نشانه ها و روش کنترل فشار خون بالا و پایین در بارداری

تغییرات فشار خون در بارداری

فشار خون از نژاد، سن، وزن، ژنتیک و شیوه زندگی تاثیر می‌پذیرد. فشار خون بیش از معمول (90/140) فشار خون بالا خوانده می‌شود و کمتر از عادی (60/90) فشار خون پایین نام دارد. فشار خون بالا و شدید 110/160 است و گاهی فشار خون بالای تنشی حدود 90/135 می‌شود.

عواملی مثل استرس، مجرای باریک خون و ناخوشی های مزمن مثل بیماری‌ دیابت و قلب و کلیه، باعث فشار خون بالا می‌شوند. شاید بانوان مبتلا به فشار خون بالا برای لقاح جنین به مشکل بربخورند و بنابراین، در دوران بارداری باید به دقت زیر نظر باشند. احتمال دارد بانوان مبتلا به فشار خون بالا یا پایین فقط زمانی متوجه مشکل خود شوند که برای اولین بار حامله شوند. شرایط دیگری که در دوران بارداری باعث فشار خون بالا می‌شود، بارداری در نوجوانی یا بارداری برای اولین بار در سنین بیش از 35 سال است.

حجم خون بانوان باردار به طور چشمگیری به میزان 60 درصد افزایش می‌یابد. این افزایش حجم خون، فشار خونتان را به حد بسیار زیادی افزایش می‌دهد، اما هورمون‌های بارداری پروژستین و ریلکسین مجاری خون را گُشاد می‌کنند (مثل اینکه پهنای لوله آب افزایش یابد). به این ترتیب، هورمون‌ها کمک می‌کنند تا جریان خون بهبود یابد و فشار خون ثابت شود.

وقتی خون کمتری در رگ‌ها جریان دارد، فشار خون افت می‌کند. فشار خون پایین موقتی فقط باعث کمبود آب بدن شود، اما فشار خون پایین شدید و ناگهانی، مخرب و جدی است و باید زیر نظر پزشک باشد، زیرا نشانه خونریزی مشهود یا پنهان خواهد بود. خونریزی پنهان همراه با درد شدید لگن می تواند نشانه بارداری خارج رحم پاره شده (وقتی بچه در لوله فالوپ رشد می‌کند) یا جدا شدن جفت (وقتی جفت از دیواره رحم جدا می‌شود) باشد.  

اگر فشار خون بالای القای بارداری درمان نشود، برای مادر و جنین خطرناک است و می‌تواند به اکلامپسی تبدیل شود.

اکلامپسی چیست؟

پره اکلامپسی زمانی رخ می‌دهد که بدن با ذخیره‌ کردن مایعات بیشتر متورم می‌شود، فشار خون بالا می‌رود و در ادرار پروتئین یافت می‌شود. این عارضه در هفته بیستم بارداری (حدود پنج ماهگی) شروع می‌شود و امکان دارد تا اولین هفته پس از زایمان ادامه یابد و متاسفانه در بسیاری از نقاط جهان بسیار معمول است. اکلامپسی عارضه بسیار شدیدی است و باعث تشنج و کُما می‌شود. زایمان سریع نوزاد به رغم نارس بودن آن تنها روش برای رفع چنین عارضه ای است. اگر دچار فشار خون بالا هستید، مطمئن شوید که در دوران بارداری به طور مداوم زیر نظر قرار دارید.

فشار خون بالا در دوران بارداری

فشار خون بالا در دوران بارداری را فشار خون بالای القای بارداری می‌خوانند، عارضه‌ای که اگر درمان نشود، برای مادر و فرزندش خطرناک و حتی تهدیدی جانی است. فشار خون بالای القای بارداری می‌تواند به اکلامپسی تبدیل شود که عارضه‌ای خطرناک با پیچیدگی‌هایی مثل تشنج، حمله مغزی، اختلال قلب و کلیه و کُما است.

همه بانوان باردار باید به طور منظم برای فشار خون بالای القای بارداری بررسی شوند. این تحقیقات شامل بررسی وزن و اِدم (تورم پا، مچ پا و دست‌ها)، نظارت بر فشار خون و آزمایش ادرار برای وجود پروتئین می‌شود.

وقتی فشار خون بالای القای بارداری تشخیص داده شد، نظارت بر آن و پیگیری درمان ضروری است. بانوانی که به درمانگاه‌های دولتی یا زایشگاه‌ها مراجعه می‌کنند، برای درمان تخصصی به بیمارستان‌های مجهزتر ارجاع می‌شوند. اگر در دوران بارداری پیچیدگی‌هایی وجود داشته باشد، تشخیص متخصصان ضروری است.  

نشانه های فشار خون بالای القای بارداری

• فشار خون بالای 90/149
• وجود پروتئین در ادرار
• دفع کم ادرار
• مچ پا، انگشتان، گردن و صورت متورم
• افزایش ناگهانی وزن
• تغییرات در بینایی مثل جرقه‌‌های نور یا تاری دید
• حالت تهوع و سرگیجه
• سردرد

درمان فشار خون بالای القای بارداری

بانوان مبتلا به فشار خون بالای القای بارداری باید زیر نظر پزشک باشند. اگر نشانه‌ها شدید باشند بستری شدن در بیمارستان ضروری خواهد بود. فشار خون بالای القایی شدید که احتمال تبدیل شدن به اکلامپسی را دارد، شاید به معنای القای زایمان یا عمل سزارین و تولد نوزاد نارس باشد.

پیشگیری از فشار خون بالا ساده‌تر از درمان آن است. گاهی پزشک دارویی تجویز می کند که استفاده‌ی آن در دوران بارداری ایمن باشد. وقتی خطر زایمان زودهنگام وجود داشته باشد، احتمالاً برای بالغ کردن شُش جنین به مادر دارو داده می‌شود.

برای بررسی سلامت جفت، آزمایش نبود تنش انجام می‌شود و برای نظارت بر رشد جنین به طور منظم سونار (تصویربرداری) اجرا خواهد شد. معمولاً به بانوان باردار مبتلا به فشار خون بالای القایی توصیه می‌شود که بیشتر استراحت کنند. درست غذا خوردن، تعادل در ورزش کردن و خواب کافی نشانه‌های این عارضه را بهبود می‌بخشد.

فشار خون پایین در دوران بارداری

فشار خون پایین در دوران بارداری به دو شکل ملایم یا شدید رخ می دهد. فشار خون پایین ملایم خطر حمله قلبی و مغزی را کاهش می‌دهد، اما در دوران بارداری این امر باعث احساس خستگی، ضعف، بی حالی یا سرگیجه می‌شود، خصوصاً وقتی به سرعت سر پا می‌ایستید. با دراز کشیدن به پهلو فشار خون پایین بهبود می‌یابد، زیرا این کار جریان خون و اکسیژن به مغز را بهتر می‌کند.

نشانه‌های دیگر فشار خون پایین

• احساس سرگیجه و مشکل در تمرکز
• تپش سریع قلب
• دید تار
• احساس سرما و رطوبت
• تشنگی

درمان و کنترل فشار خون پایین در بارداری

برای بهبود فشار خون پایین که ملایم باشد و تهدید ‌کننده نباشد، می‌توانید:

• مصرف مایعات را افزایش دهید
• برای بهبود میزان کم قند خون، نوشابه‌ای شیرین بنوشید
• وعده‌ها را کوچک برگزینید و تعداد وعده‌های غذایی را افزایش دهید
• سیگار را ترک کنید
• پس از نشستن یا دراز کشیدن به آرامی بلند شوید – خصوصاً صبح‌ها
• به پهلو بخوابید
• شب هنگام اغلب وضعیت خود را تغییر دهید
• به حمام آب گرم (نه داغ) بروید
• آزمایش کم‌خونی بدهید

روش های کنترل فشار خون پیش از بارداری

زیاده روی در خوردن، شیوه زندگی بی‌تحرک، مصرف دخانیات، الکل و اضطراب بر سلامت شخص اثر می‌گذارد و خطر فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. بانوانی که قصد بچه‌دارشدن دارند باید پیش از لقاح جنین تغییراتی را در شیوه زندگی خود به وجود آورند.

روش های کنترل فشار خون در دوران بارداری

اگر به فشار خون بالا یا پایین مبتلا هستید، باید از دستور پزشک پیروی کنید. گاهی به رغم  ایجاد تغییرات سالم در شیوه زندگی باز هم احتمال پیچیدگی‌های پنهان وجود دارد، ولی تشخیص و درمان زودهنگام برای مادر و فرزند نجات‌بخش است. نباید نشانه‌های هشدار را نادیده بگیرید، پزشک را از سلامت خود مطلع سازید و هر گونه تغییر ناگهانی ناراحت کننده را به پزشک گزارش دهید.

روش های کنترل فشار خون پس از زایمان

برای نظارت بر بهبودی و پیشگیری از بروز پیچیدگی‌ها، پس از زایمان فشار خون بررسی می‌شود. اُفت ناگهانی و شدید در فشار خون پس از زایمان نشانه خونریزی پس از زایمان است که باید فوراً گزارش شود.

گاهی ممکن است مادر مبتلا به فشار خون بالای بارداری مجبور باشد پس از زایمان نیز داروهای مصرفی در بارداری را ادامه دهد تا فشار خون تثبیت گردد. البته این مشکل نباید مانع شیردهی پستانی به نوزاد شود. در واقع، شیردهی به بهبود مادر کمک می‌کند، زیرا این عمل، رحم را برای کوچک شدن فعال می‌سازد و در نتیجه از خونریزی پیشگیری می‌کند. بانوان مبتلا به فشار خون بالا در دوران بارداری برای معاینه‌های پس از زایمان نیز باید نزد پزشک بروند. متاسفانه امکان دارد در بارداری‌های بعدی فشار خون بالا و اکلامپسی دوباره رخ دهد. مادران در خطر باید پیش از تلاش برای لقاح جنین با پزشک مشورت کنند.   

مطالعه بیشتر:

1- علل و راه های پیشگیری از افت فشار خون در بارداری

2- فشار خون بالا در بارداری و عوارض آن بر جنین

3- علائم و راههای پیشگیری از پره اکلامپسی

4- عوامل بروز پره اکلامپسی در دوران بارداری