پرخاشگری در کودکان (سن ۳ تا ۸ سالگی) وعلت این پرخاشگری چیست؟
ممکن است تعجب کنید اما پرخاشگری بخش طبیعی از رشد کودکان است. بسیاری از کودکان اسباب‌بازی را از دست همبازی خود می‌قاپند، مشت و لگد می‌زنند یا هر از گاهی آنقدر جیغ می‌کشند تا صورتشان کبود شود. کودک نوپا در همه حال در حال یادگیری است. از کار کردن با قیچی گرفته تا حرف زدن با جملات پیچیده. او به راحتی ممکن است از محیط اطرافش دلسرد شود و با پرخاشگری بر سر همبازی خود تلافی‌کند. در ادامه این مقاله علل و راه های برخورد با پرخاشگری در کودکان ما بین سنین 3 تا 8 سال را با هم بررسی خواهیم کرد.
علت پرخاشگری در کودکان چیست؟
اگر کودک برای بار اول است که به مهد کودک یا پیش دبستانی می‌رود، باید به دور ماندن از خانه عادت کند. اگر احساس ناراحتی کند یا احساس بی‌توجهی به او دست دهد، ممکن است با هل دادن اولین کودکی که او را آزار می‌دهد، تلافی کند. مواقع دیگر ممکن است کودک فقط گرسنه یا خسته باشد. او دقیقا نمی‌داند چگونه این حالت خود را کنترل کند. در نتیجه با گاز گرفتن، زدن و پرخاشگری اعتراض خود را ابراز میکند.
حتی یک کودک مدرسه‌ای نیز ممکن است نتواند بر رفتار خود کنترل داشته باشد. مشکل در یادگیری ممکن است گوش دادن، تمرکز کردن یا خواندن را برای او دشوار کند، در عملکرد درسی او اختلال ایجاد میکند و کودک ناامیدی بی‌پایانی را تجربه کند. یا شاید یک ضربه روانی (مانند طلاق یا بیماری در خانواده) به او آسیبی بیشتر از حد توان وارد کرده باشد.
علت پرخاشگری در کودکان شما هرچه باشد، به مرور یاد میگیرد که به جای مشت و لگد، برای حل مشکل خود از کلمات استفاده کند. کلید حل مشکل او این است که به او کمک کنید تا بفهمد (هرچه زودتر بهتر) با حرف زدن به نتایج مفیدتری می‌رسد تا مثلا موی دوست خود را بکشد.
برای مقابله با پرخاشگری در کودکان چه کنیم؟
برای مقابله با پرخاشگری در کودکان 3 ساله تا 8 ساله، برای او الگو باشید. مهم نیست چقدر از دست او عصبانی هستید. سعی کنید داد نکشید، او را نزنید، یا به او نگویید بچه بدی است. با این کار به جای اینکه در رفتار کودک تغییر ایجاد کنید با رفتار خود نشان می‌دهید که پرخاشگری فیزیکی و کلامی کاری است که او نیز در هنگام عصبانیت باید انجام دهد. به جای آن با کنترل عصبانیت خود الگویی برای کودک باشید و در صورت نیاز با آرامش او را از کاری که انجام می‌دهد، باز دارید.
عکس‌العمل سریع داشته باشید. هنگامیکه می‌بینید کودک پرخاشگری میکند به سرعت واکنش نشان دهید. کودک وسوسه می‌شود تا برای بار سوم قبل از گفتن جمله «دیگر بس است!» صبر کند و برادر خود را کتک بزند. (مخصوصا اگر به تازگی او را به خاطر این کارش سرزنش کرده باشید). بنابراین بهتر است هنگامیکه کار اشتباهی میکند برای کنترل پرخاشگری در کودکان سریع واکنش نشان دهید.
کودک را برای مدت کوتاهی از بازی محروم کنید. برای یک کودک پیش دبستانی، 3 تا 4 دقیقه زمان زیادی است. برای یک کودک بزرگ‌تر ممکن است در واکنش به رفتار پرخاشگرانه او زمان تماشای تلویزیون را کم کنید، یا پول تو جیبی‌اش را کم کنید. هدف این کار این است که کودک رفتار خود را با عواقب کارهایش در ارتباط بداند و متوجه باشد که اگر جیغ بزند یا ضربه بزند از چیزی که دوست دارد محروم خواهد شد.
نسبت به رفتار پرخاشگرانه کودک واکنشی ثابت داشته باشید:
برنامه خود را تغییر ندهید. تا جایی‌که امکان دارد نسبت به رفتار پرخاشگرانه کودک واکنشی ثابت داشته باشید. درمورد پرخاشگری در کودکان هرچه بیشتر قابل پیش‌بینی باشید زودتر به الگویی می‌رسید که کودک آن را تشخیص می‌دهد و از آن انتظار دارد. سرانجام کودک به این باور می‌رسد که اگر رفتار نادرستی از او سر زد از بازی محروم می‌شود و اولین قدم برای کنترل رفتار خود را بر می‌دارد.
حتی اگر در محیط بیرون از خانه شما را شرمسار کرد، از برنامه خود دست برندارید. مردم شما را درک می‌کنند و بدانید که همه ما این دوران را گذرانده‌ایم.با کودک حرف بزنید. صبر کنید کودک آرام شود و سپس در مورد اتفاقی که افتاده است بحث کنید. بهترین زمان بعد از آرام شدن کودک و قبل از اینکه کودک موضوع را فراموش کند، 30 دقیقه تا یک ساعت بعد از ماجرای پرخاشگری در کودکان است. از او بپرسید چه چیز او را عصبانی کرده است. (چرا انقدر از دوست خود عصبانی شدی؟)
به او توضیح دهید که گاهی عصبانی شدن طبیعی است. اما هل دادن، زدن، لگد زدن یا گاز گرفتن درست نیست. به او روش‌های دیگری برای نشان دادن عصبانیت خود پیشنهاد دهید. با لگد زدن به توپ، مشت زدن به بالش، از بزرگ‌تری درخواست کمک کردن یا ابراز عصبانیت خود با کلام مثلا: «از اینکه کتاب من را برداشتی واقعا عصبانی شدم.»
به او توجه کنید
راه دیگر برای کمک به کودک برای کنار آمدن با احساس خود این است که به او توجه نشان دهید (در مقابل عدم توجه). هنگامیکه کودک جوش می‌آورد، اگر در حال انجام هرکاری هستید آن را کنار بگذارید و از او بخواهید کنار شما بنشیند و برای لحظه ا‌ی ساکت باشد.
اگر اجازه داد دست خود را دور گردنش بیندازید و یا دستانش را بگیرید. پس از چند دقیقه که کودک آرام گرفت، اتفاق‌هایی که رخ داده است را بازگو کنید و اینکه چگونه می‌توان خشم خود را به روشی متفاوت از بین برد. هدف این است که به کودک یاد بدهیم احساسات خود را تشخیص دهد و بشناسد و گزینه‌های دیگری برای بیان احساسات خود در نظر بگیرد.
همچنین زمان مناسبی است که به کودک یاد بدهید از افراد و موقعیت‌های آزاردهنده دوری کند تا راه بهتری از مشت و لگد برای پاسخ دادن به آنها پیدا کند. می‌توانید با خواندن کتاب‌هایی به کودک خود کمک کنید تا با عصبانیت خود مقابله کند. احساسات Aliki یا کتاب وقتی عصبانی می شوم، اثر کرنلیا مود اسپلمن را برای او بخوانید.
برای مدیریت پرخاشگری در کودکان، پاداش بدهید:
به رفتار خوب او پاداش بدهید. به جای اینکه در همه حال به رفتار بد کودک توجه کنید، سعی کنید رفتار خوب او را نیز ببینید. مثلا وقتی به جای به هم ریختن میز، نوبت بازی را رعایت میکند یا می‌گذارد دوستش که در نوبت ایستاده سوار تاب شود.
به او بگویید که چقدر از داشتن او به خود می‌بالید و به او نشان دهید که کنترل نفس و حل اختلاف بسیار بیشتر باعث رضایت است و نتیجه بهتری از زدن و برخورد با کودکان می‌دهد. تقویم مخصوصی روی یخچال یا کمد لباس‌های او نصب کنید و وقتی کار خوبی انجام داد به او برچسب‌های رنگی جایزه بدهید.مسئولیت‌پذیری را به او بیاموزید. اگر پرخاشگری در کودکان اموال کسی را خراب کرد یا چیزی را بهم ریخت باید به او یاد بدهید این خرابکاری را درست کند. برای مثال او باید اسباب بازی شکسته را دوباره بچسباند یا بیسکوییت‌ها و بلوک‌هایی را که هنگام عصبانیت روی زمین ریخته است جمع کند. بهتر است کودک این کار را مجازات خود نداند و آن را عواقب کار بد خود بداند؛ کاری که هرکسی هنگامیکه چیزی را می‌شکند انجام می‌دهد.
عذرخواهی
مطمئن شوید که کودک معنای «معذرت میخواهم» را هنگامیکه از حد خود عبور کرده، فهمیده است. حتی اگر شما او را به گفتن این جمله مجبور کنید. ممکن است در ابتدا معذرتخواهی او غیرصمیمی به نظر برسد اما کودک معذرتخواهی را یاد میگیرد.
مراقب برنامه های تلوزیونی که می بیند باشید:
نسبت به زمان تماشای رسانه هوشیار باشید. کارتونهایی که در ظاهر معصومانه هستند و رسانههای دیگری که برای کودکان در نظر گرفته شده، با فریاد، تهدید، هل دادن و کتک زدن همراه است. بنابراین سعی کنید برنامهها و بازیهای دیجیتالی را که کودک میبیند، کنترل کنید، مخصوصا اگر کودک روحیه پرخاشگرانه داشته باشد.
زمان تماشای تلویزیون را محدود کنید:
آکادمی پزشکی اطفال آمریکا والدین را به انتخاب برنامههای پرمحتوا و مطابق با سن کودک تشویق میکند و زمان تماشای تلویزیون را به یک ساعت در روز محدود میکند. همچنین این سازمان والدین را تشویق میکند تا همراه با کودکان برنامهها را تماشا کنند و در مورد آنها با کودک حرف بزنند.
برای پیدا کردن راه حل درمورد پرخاشگری در کودکان از مشاور کمک بگیرید:
اگر به کمک نیاز داشتید اعلام کنید. برخی کودکان در مقایسه با کودکان دیگر مشکل بیشتری با پرخاشگری دارند. اگر فرزند شما به طور مکرر رفتار خشونت‌آمیز از خود نشان می‌دهد و در مدرسه یا محیط‌های دیگر اختلال ایجاد میکند و به کودکان و بزرگسالان حمله‌ور می‌شود، با پزشک مشورت کنید. با کمک پزشک می‌توانید این مشکل را ریشه‌یابی کنید و در مورد اینکه کودک نیاز به روانشناس کودک یا روانپزشک دارد یا خیر، تصمیم‌گیری کنید.
گاهی پشت سرخوردگی، خشم و پرخاشگری در کودکان، اختلال یادگیری یا رفتاری است که تشخیص داده نشده. یا گاهی مشکل مربوط به مشکلات خانوادگی و احساسی است. علت اصلی هر چه باشد مشاور به کودک کمک خواهد کرد تا روی احساساتی که منجر به پرخاشگری می‌شود کار کند و یاد بگیرد در آینده احساسات خود را کنترل کند. احتمالا ضرورتی ندارد از مشاور کمک بگیرید، اما اگر کودک نیاز به مشاوره داشت، اینکه بدانید مجبور نیستید با این مشکل به تنهایی کنار بیایید، می‌تواند آرامش‌بخش باشد.
بیشتر بدانید:
1- پدیده خشونت گرایی و رفتار قلدری در کودکان
2- علت پرخاشگری کودکان چه عواملی می تواند باشد؟
3- درمان پرخاشگری کودکان یک تا سه ساله، زدن و گاز گرفتن
4- چگونه باپرخاشگری کودکان مقابله کنیم و چرا فرزند من پرخاشگره؟
