علت و واکنش والدین به دهان بردن اشیا در کودکان
دختر 4 ماهه‌ای دارم که همه چیز را به دهان می‌برد، هر چیزی که نظرش را جلب کند بی‌درنگ در دهانش می‌گذارد. نگرانم که مبادا بیمار شود! مرتب اسباب بازی‌هایش را می‌شویم اما باز هم وسایلی هست که در اثر یک لحظه غفلت، آنها را به دهان ببرد. چه باید بکنم!
چند وقت پیش متوجه شدم کودک یک ساله‌ام "تیله" برادرش را قورت داده است. البته خوشبختانه هیچ مشکلی پیدا نکرده است. آیا ضروری است که به متخصص کودکان مراجعه کنم؟
کودکم 9 ماهه است، اما از ترس آنکه مبادا خفه شود، هنوز غذای سفره به او نمی‌دهم. میوه‌ها را رنده می‌کنم و غذایش نیز کاملاً پوره است. تا چه سنی باید این منوال را ادامه دهم؟
اگر شما هم نگرانی‌هایی از این دست دارید، این نوشته را تا انتها بخوانید.
برای کودکان دهان در حکم دریچه ای است به دنیای اطراف
در این مورد، اغلب والدین سولات و نگرانی‌های مشابهی دارند. سوالاتی کاملاً منطقی که پاسخ‌هایی ساده و باور نکردنی دارند. آیا می‌دانستید بر خلاف آنچه فکر می‌کنید، کودکتان با لیسیدن شیشه اتومبیل هیچ اتفاقی برایش نخواهد افتاد و بیمار نمی‌شود! بلعيدن اجسام خارجی موضوع كاملاً شايعی ميان کودکان است، ولی این‌هم جای نگرانی ندارد. زیرا به‌ندرت باعث بروز حوادث تلخ مي‌شود.
کودکان همه چيز را به دهان می‌برند و اين موضوع كاملاً طبيعي است. در واقع آنها با اين كار جهان اطرافشان را می‌شناسند.
کودکان می‌توانند با دهانشان جزئیات کامل اشیاء ناشناخته را حس کرده و آنها را بهتر بشناسند. زیرا در زبان بیش از هر جای دیگری در بدن تارهای عصبی وجود دارد و زودتر از اعضای دیگر بدن تکامل می‌یابد.
واکنش والدین به دهان بردن اشیا در کودکان
کاری که شما باید انجام دهید، صبر و مراقب است تا فرزندتان به خود آسیبی نرساند. تا زماني‌كه کودک راه نيفتاده است، معمولاً خطري او را تهديد نمي‌كند، زیرا تنها اجسامي را به دهان مي‌برد كه شما به دستش داده‌اید. اما وقتي غلت زدن و چهار دست و پا رفتن را بیاموزد، احتمال بروز خطر افزایش مي‌یابد. ممكن است هنگامیکه فرزندتان را به پارک می‌برید، برگ درختان، شاخه‌ها و حتي سنگ‌هاي ريز را به دهان ببرد و یا در خانه نیز هر چيزي را كه روی ميز توالت مي‌گذاريد از شیشه لاک گرفته تا كليد و كرم را به دهان ببرد.
شما باید مواد سمی، تيز و بُرنده و داروها را از دسترس کودک دور نگه دارید و مراقب باشید اسباب بازیهای که فرزندتان با آنها مشغول بازی است از قطعات ريز قابل جداشدن يا شكستن ساخته نشده باشد. کودکان زير 3 سال نبايد با اسباب بازیهايی که كوچك‌تر از 5 سانتي‌متر عرض و 8 سانتي‌متر طول دارند بازي كنند.
کودکان ممکن است با به دهان گذاشتن سكه، بادكنك خالي، دكمه و... دچار خفگی شوند. بنابراین، باید از دادن آبنبات‌هاي گرد، هويج، انگور، آلو، گوجه‌سبز و غلاتِ نپخته به کودکان پرهیز کنید. در ضمن بايد مراقب باشید تا اسباب بازیهاي ريزِ خواهر و یا برادرِ بزرگتر كه مناسب سن نوزادتان نيست را از دسترسش خارج کنید.
خيلي هم نگران نباشيد كه هر چیزی که فرزندتان به دهان می‌برد باعث بیماری او می‌شود. مرتب در حال ضد عفونی كردن دستان و وسایل اطراف فرندتان نباشيد. تحقیقات نشان داده‌اند که "بهداشتِ بیش از حد" می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی کودکان شود. اگر اسباب بازی‌اش روی زمین افتاد و آلوده شده آن را بشویید، اما بیش از حد وسواس به خرج ندهید.
اگر کودکم یک جسم خارجی را بلعید چه کنم؟
کودک شما همه چيز را به دهان مي‌برد و کَم‌کَم اين موضوع براي شما عادي می‌شود، اما ناگهان متوجه مي‌شويد كه او چيزي را قورت داده و بلعيده است. درچنين شرايطي چه عكس‌العملي از خود نشان مي‌دهيد؟
اجسامي مثل سكه، پيچ، مرواريد و تيله به راحتي بلعيده مي‌شوند. به محض آنكه شاهد اين صحنه بوديد، اول مطمئن شويد که جسم خارجی واقعاً بلعيده شده است و زير پاها، بالشت، تشك‌بازي يا دستش جا نمانده است. در بيشتر موارد بلعيدن يك جسم خارجی با هيچ علامتي همراه نيست و گاهي تنها شاهد توقف كوتاهی در تنفس يا قورت دادن غذا هستيم كه نشان مي‌دهد جسم خارجی در ناحيه‌اي گير كرده است.
وقتي کودک جسمي را بلعيد، خونسرد باشيد و به‌دنبال راه‌هاي خشن براي خارج كردن جسم از حلق کودک نباشيد. لازم نيست محکم پشت كمر بزنيد يا او را مجبور به استفراغ كنید. اجسام خارجی به‌طور طبيعي ظرف 24 تا 48 ساعت يا حداكثر 5 روز از طريق دستگاه گوارش دفع مي‌شود. مي‌توانيد کودکتان را به بيمارستان برسانيد تا با انجام تصویربرداری، محل جسم خارجی بلعيده‌شده مشخص شود و پزشك تشخيص دهد که خودبه‌خود دفع خواهد شد يا خیر.
وقتي فرزندتان جسمی خارجی را بلعید و به سرفه افتاد يا دچار مشكلات تنفسي گردید، بايد خيلي سريع اقدام كنيد. در اين شرايط سريع عمل كنيد، اما خونسرد باشيد و ناآگانه دست به كاري نزنيد كه عواقب خطرناکی داشته باشد، با خونسردی کامل چند حالت زیر را بررسی کنید:
1- اگر جسم بلعیده شده گرد است
اگر فرزندتان جسم گردی را قورت داده است و به نظر مجرای تنفسی‌اش بسته شده است و فقط کمی سرفه می‌کند، نگران نباشيد. زيرا مي‌تواند به صورت طبیعی تنفس كند. فرزندتان را به اورژانس برسانيد تا به كمك راديوگرافي مشخص شود که بايد جسم خارجی را درآورد يا نه. در بيشتر موارد جسم خارجی وارد دستگاه گوارش شده و با مدفوع دفع مي‌شود. کافیست توجه بیشتری به مدفوع فرزندتان داشته باشید تا مطمئن شويد که جسم خارجی دفع شود.
2- درصورتي كه جسم خارجی زاويه دار است
در اين شرايط کودک احساس درد شديدي در گلو دارد، نَه مي‌تواند حرف بزند نَه سرفه كند. جسم خارجی راه تنفسي او را بسته و نزديك است خفه‌اش كند.
در اين شرايط فوراً به اورژانس زنگ بزنيد و تا زمانیکه اوژانس از راه برسد، کودکتان را جلوي خود به شكلي كه پشتش به شما باشد، بنشانيد. دستانتان را زير سينه‌اش قلاب كنيد و معده‌اش را بگيريد، سپس آرنج‌هايتان را از هم باز كنيد و با شدت آن را به بدن کودک فشار دهيد تا شوك ناشي از فشار باعث بيرون راندن جسم خارجی شود. اگر جسم خارجی را در گلوی او مشاهده کردید با دو انگشت جسم خارجی را به سمت بيرون بكشيد.
3- اگر جسم بليعده شده خطرناک است
بلعيدن برخي اجسام خارجی مثل اجسام تيز و برنده يا قرص‌ها و مواد سمی خطرناک است. اگر جسم بلعيده شده سمی بود مثل باتري ليتيوم مينياتوري (که در ساعت، ماشين حساب و اسباب بازیها وجود دارد) كه مي‌توانند اثر سوزانندگی و مسمومیت كنندگی داشته باشند، اگر طي 24 ساعت دفع نشدند بايد توسط متخصص به روش فیبروسكپی يا استفراغ خارج شود. درصورتي‌كه جسم بلعيده‌شده تيز يا برنده باشد، نبايد نگران بود. زيرا در تماس با پرزهاي دستگاه گوارش ساييده مي‌شود. از سوي ديگر آنزيم‌هاي دستگاه گوارش نيز باعث ساييده شدن اين اجسام شده و دفع آنها را راحت مي‌كند.
برخي والدين وقتي کودکشان جسمي تيزی را می‌بلعد، فوراً به او خمير وسط نان می‌دهند. اين روش فقط براي راندن سوزن يا تيغ ماهي كه در گلو مانده موثر است.
آيا ممكن است حين غذاخوردن کودکم خفه شود؟
با آغاز تغذيه كمكي برخي والدين اظهار نگراني مي‌كند و مي‌ترسند که فرزندشان با خوردن غذای جامد خفه شود. آنها مرتباً به فرزندشان پوره مي‌دهند و از دادن غذاي لقمه خودداري مي‌كنند، درحالي كه اين عمل اشتباه است.
وقتي در مورد خوردن حرف مي‌زنيم، منظور مرحله‌اي از رشد و يادگیری است. کودکان به مرور مي‌آموزند كه بايد مواد غذایی را با دست بردارند، به دهان بگذارند، بجوند و قورت دهند. اما اين مراحل هميشه با موفقيت به اتمام نمي‌رسد، چون هماهنگي لازم وجود ندارد. وقتي کودکي مواد غذایی را به دهان مي‌گذارد، روند طبيعي به اين صورت است كه آن را به عقب و جلوي دهان براند و با دندان‌ها بجود و بعد ببلعد. بايد به هر يك از اين مراحل عادت كند تا آنها را به‌درستي انجام دهد و تنها در شرايطي اين اتفاق مي‌افتد كه فرصت آموختن را به کودکمان بدهيم. وقتي کودکي خوردن را مي‌آموزد، بارها غذا را از دهان بيرون مي‌آورد و مجدداً داخل دهان مي‌گذارد تا جايي كه لذت خوردن را مي‌آموزد.
نبايد عجله داشت. کودکان با هم متفاوتند. برخي استعداد ذاتي دارند و برخي ديگر ماه‌ها طول مي‌كشد تا خوردن را بياموزند.
اما در مورد احتمال خفه شدن این موضوع را به خاطر داشته باشید که کودکان تا يك سالگي مجهز به سيستم "رفلاكس" بسيار قوي هستند و غذاهاي جامد اگر از حد مشخصی عقب‌تر روند با فشار به سمت جلو پرتاب مي‌شود و همين مساله از خفگی کودک جلوگيري مي‌كند. به عبارتی اگر غذاي جامد خوب جويده نشده باشد و به سمت عقب دهان رانده شود به سمت جلو برمي‌‌گردد و پروسه جويدن مجدداً آغاز مي‌شود. بهترین کار این است که حين غذاخوردن کودکان مداخله نكنيم و اجازه دهيم کودک با آرامش مراحل را يك به يك دنبال كند.
وقتي به کودکي غذاهاي له‌شده، پوره و كمپوت مي‌دهيم، او تنها دهانش را باز مي‌كند و كاري جز قورت دادن انجام نمي‌دهد. برخی والدين هنگامیکه احساس مي‌كنند موقع جويدن غذا آغاز شده است، پوره را با تكه‌هاي جامد مخلوط مي‌كنند تا فرزندشان با جویدن غذا آشنا شود. ازآنجاییکه جويدن مخلوط پوره و مواد جامد برای کودکان دشوار است، اين مساله باعث ايجاد حالت تهوع و خفگی در کودک مي‌شود.
اگر مي‌خواهيم کودکمان جويدن غذا را ياد بگيرد و در عين حال خفه نشود، بايد اجازه بدهيم خود انتخاب كند چه در دهان مي‌گذارد، کودکان تنها زماني جويدن غذا را مي‌آموزند كه بتوانند مواد غذایی را لمس كرده و آن را در دهان بگذارند. احتمال اينكه کودک با به دهان گذاشتن مواد غذایی جامد خفه شود، خيلي پايين است. اما اگر والدين پوره را به‌خصوص پوره مخلوط با تكه‌هاي جامد را با قاشق ته حلق کودک بريزند، احتمال خفه شدن افزایش می‌یابد. اگر مي‌خواهيد مواد غذایی جامد را به کودکتان بدهيد، روبروي او بنشينيد يا او را روي زانوهايتان بگذاريد و به خوردنش توجه كنيد. بهتر است در ابتدا از دادن برخي مواد غذایی خطرناک مثل نخودفرنگي خودداري كنيد.
مطالعه بیشتر:
1- 25 غذای کمکی ایمن برای نوزادان
2- چگونه ویتامین مورد نیاز کودک را تامین می کنید؟
3- غذای کمکی به نوزاد 9 ماهه و 10 ماهه
