چگونه مفهوم مرگ برای کودکان باید شرح داده شود؟
کودکان در مقطعی از سنین پایین در معرض بیماری و مرگ قرار خواهند گرفت، چراکه مرگ بخشی از چرخه طبیعی زندگی است. حتی کودکان کوچکی که ممکن است مرگ را درک نکنند نسبت به والدین سوگوار خود واکنش نشان می‌دهند. کودکان بزرگ‌تر خود سوگوار می‌شوند. همچون تمام سوگواری‌ها، زمان مرهم درد است. والدین می‌بایست از کودکان در روند سوگواری پشتیبانی کنند تا به آنها کمک کنند زندگی را از سر بگیرند. در ادامه این مقاله به شما خواهیم گفت که چگونه مفهوم مرگ برای کودکان باید شرح داده شود.
چگونه مفهوم مرگ برای کودکان را توضیح دهیم؟
چنانچه به فکر شرح مفهوم مرگ برای کودکان هستید، باید بدانید که درک کودک از مرگ به سن و رشد بستگی دارد. در مقاطع مختلف رشد، کودکان درک متفاوتی از قطعیت مرگ دارند. نحوه برخورد شما و صحبت کردن درباره مرگ، در حقیقت مفهوم مرگ در کودکان، بستگی به سطح درک کودک از چهار مفهوم مرگ دارد:
- بازگشت ناپذیری (مرگ دائمی است)
- انتها (تمام عملکردها با مرگ متوقف میشود)
- اجتناب‌ناپذیری (مرگ برای تمام موجودات زنده رخ می‌دهد)
- علیت (دلیل مرگ)
عدم درک این مفاهیم توسط کودک بر توان آنها نسبت به هضم آن‌چه رخ داده و مواجهه با احساسات تاثیر می‌گذارد.
اطفال و نوپایان
اطفال و نوپایان مرگ را درک نمیکنند، اما احساسات والدین خود را متوجه میشود. از خودتان مراقبت کنید و نیازتان به سوگواری را بهرسمیت بشناسید. برنامه روزانه را تا جای ممکن حفظ کنید. این برنامهها نیرویی محافظ برای کودکان در میانه اخلالات عمده است. از جدایی دوری کنید و توجه فیزیکی بیشتری به او نشان دهید و حس امنیت را در او تقویت کنید.
مهدکودکیها
مهدکودکیها مرگ را چیزی موقت میدانند. این سوء برداشت ناشی از کارتونهایی است که در آن شخصیتها لحظاتی پس از افتادن بر زمین دوباره برمیخیزند. کودکان چیزها را همانطور که هست میبینند و چیزها را همان که واقعا هست میشنوند، مهم است درباره مرگ با آنها ساده و روشن حرف بزنید. از چیزهایی مانند «خوابیده» «رفته یه جای دور» یا «فوت کرده» استفاده نکنید. این جملات را درک نمیکنند و ممکن است باعث ترس آنها از خوابیدن یا سفرهای طولانی شود. در عوض باید به آنها گفته شود که عزیزانشان مردهاند و «این یعنی دیگر نمیتوانی او را ببینی». آماده باشید که کودکان کوچک سؤال‌های بیشتری درباره اینکه فرد فوت‌شده کجا رفته و چه‌وقت بازمی‌گردد بپرسند. به دادن جواب‌های روشن ادامه دهید و با توجه به اینکه خاطرات برای همیشه باقی می‌ماند می‌توانید گفته‌ها را کمی تلطیف کنید. البته بستگی به تک‌تک والدین دارد که به آنها توضیح مذهبی بدهند یا خیر. برای کودکان کوچکتر، استفاده صرف از توضیح مذهبی میتواند بی‌فایده باشد چون به توضیحات محکم‌تر و دقیق‌تری درباره واقعیات ملموس مرگ نیاز دارند.
بهدلیل اینکه کودک کوچک همیشه نمی‌توانند احساسات خود را بر زبان بیاورند، افکار و ترس‌های آنها اغلب در زمان‌های نامنتظر رخ می‌دهد، مثلا وسط بازی. یادتان باشد بازی میتواند زبان کودکی باشد، بنابراین نسبت به اینکه کودکان هنگام بازی چه می‌خواهند به شما بگویند هشیار باشید.
کودکان مدرسهای
کودکان مدرسهای شروع به درک مرگ به عنوان رخداد نهایی میکنند اما ممکن است درک نکنند که این برای همه یکسان است. توضیح ساده و صادقانهای درباره مفهوم مرگ برای کودکان ارائه کنید و بعد از او بپرسید که چه فهمیده است. برای رفع هرگونه سوءتفاهم یا سوءبرداشت زمان بگذارید. کودکان کوچکتر ممکن است برای بیان احساسات خود و یافتن روشهایی برای بهتر شدن نیاز به کمک داشته باشند. به کودکان فرصتهای مکرر برای حرف زدن درباره احساسات خود بدهید. مهمتر از گفتن کلمات بینقص، گوش دادن است.
کودکان مدرسهای ممکن است علیت مرگ را درک نکنند. رایج است که مرگ را شخصیت‌پردازی کنند (مثلا به مرگ به‌عنوان «لولو» فکر کنند یا یک روح). ممکن است احساس کنند آنها مقصر حادثه هستند. به آنها اطمینان دهید که هیچ گفته یا کار آنها (یا نگفتن یا نکردن کاری) باعث مرگ نشده و نمی‌توانند هیچ‌کاری برای بازگرداندن فرد فوت‌شده از دست‌شان برنمی‌آید.
درهنگام شرح مفهوم مرگ برای کودکان، کودکان کوچک ممکن است نگران باشند که تنها بمانند، خصوصا بهخاطر مرگ یک بزرگسال مهم. وقتی مثلا خاله‌ای فوت می‌کند، کودک ممکن است از مادرش بپرسد، «مامان تو کی می‌میری؟» از اینکه فرزندتان بغلی‌تر و نگران‌تر شود و احساس مالکیت بیشتری به شما پیدا کند متعجب نشوید.
- به او یادآوری کنید هرکس که بیمار شود نمی‌میرد.
- نسبت به مرگ خود به او اطمینان‌خاطر بدهید.
- به او بگویید آدم‌های زیادی او را دوست دارند.
- کمک کنید کارهایی انجام دهند تا تشویش آنها کم شود و هشیار باشید که ممکن است نخواهند درباره فرد فوت‌شده حرف بزنند یا درباره‌اش فکر کنند، چون زیادی دردناک است.
- مراقب خودتان باشید و پشتیبان داشته باشید.
کودک حواسش به شما جمع است. وقتی می‌بیند حالتان خوب است، خیالش راحت‌تر میشود. این یکی دیگر از آن زمان‌هایی است که والدین با مراقبت از خود از کودکان محافظت میکنند.
نوجوانان
نوجوانان مرگ را مانند بزرگسالان درک میکنند، اما ممکن است در بیان احساسات خود مقاومت نشان دهند. بهدلیل اینکه نوجوانان انتزاعی فکر میکنند، ممکن است نتوانند معنایی برای مرگ پیدا کنند و میتواند سؤالات بزرگتری درباره مقصود زندگی برای آنها پیش بیاید. در نتیجه، ممکن است دست به فعالیتهای پرخطر بزنند و از زنده بودن احساس گناه کنند یا بهخاطر عدم کنترل بر زندگی و مرگ دچار خشم شوند. صبوری کنید، اما انتظار رفتارهای مختلف را داشته باشید. تجربه نوجوان شما هر چه باشد، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که بیان احساسات به‌روشی سالم را تشویق کنید.
برای نوجوان فرصتهای متعددی برای حرف زدن فراهم آورید و او را در یافتن روش‌های سالم برای ابراز احساسات خود یاری کنید:
- گاهی ورزش میتواند تنش را کم کند.
- گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا حمام رفتن میتواند تاثیر خوبی داشته باشد.
- نوشتن در دفتر، نقاشی کردن یا فعالیتهای دیگر میتواند به کودکان و نوجوانان کمک کند احساسات خود را بیان کنند.
- حرف زدن با یک دوست یا عضوی از خانواده میتواند آرامش‌بخش باشد.
- استراتژی‌های سالم خود برای تاب آوردن را الگو قرار دهید و به نوجوان خود نشان دهید که چرا کمک خواستن نشانه قدرت است.
واکنش مشترک نسبت به مفهوم مرگ برای کودکان در سنین مختلف
والدین باید نسبت به واکنش‌های طبیعی نسبت به مرگ و همچنین نشانه‌های نیاز کودک به کمک حرفه‌ای هشیار باشند. برای تمام کودکان رایج است که احساسات مختلفی نسبت به مرگ عزیز خود داشته باشند، از جمله، شوک، غم، تشویش یا خشم. چگونگی بیان است احساسات بستگی به سن و رشد آنها دارد.
کودکان کوچک
برخی از کودکان کوچک ممکن است رفتارهای زمختی از خود نشان بدهد (عجیب حرف زدن و مکیدن شست) یا بهانه‌گیر یا بدخلق شوند. برخی ممکن است رفتارهایی از روی خشم بروز دهند. یادتان باشد که این تغییرات رفتاری احتمالا بروز احساسات بیان‌نشده مانند گیجی یا خستگی است.
کودکان مدرسهای
واکنش مشترک نسبت به مرگ در کودکان مدرسهای میتواند شامل عدم تمرکز، مشکل خواب و فکر کردن مداوم به مرگ باشد. کودکان مدرسهای ممکن است واکنش‌های فیزیکی مانند دل‌درد و سردرد از خود نشان دهند که میتواند با حضور در مکان‌هایی که آنها را یاد فرد متوفی می‌اندازد ایجاد شود.
نوجوانان
احتمالا نوجوانان دامنه گسترده‌ای از احساسات را پیرامون مرگ تجربه میکنند، از جمله، غم، خشم، احساس گناه یا بیچارگی. در پاسخ به این موارد بعضی نوجوانان گوشه‌گیری میکنند و برخی دست به اعمال پرخطر می‌زنند (مانند جراحت به خود، مصرف مواد مخدر یا الکل). این را بدانید که این اعمال تلاش نوجوان شما برای بدست گرفتن دوباره کنترل و تاب آوردن احساسات خود است.
اگر همچنان درمورد توضیح مفهوم مرگ برای کودکان سوالی دارید، حتما آن را از متخصص روانشناس بالینی کودک بپرسید.
مطالعه بیشتر:
اضطراب جدایی در کودکان چیست و چه علائمی دارد؟
درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و نوزادان
کاهش استرس کودکان،راهکارهای کاهش استرس کودکان چیست؟
راههای مقابله با ترس کودکان ،راههای مقابله با ترس کودک چیست؟
