نوار مغزی (EEG) چیست و چه زمان انجام نوار مغزی ضروری است؟
نوار مغزی یا EEG آزمایشی است که در آن ناهنجاری های امواج مغزی یا فعالیت الکتریکی مغز مشخص می شود. در این روش الکترودهای متشکل از صفحات فلزی کوچک و سیم های نازک روی پوست سر وصل می شوند. الکترودها هر گونه بارالکتریکی ناشی از فعالیت سلول های مغزی را تشخیص می دهد. بارهای الکتریکی تقویت شده و به صورت نمودار روی صفحه رایانه یا روی کاغذ چاپ می شود. سپس پزشک به تفسیر این نتایج می پردازد. معمولا پزشک طی انجام نوار مغزی حدود ۱۰۰ برگه یا صفحه کامپیوتری را مورد ارزیابی قرار می دهد. پزشک توجه ویژه ای به شکل موج اصلی دارد، اما به جرقه های کوچک انرژی و واکنش به محرک ها مانند نورهای چشک زن نیز توجه می کند. مطالعات بسیاری در این زمینه انجام شده است. این مطالعات فعالیت های الکتریکی مغز را در واکنش به محرک های نور، صدا یا تماس مورد بررسی قرار می دهد.
چه زمان انجام نوار مغزی ضروری است؟
از نوارمغزی برای تشخیص انواع ناهنجاری های مغزی استفاده می شود. در صورتی که فرد به بیماری صرع مبتلا باشد، تشنج به صورت امواج سریع در نوار مغزی نشان داده می شود. در افرادی که دچار ضایعات مغزی ناشی از تومور یا سکته قلبی هستند، بسته به محل و اندازه ضایعه، ممکن است به شکل غیرمعمولی امواج نوار مغزی کندی داشته باشند.
همچنین از این تست می توان برای تشخیص ناهنجاری های دیگری که بر فعالیت مغز تاثیر می گذارد، استفاده کرد. مانند بیماری آلزایمر، روان پریشی های خاص و مشکلات مربوط به خواب که به آن نارکولپسی یا حمله خواب می گویند.
EEG ممکن است برای بررسی فعالیت کلی الکتریکی مغز (به عنوان مثال، برای ارزیابی ضربه، مسمومیت با دارو یا میزان آسیب مغزی در بیماران مبتلا به کما) استفاده شود. همچنین ممکن است برای نظارت بر جریان خون در مغز حین عمل جراحی نیز مورد استفاده قرار گیرد. دلایل دیگری نیز وجود دارد که ممکن است پزشک درخواست نوار مغزی دهد.
آیا انجام نوار مغزی خطر دارد؟
سالیان سال است که از روش نوار مغزی یا EEG استفاده می شود و روشی بی خطر است. انجام این تست هیچ گونه ناراحتی ایجاد نمی کند. الکترودها فعالیت مغز را ضبط کرده و بیمار چیزی احساس نخواهد کرد. خطر شک الکتریکی نیز وجود ندارد.
آیا گرفتن نوار مغزی می تواند سبب تشنج شود؟
در موارد نادر، EEG ممکن است باعث ایجاد تشنج در فرد مبتلا به اختلال تشنج شود. این به دلیل چراغ های چشمک زن یا تنفس عمیقی است که ممکن است فرد در طول تست انجام دهد. در صورت بروز تشنج، پزشک بلافاصله آن را درمان می کند. بسته به مشکل پزشکی خاصی که دارید، خطرات دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد. هر گونه نگرانی را قبل از انجام تست با پزشک در میان بگذارید.
عوامل و شرایط خاص ممکن است در نتیجه تست تداخل ایجاد کند که شامل موارد زیر است:
• پایین بودن قند خون (هیپوگلیسمی) که ناشی از ناشتا بودن است.
• حرکت چشم یا بدن هنگام انجام تست (اما این اتفاق به ندرت در نتیجه تست تاثیر می گذارد).
• نور، مخصوصا نور روشن یا فلش
• مصرف داروهایی خاص مانند آرام بخش ها
• مصرف نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه، کوکا و چای (با این که این نوشیدنی ها گاهی بر نتیجه تست تاثیر می گذارد اما به ندرت تاثیر خاصی بر خوانش تست خواهد داشت.)
• موهای چرب یا وجود اسپری روی موها
چگونه برای انجام نوار مغزی آماده شویم؟
از پزشک بپرسید قبل از انجام تست چه کارهایی باید انجام دهید. در زیر به برخی مراحل رایج اشاره شده است:
• پزشک در مورد مراحل تست توضیح خواهد داد و شما نیز می توانید از او سوال کنید.
• برگه رضایت نامه ای در اختیار شما می گذارند که امضا کنید و رضایت خود را برای انجام تست ابراز کنید. برگه را به دقت بخوانید و در صورت وجود هر گونه ابهام از پزشک سوال بپرسید.
• موهای خود را شب قبل از انجام تست بشویید اما از نرم کننده استفاده نکنید. از مصرف هر گونه محصولات مراقبت از مو و اسپری پرهیز کنید.
• پزشک را در جریان مصرف هر گونه داروی تجویزی یا بدون نسخه و مکمل های گیاهی قرار دهید.
• اگر پزشک شما را از مصرف برخی داروها به دلیل امکان ایجاد در نتیجه تست منع کرده است آن ها را قطع کنید. بدون مشورت پزشک دارویی را قطع نکنید.
• ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از انجام تست از مصرف غذا یا نوشیدنی هایی که حاوی کافئین هستند پرهیز کنید.
• از دستوراتی که پزشک در مورد کاهش خواب در شب قبل از تست به شما می دهد پیروی کنید. در برخی از تست های EEG باید در طول انجام تست بخوابید و در برخی دیگر این کار لازم نیست. اگر قرار است EEG در طول خواب انجام شود، بزرگسالان نباید شب قبل از انجام تست بیش از ۴ یا ۵ ساعت بخوابند و کودکان نیز نباید شب قبل بیش از ۵ تا ۷ ساعت بخوابند.
• از ناشتا بودن در شب قبل و روز انجام تست پرهیز کنید زیرا پایین بودن قند خون ممکن است در نتیجه تست تاثیر بگذارد.
• بسته به مشکل پزشکی، ممکن است پزشک آمادگی های دیگری را در نظر بگیرد.
درطول انجام تست EEG چه اتفاقی رخ می دهد؟
تست ممکن است به صورت سرپایی یا با بستری شدن در بیمارستان انجام شود. این بستگی به شرایط شما و روش درمانی پزشک دارد. با پزشک در مورد آن چه در طول تست تجربه خواهید کرد، صحبت کنید.
به طورکلی تست EEG شامل مراحل زیر است:
1. ممکن است از شما تقاضا شود روی صندلی راحتی بنشینید یا روی تخت دراز بکشید.
2. بین ۱۶ تا ۲۵ الکترود با چسبی مخصوص به کاسه سر متصل می شود یا از کلاهی که حاوی این الکترودها است استفاده می شود.
3. از شما تقاضا می شود چشم های خود را ببندید و آرام و بی حرکت باشید.
4. زمانی که ضبط شروع می شود، باید در طول تست بی حرکت باشید. پزشک ممکن است از پنجره ای در اتاق مجاور شما را زیر نظر داشته باشد تا متوجه هر حرکتی که ممکن است باعث خطا در تست شود باشد، مانند بلع یا پلک زدن. ممکن است ضبط برای چند لحظه متوقف شود تا بتوانید استراحت کنید یا موقعیت خود را تغییر دهید.
5. پس از این که پزشک هنگام استراحت شما ضبط اولیه را انجام داد، ممکن است محرک های مختلفی را که هنگام استراحت وجود نداشت، برای ایجاد فعالیت امواج مغزی امتحان کند. به عنوان مثال، ممکن است از شما خواسته شود به مدت ۳ دقیقه نفس عمیق و سریع بکشید، یا در معرض نور چشمک زن شدید قرار بگیرید.
6. این کار توسط متخصصان EEG انجام می شود و به طور تقریبی بین ۴۵ دقیقه تا ۲ ساعت زمان می برد.
7. در صورتی که برای اختلالات خواب تست EEG انجام می دهید، این تست هنگام خواب از شما گرفته می شود.
8. اگر نیاز باشد تست طولانی مدت انجام دهید، به مدت ۲۴ ساعت در بیمارستان بستری می شوید.
9. در صورتی که نظارت طولانی مدت امکان پذیر نباشد، پزشک تست سرپایی انجام می دهد.
پس از گرفتن نوار مغزی چه اتفاقی رخ می دهد؟
زمانی که تست به پایان می رسد، الکترودها برداشته شده و چسب الکترود با آب گرم پاک می شود. در برخی موارد، ممکن است نیاز باشد موهای خود را دوباره در خانه بشویید. اگر برای انجام تست داروی ضددرد مصرف کرده اید، باید صبر کنید تا تاثیر دارو از بین برود یا یکی از دوستان شما را به منزل برساند.
ممکن است در محل قرارگیری الکترودها حساست پوستی یا قرمزی ایجاد شود، اما پس از گذشت چند ساعت از بین خواهد رفت. پزشک به شما خواهد گفت چه زمانی داروهایی را که قبل از انجام تست قطع کرده اید، دوباره مصرف کنید. پزشک بسته به شرایط پس از گرفتن نوار مغزی، دستورالعمل های اضافی یا جایگزین ارائه خواهد کرد.
مطالعه بیشتر:
همه چیز درباره سیم کشی مغز فرزندان!
تشنج در کودکان از علائم تا تشخیص و درمان آن چیست؟
فلج مغزی در کودکان و علائم فلج مغزی در کودکان چیست؟
خونریزی داخل مغزی و آیا خونریزی داخل مغزی قابل درمان است؟
