علت، نشانه ها، درمان و عوارض چسبندگی غیر عادی جفت

چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم چیست و چه عوارض و روشهای درمانی دارد

انواع چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم چیست؟

جفت مهاجم به حالتی گفته می شود که جفت بسیار شدید و محکم به دیواره رحم چسبیده و یا عمیقاً به آن نفوذ می کند. در این شرایط جفت بعد از تولد نوزاد از بدن مادر خارج نشده و چنانچه برای خارج کردن آن تلاش مضاعف صورت گیرد، منجر به خونریزی بیشتر خواهد شد. این مشکل به چند صورت بروز می کند:

• چسبندگی اکرتا: در این حالت جفت بسیار شدید به دیواره عضلانی رحم موسوم به میومتر می چسبد اما به درون آن نفوذ نمی کند.
• چسبندگی اینکرتا: جفت به درون دیواره عضلانی رحم نفوذ می کند.
• چسبیدگی پرکرتا: جفت به کل ضخامت دیواره رحم نفوذ کرده و به اندامهای مجاور در شکم از جمله مثانه می چسبد.

اگرچه بسیاری از نویسندگان و نشریات علمی واژه اکرتا را برای هر سه نوع چسبندگی و شرایط آن استفاده می کنند، اما ویژگی های متفاوت، جایگاه متغییر جفت و نیز انواع و اقسام عوامل خطرزا نشان می دهد که شرایط هر یک از آنها با دیگری فرق دارد. 

به طور معمول جفت به لایه درونی رحم موسوم به دسیدوا (سطحی ترین لایه اندومتر) متصل است. اتصال بین جفت و این لایه باید تا پایان دوره بارداری به اندازه کافی محکم باشد اما بلافاصله بعد از زایمان گسسته شود.  

دسیدوا در دستیابی به این تعادل اهمیت زیادی دارد زیرا عمق اتصال جفت به رحم را تعیین و توانایی جفت برای کنده شدن را به هنگام زایمان تنظیم می کند. بنابراین، آسیب دیدگی یا غیر طبیعی بودن دسیدوا می تواند به بروز چسبندگی جفت منجر گردد. چسبندگی اغلب در  محل زخم های روی دیواره رحم ناشی از سزارین یا سایر جراحی های رحمی که در گذشته انجام شده است، رخ می دهد.

چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم چه پیامد های برای مادر و نوزاد دارد؟

سلامت مادر

بسیاری از مادران دارای چسبندگی جفت، در زمان سزارین نیاز به هیسترکتومی و رادیولوژی عروق و داخلی دارند در برخی دیگر نیز باید تزریق خون انجام شود. مهمترین عارضه چسبندگی جفت، آسیب به مثانه در زمان عمل جراحی است که نیاز به ترمیم دارد.

به طور کلی، اگر قبل از تولد نوزاد، چسبندگی جفت تشخیص داده شود، مادر به نحو احسن سلامتی خود را به دست آورده و عوارض طولانی مدت نخواهد داشت.

سلامت نوزاد

به منظور انجام سزارین کنترل شده، معمولا برنامه زایمان چند هفته زودتر برنامه ریزی می شود. در این شرایط نوزاد نیاز به کمک بیشتری دارد اما انتظار می رود که بعد از سپری کردن دوره کوتاهی در بخش نوزادان، به طور عادی و با سلامت کامل رشد کند.

مشکلات در بارداری های بعدی

همیشه در بیمارانی که به هنگام سزارین، هیسترکتومی انجام نداده اند، در خصوص بارداری های بعدی و روش های جلوگیری از بارداری محتاطانه تصمیم گیری می شود. پژوهش ها حاکی از آنند که احتمال عود چسبندگی جفت در بارداری بعدی بالا است.  

روش های درمان چسبندگی غیر عادی جفت (جفت مهاجم)

اگر چسبندگی جفت تشخیص داده شود یا نسبت به وقوع آن تردید وجود داشته باشد، موارد زیر در کلینیک تخصصی جفت، توصیه می گردد:

-  ارزیابی قبل از تولد توسط تیم مجرب در تشخیص چسبندگی جفت با استفاده از سونوگرافی و ام آر آی.

- اگر وجود چسبندگی در این ارزیابی تایید شود، مادر باردار باید تحت مراقبت و کنترل تیمی قرار بگیرد که در خصوص دشواری های جراحی این تشخیص از تجربه کافی برخوردار است.

- اعضای تشکیل دهنده تیم عبارتند از ماما، رادیولوژیست عروق و داخلی، جراح زنان زایمان، متخصصین بیهوشی، هماتولوژی، تصویربرداری تشخیصی و آسیب شناسی.

- برای هر مادر و خانواده اش باید یک برنامه مراقبت بهداشتی شامل سابقه پزشکی و زایمان، نتایج سونوگرافی و ام آر آی، آدرس منزل (نزدیکی به یکی از بیمارستان های بزرگ) و برنامه های بارداری او در آینده حاملگی تنظیم شود. این طرح مراقبتی عبارتند از:

• زایمان سزارین برنامه ریزی شده در یک واحد تخصصی.
• در موارد شدید احتمال نیاز به هیسترکتومی برنامه ریزی شده، وجود دارد.
• تزریق وریدی و کاتتر مضاعف در طول عمل جراحی. کاتتر در پزشکی، لوله نازک فلزی یا پلاستیکی معمولاً بلند و انعطاف پذیری است که برای تخلیه مواد یا مشاهده داخلی وارد مجاری بدن می شود.

اگر چسبندگی جفت تشخیص داده شود، پزشک متخصص رادیولوژی عروق و داخلی، یکی از اصلی ترین اعضای تیم مراقبت است. این دسته از پزشکان، رادیولوژیست هایی هستند که در خصوص قرار دادن کاتتر در رگهای خونی داخلی به منظور متوقف کردن جریان رگ در حال خونریزی، دوره های آموزشی گذرانده اند. حضور این متخصصان در ارزیابی و کنترل مادران مشکوک به چسبندگی جفت بسیار حائز اهمیت است. 

ممکن است پزشک صلاح بداند که در حدود هفته 34 بارداری تا هفته 38 بارداری برای جلوگیری از خونریزی خطرناک، نوزاد را به دنیا بیاورید. اگر می خواهید در آینده نیز حامله شوید، ممکن است پزشک قبل از سزارین از درمان خاصی استفاده کند و رحم را نجات دهد.

عوارض و خطرات چسبندگی غیر عادی جفت (جفت مهاجم)

با توجه به آنکه خطر اصلی برای مادران باردار مبتلا به چسبندگی غیر عادی جفت، خون ریزی بیش از اندازه و  تهدید کننده جان مادر است، در صورت وجود چسبندگی جفت، ممکن است پزشک تاریخی را برای انجام سزارین و خارج کردن رحم به همراه جفت تعیین کند. این کار باعث می‌شود که از خونریزی بیش از حد پیشگیری کرد که در صورت عدم انجام ممکن است جان مادر در معرض خطر قرار گیرد.

چسبندگی جفت احتمال زایمان زودرس را افزایش می‌دهد، بنابراین ممکن است حتی در حدود هفته ۳۴ بارداری برای مادر باردار تاریخ سزارین تعیین شود تا نیازی به انجام سزارین اورژانسی نباشد. گاهی نیز پزشک هنگام زایمان این مشکل را تشخیص می‌دهد. درصورتی‌که هنگام زایمان، جفت خارج نشود و خونریزی شدید وجود داشته باشد، می تواند چسبندگی جفت دلیل آن باشد که این وضعیت بسیار خطرناک است و در چنین شرایطی، احتمالاً چند واحد خون به مادر تزریق خواهد شد و گاهی پزشک ناچار می‌شود با برداشتن رحم یا هیسترکتومی جلوی خونریزی را بگیرد.

در صورت تشخیص چسبندگی جفت، زایمان باید در بیمارستانی انجام شود که بخش مراقبت‌های ویژۀ نوزادان داشته و برای کنترل خونریزی شدید مجهز بوده و تیم پزشکی مجرب برای این کار را در اختیار داشته باشد. اگر چسبندگی جفت تشخیص داده شود، در موارد خاص، ممکن است پزشک با استفاده از تکنیک های خاصی برای کنترل خونریزی و در عین حال حفظ کردن رحم اقدام کند. اگر مادر باردار قصد دارد مجدداً باردار شود، باید این موضوع را پیش از نزدیک شدن به تاریخ زایمان با پزشک خود مطرح کند.

اگر عارضه چسبندگی جفت طی سونوگرافی های دوران بارداری تشخیص داده نشده و در طی زایمان درنظر گرفته نشود، خون ریزی شدید می تواند اندام های حیاتی بدن مادر همچون کلیه ها را از خون محروم کرده و گاها آسیب دائمی در آنها ایجاد کند.

علت و نشانه های چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم چیست؟

علت و عوامل تاثیر گذار بر چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم

هر گونه سابقه آسیب به دسیدوا (سطحی ترین لایه اندومتر) خطر ابتلا به چسبندگی جفت را افزایش می دهد، به موارد زیر توجه کنید:

1- سابقه سزارين

سابقه سزارين بزرگترين عامل چسبندگی جفت است. خطر ابتلا به چسبندگی جفت با توجه به تعداد سزارین هایی که قبلا انجام شده است، افزایش خواهد یافت. البته شمار زیادی از مادرانی که سابقه سزارین دارند، در بارداری های بعدی مبتلا به چسبندگی جفت نمی شوند. البته همیشه اثر حاصل از سزارین، در لایه داخلی رحم باقی می ماند و اندومتر در محل زخم که در قسمت پایین دیواره جلویی رحم است، نازک می شود. این زخم بین دو بارداری مشکلی برای مادر ایجاد نمی کند اما در بارداری بعدی، می تواند محل بروز چسبندگی باشد. البته هنوز به درستی مشخص نیست که چرا در برخی افراد چسبندگی ایجاد شده و در بسیاری دیگر اصلا به وجود نمی آید.

مادرانی که سابقه یک یا چند سزارین دارند، اگر در بارداری های بعدی، جفت سر راهی قدامی تشکیل شود یعنی محل اتصال جفت پایین و در امتداد زخم به جا مانده از سزارین های قبلی در قسمت پایین جلوی رحم باشد، بیشتر در معرض خطر چسبندگی جفت قرار دارند. چنانچه سونوگرافی محل جفت را در موقعیت نرمال در بالای رحم یا در دیواره خلفی رحم تشخیص دهد، احتمال ابتلا به چسبندگی کمتر است.

برش کلاسیک سزارین، نوع دیگری سزارین به نام سزارین کلاسیک وجود دارد که در شرایط دشوار انجام می شود، در این نوع سزارین به دلیل اینکه برش به صورت عمودی تا وسط رحم صورت می گیرد، احتمال بروز چسبندگی بیشتر است. در برخی مادران، احتمال لانه گزینی جفت در امتداد زخم وجود دارد چرا که جفت معمولا در قسمت بالایی رحم لانه گزینی می کند.

2- سابقه جراحی های زنان مانند میومکتومی و کورتاژ

• کورتاژ: به معنی باز کردن دهانه رحم و برداشتن بافت از داخل رحم است. این عمل معمولا به دلیل مشکلات قاعدگی یا بعد از بارداری به دلیل خونریزی مکرر واژینال ناشی از قطعات جفتی باقیمانده، انجام می شود. کورتاژ به دلیل آسیب به دسیدوا، خطر ابتلا به چسبندگی جفت را در آینده افزایش می دهد. کورتاژ یک عمل جراحی مهم است که سلامتی را به فرد باز می گرداند، بسیاری از بانوانی که کورتاژ بدون عارضه داشته اند در بارداری های بعدی مبتلا به چسبندگی جفت نشده اند. اما مادران دارای سابقه کورتاژ دشوار یا متعدد بیشتر در معرض چسبندگی جفت هستند. 
• جراحی درون رحمی: یک جراحی جزئی است که با باز کردن دهانه رحم (جراحی هیستروسکوپی) انجام می شود و می تواند به اندومتر غیر باردار آسیب بزند. گاهی نیز این جراحی در بانوان مبتلا به نقایص قبلی آندومتر صورت می گیرد. خطر ابتلا به چسبندگی جفت باید در موارد زیر بررسی شود:
• جراحی سندرم آشرمن (چسبندگی رحم)
• میکومکتومی هیستروسکوپی: به معنای از بین بردن پولیپ یا توده های خوش خیم است که بر اندومتر اثر نمی گذارد. جدا کردن یا برداشتن سپتوم یا دیواره رحم با هیستروسکوپی که یک عمل برای درمان ناباروری است، در حقیقت سپتوم به دیواره نازکی در داخل رحم گفته می شود که رحم را به دو قسمت تقسیم می کند. این دیواره داخلی در رحم می تواند بارداری را مختل سازد.
• بستن یا آمبولیزاسیون شریان رحمی برای درمان فیبروئید به جای جراحی میومکتومی: به این نکته توجه داشته باشید که اگر می خواهید برای درمان یک یا چند فیبروم از روش آمبولیزاسیون (بستن شریان رحمی) استفاده کنید و نیز قصد دارید در آینده صاحب فرزند شوید، باید خطر چسبندگی جفت را در نظر بگیرید و نظر پزشک را در این باره جویا شوید. شاید لازم باشد تا پایان دوره باروری، این روش درمانی را به تعویق بیندازید.

علائم و نشانه های چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم چیست؟

اتصال غیرطبیعی جفت، هیچ نشانه یا علامت خاصی ندارد. شاید تا زمان زایمان که برای برداشتن جفت تلاش می شود، قابل تشخیص نیز نباشد. از آنجا که کوشش برای خارج کردن جفت می تواند به خونریزی مضاعف منجر گردد، بهتر است تشخیص در دوران بارداری (قبل از زایمان) صورت گیرد تا آمادگی لازم برای زایمان کسب شود. 

روش های تشخیص چسبندگی غیر عادی جفت یا جفت مهاجم

سونوگرافی چسبندگی جفت برای تشخیص جفت مهاجم

اگر عوامل خطرزا در مادر باردار وجود داشته باشد، بهتر است با استفاده از سونوگرافی چسبندگی تشخیص داده شود. بعلاوه پزشک ممکن است انجام آزمایش خون را جهت بررسی میزان آلفا فیتو پروتئین موجود در خون مادر درخواست کند. افزایش این پروتئین در خون مادر، در کنار وجود سایر عوامل خطر، می تواند احتمال وجود چسبندگی غیر طبیعی جفت را بیشتر کند.

یکی دیگر از راهکار های تشخیص این عارضه در دوران بارداری انجام سونوگرافی است.

مناسبترین زمان سونوگرافی چسبندگی جفت

بهترین زمان برای انجام این سونوگرافی مابین هفته های 18 تا 22 بوده که طی آن لازم است سونولوژیست موارد زیر را به دقت بررسی کند:

• از بین رفتن لایه هایپو اکوی پشت جفت

• نازک شدن لایه عضلانی رحم به کمتر از 2 میلی متر در سطح اتصال جفت

• نازک شدن سروز (پرده نازک) بین مثانه و رحم

• برآمده شدن بافت جفت به سمت بیرون از لایه روی رحم و نفوذ آن به بافت های اطراف

• مهم ترین نشانه موجود در سونوگرافی رنگی وجود کانال ها و دریاچه های عروقی باز و بسیار پرخون می باشد.

درصورتی که عوامل خطر زیر را دارید، در هنگام انجام سونوگرافی، حتما پزشک متخصص را مطلع سازید تا جفت شما را از نظر چسبندگی به دقت بررسی کند.

به طور معمول جفت به لایه درونی رحم موسوم به دسیدوا (سطحی ترین لایه اندومتر) متصل است. اتصال بین جفت و این لایه باید تا پایان دوره بارداری به اندازه کافی محکم باشد اما بلافاصله بعد از زایمان گسسته شود.  

دسیدوا در دستیابی به این تعادل اهمیت زیادی دارد زیرا عمق اتصال جفت به رحم را تعیین و توانایی جفت برای کنده شدن را به هنگام زایمان تنظیم می کند. بنابراین، آسیب دیدگی یا غیر طبیعی بودن دسیدوا می تواند به بروز چسبندگی جفت منجر گردد. چسبندگی اغلب در  محل زخم های روی دیواره رحم ناشی از سزارین یا سایر جراحی های رحمی که در گذشته انجام شده است، رخ می دهد.

مطالعه بیشتر:

1- نمونه برداری از پرزهای جفتی CVS

2- جفت سر راهی یا پلاسنتا پرویا چیست؟

3- تشخیص دکولمان جفت یا کنده شدن جفت، علت و درمان آن

4- مشکلات جفت جنین چیست و چه نشانه‌ و علائمی دارد؟