سونوگرافی غربالگری چیست و چگونه انجام میشود؟

غربالگری چیست؟

جواب سوال غربالگری چیست در خود آن نهفته است. غربالگری به معنای غربال کردن و یا جدا کردن جنین هایی که به داشتن نقص های ژنتیکی و یا ساختاری مشکوک هستند، از جنین هایی که احتمال کمتری برای آنها نسبت به ابتلا به چنین عارضه هایی وجود دارد. در هنگام انجام سونوگرافی غربالگری مرحله دوم، سونوگرافی غربالگری سه ماهه اول و در کل تمامی مراحل مربوط به آزمایشات غربالگری، متخصصان تلاش می کنند تا به شما بگویند که چقدر احتمال دارد که جنین شما دچار مشکل ژنتیکی یا ساختاری باشد.

لطفا به این کلمه توجه ویژه داشته باشید: چقدر احتمال دارد!!! یعنی اگر جواب غربالگری دارای ریسک بالا باشد این فقط یک احتمال است، نه تشخیص قطعی!!!

غربالگری سه ماهه اول بارداری

اگر بپرسید غربالگری اول چیست و چه زمانی انجام می شود، در پاسخ می گوییم این تست غربالگری در هفته 11 تا 13 یا زمانی‌که اندازه جنین 45-89 میلی‌متر است باید انجام شود در حقیقت نتایج حاصل داده هایی که در این بازه زمانی اندازه گیری شده اند از نظر علمی ارزشمند هستند.

هدف این غربالگری شناسایی وجود خطر برای بروز اختلالات بزرگ در جنین است، به ویژه ناهنجاری های کروموزومی مثل سندرم داون، تریزومی 13 و 18. در این غربالگری مشکلات خاص غیرکروموزومی نیز تشخیص داده می‌شود.

از آنجایی‌که این اختلالات اغلب شدید هستند و امکان درمان آن وجود ندارد، احتمال دارد بسیاری از زوج‌ها ختم بارداری را انتخاب کنند البته هرقدر این کار زودتر انجام شود، ایمن‌تر خواهد بود. بسیاری از والدین حتی اگر اختلال تایید شده‌ای وجود داشته باشد نیز پایان دادن به بارداری را انتخاب نمی‌کنند، در چنین شرایطی آن‌ها می‌توانند خودشان و خانواده خود را برای پذیرش نوزادی با اختلالات مادرزادی آماده سازند.

در غربالگری سه ماهه اول بارداری نیاز به بررسی بیوشیمیایی دو فاکتور (PAPP_A و Free BHCG) در خون مادر باردار است. در این مرحله خونگیری انجام می‌شود و نمونه جهت بررسی تخصصی به بخش مربوطه ارجاع می‌گردد، سپس برای انجام سونوگرافی آماده می‌شوید و متخصص سونوگرافیست با اندازه گیری ضخامت چین پشت گردن جنین (NT) و استخوان بینی جنین را مورد آنالیز قرار می‌دهد. در ادامه سونوگرافیست با در نظر گرفتن نتایج بیوشیمی و نتایج اولیه سونوگرافی در مورد بررسی موارد دیگر تصمیم گیری می‌کند. داده ها وارد نرم افزار تخصصی غربالگری سه ماهه اول بارداری شده و نتایج اولیه مشخص می‌شود. 

البته به یاد داشته باشید که این‌ها آزمایشات غربالگری هستند و اگر نتایج این آزمایش‌ها شما را در گروه بارداری‌های پر خطر قرار دادند، باید برای تایید نتیجه آزمایش غربالگری، بررسی های بیشتر همچون آزمایش آمنیوسنتز و یا CVS انجام شود.

غربالگری سه ماهه دوم بارداری

این تست غربالگری در  هفته 18 تا 23 بارداری انجام می شود. شناسایی اختلالات ساختاری و اندام‌هایی که به درستی رشد نکرده‌اند. این غربالگری حاصل از بررسی جنین با سونوگرافی تحت عنوان سونوگرافی آنومالی اسکن و اندازه گیری مارکر های بیوشیمیایی خون مادر است.

در طی انجام غربالگری سه ماهه دوم جنین به قدری بزرگ شده که می توان تکامل اندام ها و ارگان های اصلی او همانند قلب، مغز، کلیه ها و ... را به دقت بررسی کرد. اگر وجود نقص و یا ناهنجاری با کمک این ابزار در جنین نشان داده شود شاید نتوان در طی بارداری کاری در جهت برطرف کردن مشکل موجود انجام داد، اما پزشک معالج و والدین با در اختیار داشتن چنین اطلاعاتی می توانند خود را برای موارد و مشکلات احتمالی در زمان زایمان آماده کرده و از همان زمان جنینی امکانات و اقدامات لازم برای برطرف کردن آن را بررسی کنند.

در این غربالگری میزان چهار هورمون THCG، UE3، AFP و  Inhibin A به همراه سونوگرافی سلامت جنین طبق استاندارد های جهانی انجام می‌پذیرد. سپس بر اساس سن مادر، سن حاملگی و مقادیر مارکرهای فوق، تعیین ریسک توسط متخصص ژنتیک پزشکی انجام می‌شود. 

نتیجه پرخطر غربالگری سه ماهه دوم، بدان معنا نیست که جنین حتماً مبتلا به ناهنجاری های کروموزومی است. برای اطمینان از نتایج حاصل از غربالگری در مادران پرخطر می‌بایست از تکنیک‌های تشخیصی مثل آمنیوسنتز و یا CVS استفاده گردد.

اکنون که به طور کلی می دانید غربالگری چیست، باید کمی دقیق تر به این مساله نگاه کنیم و جوانب مختلف را بررسی کنیم.

در تست های غربالگری چه آزمایش هایی مورد استفاده قرار می گیرند؟

حال که میدانید غربالگری چیست و به اهمیت انجام آن پی برده اید، نوبت به آن رسیده تا کمی درمورد آزمایشات مورد استفاده در این تست توضیح دهیم. آزمایشات غربالگری دوران بارداری شامل سونوگرافی، آزمایش خون و یا تلفیقی از هر دوی آنهاست.

سونوگرافی می تواند اختلالات ساختاری از قبیل اسپینابیفیدا را شناسایی کند و آزمایش خون نیز در شناسایی اختلالات موروثی مانند سلول داسی شکل مفید خواهد بود. انجام آزمایش خون همراه با سونوگرافی به پزشک در یافتن خطرات مربوط به ناهنجاری های کروموزومی از قبیل سندرم داون کمک می کند.

انجام آزمایشات غربالگری چه خطراتی به همراه دارد؟

آزمایشات غربالگری خطری برای مادر و جنین به همراه ندارند. ولی در صورت مثبت بودن نتایج نیاز به انجام آزمایش های تشخیص برای رفع نگرانی ها ضروری خواهد بود. به عنوان مثال پاسخ مثبت آزمایش غربالگری سندرم داون ممکن است مادر را ناچار به تصمیم گیری دشوار برای انجام یک تست تشخیصی کند. و این در حالی است که آزمایش های تشخیصی به میزان بسیار اندکی احتمال سقط جنین را افزایش می دهند.  

در صورت مثبت بودن نتیجه تست تشخیصی تصمیم نهایی در مورد ادامه دادن یا خاتمه بخشیدن به بارداری بر عهده خود شما خواهد بود. در چنین شرایطی هر تصمیمی که بگیرید چه برای انجام آزمایشات بیشتر و یا خاتمه بخشیدن به بارداری همچنان مورد حمایت و همراهی پزشکان متخصص قرار خواهید داشت.

اکنون با علم به پاسخ این سوال که غربالگری چیست، ممکن است در تصمیم برای انجام دادن یا ندادن این تست ها با دقت بیشتری فکر و عمل کنید.

آیا نتایج حاصل از تست های غربالگری دقیق است؟

خیر. تست های غربالگری معمولا نمی توانند وجود یا عدم وجود یک مشکل را به طور قطع پیش بینی کنند. بلکه فقط مشخص می کنند که مادر و جنین در کدام یک از گروه های پرخطر یا کم خطر قرار دارند.

در صورت بالا بودن احتمال خطر، مادر غالبا به آزمایش های تشخیصی ارجاع داده خواهد شد. تست تشخیصی با دادن پاسخ روشن  "بله" یا "خیر" وجود یا عدم وجود مشکل را به طور دقیق مشخص خواهد کرد.

آیا انجام آزمایشات غربالگری اجباری است؟

خیر. انجام دادن یا ندادن این آزمایش ها بستگی به خود شما دارد. این تصمیم کاملا شخصی و به عهده خودتان خواهد بود. بنابراین می توانید در خصوص هر یک از آزمایشات توصیه شده و مناسب بودن یا نبودن آن با شرایط خود با پزشک متخصص یا ماما گفتگو و مشورت کنید. انجام ندادن غربالگری ها به این معنا نیست که برای انجام زایمان در بیمارستان ها پذیرش نمی شوید، بلکه این تست های غربالگری به شما کمک می کنند تا مادر یک نوزاد مبتلا به نقایص ژنتیکی و یا ناهنجاری های ساختاری نباشید.

قیمت سونوگرافی غربالگری چقدر است؟

قیمت سونوگرافی غربالگری مرحله اول و نیز قیمت سونوگرافی غربالگری سه ماهه دوم به مرکزی که قصد دارید غربالگری را در آنجا انجام دهید و نیز نوع بیمه شما بستگی دارد. تعداد معدودی از بیمه های تکمیلی هزینه آزمایش غربالگری را تحت پوشش داشته و آنها را تقبل می کنند. بدون شک انجام مراحل غربالگری در بیمارستان ها کلینیک های خصوصی نسبت به مراکز دولتی هزینه بیشتری خواهد داشت.

اکنون شما به طور کامل می دانید که غربالگری چیست و چقدر انجام آن در دوران بارداری حائز اهمیت است، بنابراین درمورد پیگیری دقیق تمامی مراحل آن در دوران بارداری ذره ای سستی نکنید.

مطالعه بیشتر:

1- آزمایش غربالگری سه ماهه اول و دوم بارداری

2- سونو گرافی غربالگری سه ماهه دوم بارداری - بخش اول

3- سونو گرافی غربالگری سه ماهه دوم بارداری - بخش سوم