض جانبی دارد؟
درمان با لووتیروکسین به سادگی جایگزین تیروکسینی می شود که غده تیروئید قادر به ساخت آن نیست. بنابراین درمان به معنی جایگزین کردن هورمونی است که غده تیروئید نمی توان آن را تولید کند. استفاده دارو در اندازه مناسب بسیار موثر و معمولاً آسان است. مصرف مقدار زیاد لووتیروکسین ممکن است با علائم پرکاری تیروئید یا هایپرتیروئیدیسم مانند بی قراری، اسهال خفیف، وزن گیری ضعیف، کم خوابی و رشد سریع همراه باشد. استفاده از لووتیروکسین به مقدار کمتر از حد مورد نیاز، علائم تیروئید کم کار یا هیپوتیروئیدیسم مانند بی حالی، یبوست، سردی بدن یا افزایش وزن ناگهانی و رشد آهسته ایجاد کند. آزمایش منظم خون و مراجعه به پزشک اجازه نمی دهد بیمار به مدت طولانی در معرض کمی یا زیادی مصرف دارو قرار بگیرد.
عوارض مصرف بلند مدت لووتیروکسین چیست؟
مصرف لووتیروکسین در کودکان دارای کم کاری تیروئید معمولاً مادام العمر است، اما این مسئله مشکلی ایجاد نمی کند زیرا لووتیروکسین به طور گسترده در بازار وجود دارد و فقط برای یک بار مصرف در روز تجویز شود. پس از شروع درمان، کودک شما باید به طور منظم تحت آزمایش قرار بگیرد. آزمایش در چند ماه اول زندگی هر چند هفته یکبار، قبل از دو سالگی هر سه تا شش ماه یکبار و در بقیه سالهای عمر هر شش ماه تا یکسال یکبار تکرار می شود. مصرف منظم دارو اهمیت بسیار زیادی دارد.
اگر یک دوز قرص تیروئید نوزاد را فراموش کردیم، چه اتفاقی می افتد؟
مهم است که قرص ها به طور منظم و در شرایط ایده آل هر روز در ساعت معینی مصرف شوند. یک دوز فراموش شده خطرناک نیست زیرا لووتیروکسین چندین روز در بدن باقی می ماند، اما برای حفظ سلامتی کودک مراقب باشید این اتفاق زیاد تکرار نشود.
آیا افراد مبتلا به بیماری تیروئید در نوزادی، در بزرگسالی زندگی عادی دارند؟
اکثریت قریب به اتفاق کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی که از بدو تولد غربالگری شده و از سنین پایین تحت درمان قرار گرفته اند و به طور طبیعی رشد خواهند کرد. این کودکان نیز همانند کودکی عادی زندگی می کنند، به مدارس عادی می روند و زندگی عادی و مستقلی در بزرگسالی خواهند داشت. غربالگری کم کاری تیروئید مادرزادی در بدو تولد و شروع درمان در صورت مثبت بودن آزمایش به معنای جلوگیری از ضریب هوشی پایین و سایر مشکلات رشد است. گاهی تغییرات جزئی در نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید اتفاق می افتد که در این خصوص به بررسی های بیشتر نیاز داریم.
چند نکته مهم.
• با آزمایش خون پاشنه در نوزادان تازه متولد شده، زندگی نوزادانی که با کم کاری تیروئید متولد می شوند، چشم انداز بهتری یافته است
• اکثریت قریب به اتفاق کودکانی که بلافاصله شناسایی شده و تحت درمان قرار می گیرند به طور طبیعی رشد می کنند.
• نوزادان و کودکان مبتلا به کم کاری تیروئید باید به طور منظم توسط متخصص غدد کودکان یا متخصص اطفال با تجربه در زمینه غدد درون ریز معاینه شوند.
• دارو باید به طور منظم و معمولاً مادام العمر مورد مصرف قرار گیرد.
• دوز لازم باید متناسب با شرایط رشد کودک باشد، از این رو آزمایش خون منظم مهم است.
مشکلات تیروئید غالباً به صورت خانوادگی وجود دارد و اگر اعضای خانواده مشکل دارند، باید برای تجویز آزمایش و بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنند. چنانچه در مورد بیماری تیروئید در نوزاد خود پرسش یا نگرانی دارید، با مراجعه به پزشک عمومی یا متخصص مشاوره لازم را دریافت کنید.
مطالعه بیشتر:
روش های تشخیص و درمان کم کاری تیروئید مادرزادی
بیماری گریوز در نوزادان چیست و چگونه درمان می شود؟
پرکاری تیروئید در نوزادان خطرناک است؟ علائم، عوارض و درمان
کم کاری تیروئید در نوزادان چه علائمی دارد؟ چگونه درمان میشود
